Ένας δεύτερος πόλεμος μπορεί εύκολα να ξεσπάσει στην Ευρώπη - Η προειδοποίηση για Σερβία και Κόσσοβο

Διανύοντας τον 20ό μήνα, ο πόλεμος στην Ουκρανία παραμένει το κύριο μέλημα των δυτικών δυνάμεων που προσπαθούν να βοηθήσουν το Κίεβο να αποκαταστήσει την εδαφική του ακεραιότητα. Ωστόσο, οι εντάσσεις έχουν κλιμακωθεί ραγδαία σε ένα άλλο κομμάτι της Ευρώπης που παραμένει εξαιρετικά ασταθές γεωπολιτικά έπειτα από μια βίαιη και πολύπλοκη σύγκρουση που ξέσπασε τη δεκαετία του 1990.
Αναλυτές έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι οι σχέσεις μεταξύ Σερβίας και Κόσσοβο -σχέσεις που ήταν τεταμένες στις καλύτερες στιγμές- έχουν γίνει όλο και πιο εχθρικές τους τελευταίους μήνες, με τη βία να ξεσπά στο βόρειο Κόσσοβο τον Σεπτέμβριο και το Βελιγράδι να απαντά με στρατιωτική ενίσχυση στα σύνορά του με τον γείτονά του. Τώρα υπάρχουν ανησυχίες ότι η αστάθεια στη νοτιοανατολική Ευρώπη θα μπορούσε εύκολα να εξελιχθεί σε ένοπλη σύγκρουση, ενώ ο κόσμος είναι σε μεγάλο βαθμό απορροφημένος από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Στο σημερινό πολιτικό πλαίσιο και στο πλαίσιο της ασφάλειας, οι αναλυτές λένε ότι ένα ξέσπασμα βίας στο βόρειο Κόσσοβο «θα πρέπει να σημάνει συναγερμό».
«Η επίλυση της διένεξης μεταξύ του Κοσσόβου και της Σερβίας δεν είναι πλέον απλώς ένα πολιτικό ζήτημα, αλλά ένα σοβαρό ζήτημα ασφάλειας για την περιοχή και την Ευρώπη», ανέφεραν οι Engjellushe Morina και Majda Ruge, ανώτεροι συνεργάτες πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR), σε ανάλυση που πραγματοποίησαν την περασμένη εβδομάδα. «Για τις ΗΠΑ και την ΕΕ, η επιλογή δεν είναι πλέον μόνο μεταξύ της αποτυχίας και της επιτυχίας του διαλόγου, αλλά μεταξύ της σταθερότητας και της περαιτέρω κλιμάκωσης της βίας. Το τελευταίο είναι πιο πιθανό, εκτός αν αναγνωρίσουν επιτέλους τον ρόλο του Βελιγραδίου στην αποσταθεροποίηση του Κοσσόβου και υιοθετήσουν μια ισχυρή προσέγγιση για την αντιμετώπισή του».

Ανοιχτή εχθρότητα

Η μακροχρόνια υποβόσκουσα εχθρότητα μεταξύ της Σερβίας και του Κοσσόβου -το οποίο το Βελιγράδι δεν αναγνωρίζει ως ανεξάρτητο κράτος- έχει μετατραπεί σε ανοιχτή εχθρότητα στο βόρειο Κόσσοβο τους τελευταίους μήνες. Η περιοχή έχει εθνοτική σερβική πλειονότητα και έχει παρατηρηθεί αύξηση των εντάσεων μεταξύ της κοινότητας και των Αλβανών, οι οποίοι αποτελούν περίπου το 93% του ευρύτερου πληθυσμού του Κοσσόβου.
Ένα από τα κύρια σημεία καμπής ήταν οι τοπικές εκλογές την άνοιξη, στις οποίες εξελέγησαν Αλβανοί σε αρκετούς δήμους στο βόρειο Κόσσοβο. Τα αποτελέσματα των εκλογών προκάλεσαν οργή στην εθνοτική σερβική κοινότητα της περιοχής, η οποία είχε μποϊκοτάρει τις ψηφοφορίες, λέγοντας ότι τα αιτήματά της για μεγαλύτερη αυτονομία δεν είχαν ικανοποιηθεί.
Οι εντάσεις αυξήθηκαν περαιτέρω το καλοκαίρι και ξέσπασαν ξανά στα τέλη Σεπτεμβρίου, έπειτα από ανταλλαγή πυροβολισμών μεταξύ βαριά οπλισμένης ομάδας Σέρβων και ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας του Κοσσόβου στο χωριό Banjska στο βόρειο Κόσσοβο, κατά την οποία σκοτώθηκαν ένας αστυνομικός και τρεις ένοπλοι.
Το ΝΑΤΟ, που διατηρεί ειρηνευτική αποστολή στο Κόσσοβο από το 1999 μετά την αιματηρή σύγκρουση μεταξύ των Αλβανών που αντιτάχθηκαν στους Σέρβους και την κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας το 1998, αντέδρασε στο περιστατικό με την ανάπτυξη περισσότερων ειρηνευτικών στρατευμάτων στην περιοχή, ενώ η Σερβία απάντησε με την ενίσχυση της στρατιωτικής της παρουσίας κατά μήκος των συνόρων με το Κόσσοβο.
Η κίνηση αυτή προκάλεσε συναγερμό στους Αμερικανούς και Ευρωπαίους αξιωματούχους, οι οποίοι εξέφρασαν βαθιά ανησυχία για τη βία και την «άνευ προηγουμένου» συγκέντρωση στρατιωτικών δυνάμεων εκεί, όπως την περιέγραψε ο Λευκός Οίκος.
Η Σερβία αρνήθηκε ότι είχε αυξήσει τις στρατιωτικές κινητοποιήσεις κοντά στα σύνορα με το Κόσσοβο και δήλωσε ότι δεν είχε καμία πρόθεση να εισβάλει, αλλά νωρίτερα αυτή την εβδομάδα ανώτεροι Σέρβοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι ο αριθμός των στρατευμάτων κατά μήκος των συνόρων είχε μειωθεί στο μισό σε περίπου 4.500, παραδεχόμενοι ότι είχαν ενισχύσει τη στρατιωτική παρουσία σε περίπου διπλάσιο αριθμό μετά το βίαιο επεισόδιο στην Μπάνισκα.
Ο πρόεδρος της Σερβίας, Aleksandar Vučić, προσπάθησε επίσης να καθησυχάσει τους δυτικούς εταίρους, λέγοντας στους Financial Times σε δήλωσή του το περασμένο Σαββατοκύριακο ότι δεν είχε καμία πρόθεση να διατάξει τις στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας του να περάσουν τα σύνορα στο Κόσσοβο, δηλώνοντας ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αντιπαραγωγικό για τις φιλοδοξίες του Βελιγραδίου να ενταχθεί στην ΕΕ.
«Γιατί αυτό θα ήταν επωφελές για το Βελιγράδι;» δήλωσε ο Vučić. «Ποια θα ήταν η ιδέα; Να καταστρέψουμε τη θέση μας που χτίζουμε εδώ και ένα χρόνο; Να την καταστρέψουμε μέσα σε μια μέρα; Η Σερβία δεν θέλει πόλεμο», είπε, σύμφωνα με την εφημερίδα.
Παρά τις διαβεβαιώσεις, οι αναλυτές λένε ότι η κατάσταση στην περιοχή μοιάζει με πυρίτιδα, έτοιμη να αναφλεγεί με την παραμικρή σπίθα. Παρομοιάζοντας τις τρέχουσες εντάσεις μεταξύ Σερβίας και Κοσσόβου με την πρόσφατη αστραπιαία σύγκρουση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, που κορυφώθηκε τον περασμένο μήνα με την κατάληψη της αμφισβητούμενης περιοχής του Nagorno-Karabakh από τον αζέρικο στρατό σε μια ταχεία επίθεση με ελάχιστη εξωτερική παρέμβαση, ο Ian Bremmer, ιδρυτής του Eurasia Group, δήλωσε ότι «έχετε ένα μακροχρόνια υποβόσκον και μη βιώσιμο status quo που αμφισβητείται από τον κυρίαρχο στρατό, ο οποίος κοιτάζει να δει αν κάποιος άλλος ενδιαφέρεται αρκετά για να παρέμβει».
«Σε αυτή την περίπτωση, αυτό είναι το ΝΑΤΟ - λιγότερο αφηρημένο από τη Ρωσία, και πολύ πιο πιθανό να επέμβει άμεσα - αλλά οι προοπτικές μιας εισβολής έχουν ανέβει πολύ τις τελευταίες ημέρες», δήλωσε στο CNBC.
«Από μηδενικούς χερσαίους πολέμους στην Ευρώπη, θα μπορούσαμε ενδεχομένως να δούμε δύο πολύ σύντομα».
Οι Engjellushe Morina και Majda Ruge της δεξαμενής σκέψης ECFR ανέφεραν σε ανάλυσή τους την περασμένη εβδομάδα ότι «τα βίαια επεισόδια στο βορρά έχουν υπονομεύσει την ήδη δύσκολη διαδικασία διαλόγου μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου κατά το τελευταίο έτος».
«Ο πρόεδρος της Σερβίας, Aleksandar Vucic, χρησιμοποίησε τη βία για να αμφισβητήσει την εξουσία του Κοσσόβου στο βορρά και να πιέσει για την αυτονομία των τεσσάρων βόρειων δήμων, κάτι που θα επέτρεπε στη Σερβία να παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις του Κοσσόβου μέσω των πληρεξουσίων της... Ζήτησε επίσης να αναλάβουν οι σερβικές και όχι οι αλβανικές αστυνομικές δυνάμεις τις επιχειρήσεις ασφαλείας στο βορρά».
Οι Morina και Ruge σημείωσαν ότι ο Vucic είχε χαρακτηρίσει το τελευταίο βίαιο περιστατικό στο βόρειο Κόσσοβο ως νόμιμη πράξη αντίστασης των τοπικών Σέρβων, αλλά ότι ο τύπος και η ποσότητα των όπλων που κατασχέθηκαν μετά το περιστατικό «υποδηλώνουν ότι επρόκειτο για μια μεγαλύτερη, συντονισμένη πολεμική επιχείρηση με στόχο την αποσταθεροποίηση της περιοχής».

Δύσκολη η... λύση

Το Κόσσοβο, το οποίο περιβάλλεται από τη Σερβία, τη Βόρεια Μακεδονία, την Αλβανία και το Μαυροβούνιο, βρίσκεται εδώ και αιώνες στο επίκεντρο των εθνοτικών εντάσεων στα Βαλκάνια, αλλά η διάλυση της σοσιαλιστικής ομοσπονδίας της Γιουγκοσλαβίας το 1992 έθεσε σε κίνηση μια από τις πιο πρόσφατες, πιο θανατηφόρες συγκρούσεις της Ευρώπης.
Οι εντάσεις μεταξύ της Σερβίας και των Αλβανών κορυφώθηκαν στον πόλεμο του Κοσσόβου το 1998 μεταξύ των δυνάμεων της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, υπό την ηγεσία της Σερβίας, και της αλβανικής επαναστατικής ομάδας του Κοσσόβου, γνωστής ως Απελευθερωτικός Στρατός του Κοσσόβου, που αντιτάχθηκε στις σερβικές αρχές και στις καταπιεστικές πολιτικές υπό τον Σέρβο ηγέτη Slobodan Milošević.
Εκατοντάδες χιλιάδες Αλβανοί του Κοσσόβου εκτοπίστηκαν από τη σύγκρουση και τα πολυάριθμα εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν και από τις δύο πλευρές, αλλά στην πλειονότητά τους από τις σερβικές και γιουγκοσλαβικές κυβερνητικές δυνάμεις.
Η σύγκρουση έληξε όταν το ΝΑΤΟ επενέβη στρατιωτικά, εξαπολύοντας αεροπορικές επιδρομές κατά των γιουγκοσλαβικών ενόπλων δυνάμεων μέχρι την αποχώρησή τους από το Κόσσοβο το 1999. Η εκστρατεία αεροπορικών βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ παραμένει αμφιλεγόμενη μέχρι σήμερα, αν και πιστώνεται ότι έφερε τον τερματισμό του πολέμου. Μετά το τέλος του πολέμου τοποθέτησε στην περιοχή μια ειρηνευτική αποστολή.
Το Κόσσοβο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του από τη Σερβία το 2008, μια διακήρυξη που η Σερβία απέρριψε, και οι εντάσεις υποβόσκουν έκτοτε, χωρίς να βοηθηθούν από την εκλογή εθνικιστών ηγετών τόσο στη Σερβία, με τον Aleksandar Vučić, όσο και στο Κόσσοβο με τον πρωθυπουργό Albin Kurti.
Παρ' όλα αυτά, η Σερβία φιλοδοξεί να ενταχθεί στην ΕΕ και είναι απίθανο να θέλει να θέσει σε κίνδυνο την αίτησή της ή να προκαλέσει την άμεση αντίδραση του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με τον Andrius Tursa, σύμβουλο Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στην εταιρεία συμβούλων κινδύνου Teneo. «Μια άμεση στρατιωτική επίθεση του σερβικού στρατού στο βόρειο Κόσσοβο είναι πολύ απίθανη λόγω της παρουσίας των ειρηνευτικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ και του κινδύνου τιμωρητικών κυρώσεων της Δύσης ως αποτέλεσμα μιας τέτοιας ενέργειας", ανέφερε ο Tursa σε σημείωμά του την Τρίτη.
«[Όμως] από πολιτική άποψη, η σπαζοκεφαλιά σε μια εποχή που το Βελιγράδι αντιμετωπίζει άβολα ερωτήματα γύρω από την επίθεση στην Μπάνια, έχει αυξήσει τις αντιλήψεις της Δύσης για τη Σερβία ως αποσταθεροποιητικό παράγοντα», σημείωσε.
Σε κάθε περίπτωση, η οπτική είναι ανησυχητική για το Βελιγράδι, σημείωσε ο Tursa. «Πέρα από την πιεστική ανάγκη για αποκλιμάκωση, οι προοπτικές για μια πιο βιώσιμη επίλυση της μακροχρόνιας σύγκρουσης μεταξύ των δύο πλευρών είναι αμυδρές, ιδίως με εθνικιστές ηγέτες όπως ο Vucic και ο πρωθυπουργός του Κοσσόβου, Albin Kurti, να παραμένουν στην εξουσία».
Ο Tursa σημείωσε ότι μια συμφωνία νωρίτερα φέτος με στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων έχει αποδειχθεί μέχρι στιγμής αναποτελεσματική και καμία από τις δύο πλευρές δεν φαίνεται έτοιμη για συμβιβασμούς σε «θεμελιώδη ζητήματα όπως η κυριαρχία του Κοσσυφοπεδίου και τα δικαιώματα των εθνικών μειονοτήτων στο βόρειο Κόσσοβο».

www.bankingnews.gr