Οι παραπλανητικοί δείκτες για το επίπεδο των τιμών και συμβολή του Mises με την καταιγίδα τιμών
Τα στατιστικά στοιχεία για τον πληθωρισμό ήταν ένα «καυτό» θέμα το 2023 και βρέθηκε στο επίκεντρο της οικονομικής ειδησεογραφίας αλλά και αποτέλεσαν κεντρικό πολιτικό πρόβλημα για τις κυβερνήσεις.
Επίσημοι δείκτες, όπως ο Δείκτης Τιμών Προσωπικών Καταναλωτικών Δαπανών (PCE) και ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (CPI), βρέθηκαν σε επίπεδα που δεν είχαν καταγραφεί εδώ και τέσσερις δεκαετίες.
Αυτοί οι ίδιοι οι δείκτες τέθηκαν στο μικροσκόπιο των σχολιαστών.
Το Blog FRED (που διευθύνεται από την Fed του St. Louis) συζήτησε στο τέλος του 2023 με οικονομολόγους πώς κατασκευάζονται αυτοί οι δύο δείκτες και σε ποια σημεία διαφέρουν και εν τέλει ποια είναι η συνάφειά τους με την οικονομική πραγματικότητα την οποία βιώνουν οι πολίτες.
Ο Paul Krugman συνέκρινε την εξέλιξη στους «πυρήνες» και των εν λόγω δύο δεικτών, του PCE και του CPI (όπου αφαιρούνται αγαθά όπως τα τρόφιμα και η ενέργεια) για χρονικά διαστήματα έξι και δώδεκα μηνών, αντίστοιχα.
Η συναινετική άποψη είναι ότι η χρήση αυτών των δεικτών έχει μοναδική εφαρμογή.
Σύμφωνα με τον Krugman, «το ποιος θα πρέπει να επιλεγεί εξαρτάται από την ερώτηση που θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε».
Το επίπεδο των τιμών
Αλλά αν ανατρέξουμε στη θεωρία του Mises, θα δούμε μια διαφορετική ιστορία για την αντιμετώπιση του ζητήματος των τιμών.
Στο πλαίσιο της αυστριακής οικονομικής θεωρίας, δεν υφίσταται η έννοια του επιπέδου τιμών, και συνεπώς η προσπάθεια μέτρησής του προκαλεί μια σειρά από σφάλματα στο πώς αντιλαμβανόμαστε τη γενικότερη οικονομική πραγματικότητα.
Όταν οι άνθρωποι μιλούν για ένα «επίπεδο τιμών», έχουν κατά νου την εικόνα μιας στάθμης, ενός υγρού που ανεβαίνει ή κατεβαίνει ανάλογα με την αύξηση ή τη μείωση της ποσότητάς του, αλλά το οποίο, όπως ένα υγρό σε μια δεξαμενή, ανεβαίνει πάντοτε με ομοιόμορφο τρόπο.
Αλλά με τις τιμές, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως «επίπεδο».
Οι τιμές δεν αλλάζουν στον ίδιο βαθμό και την ίδια στιγμή – υπάρχει σημαντικό ποσοστό διαφοροποίησης το οποίο είναι «αόρατο» από τις στατιστικές μετρήσεις.
Υπάρχουν πάντα τιμές αγαθών που αλλάζουν σε μεγαλύτερη ταχύτητα, αυξάνονται ή πέφτουν πιο γρήγορα από άλλες.
Η κριτική του Mises για την έννοια του επιπέδου τιμών και των δεικτών του πληθωρισμού καλύπτει μεγάλο μέρος του έργου του.
Επισημαίνει στο πλαίσιο της θεώρησής του ότι οι τιμές δεν αλλάζουν ομοιόμορφα – και αυτό έχει ιδιαίτερες συνέπειες στη νομισματική πολιτική.
Οι μεμονωμένες τιμές κινούνται συνεχώς ανοδικά ή καθοδικά.
Η σύνοψή τους ως ένα μετρήσιμο «επίπεδο» αγνοεί την ζώσα πραγματικότητα των αγορών, στις οποίες αγοραστές και πωλητές συναντώνται προκειμένου να ανταλλάξουν συγκεκριμένα αγαθά με συγκεκριμένες τιμές.
Το φαινόμενο Cantillon
Το πλαίσιο αυτό εντάσσεται η ανάλυση του νομισματικού πληθωρισμού του Mises.
Το χρήμα εισέρχεται στην οικονομία σε ένα συγκεκριμένο σημείο, επομένως η ανίχνευση των επιπτώσεων της «εκτύπωσης χρήματος» από τις κεντρικές τράπεζες πρέπει να υλοποιηθεί με βάση συγκεκριμένα στάδια και όχι συρρευτικά.
Αυτή η μέθοδος δείχνει ότι ορισμένοι άνθρωποι (οικονομικά υποκείμενα στη θεωρητική του αποτύπωση) είναι σε θέση να ξοδέψουν πρώτα τα «φρέσκα» χρήματα, αυξάνοντας τη ζήτηση για το δεδομένο σύνολο αγαθών.
Άλλοι πρέπει να περιμένουν να αυξηθούν τα εισοδήματά τους καθώς τα νέα χρήματα εντάσσονται στην οικονομία, ενώ πληρώνουν υψηλότερες τιμές λόγω των αυξημένων απαιτήσεων των πρώτων.
Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως φαινόμενο Cantillon, ρίχνει φως στους λόγους για την απόρριψη εκ μέρους του Mises της έννοιας του επιπέδου των τιμών.
Για τον Mises, δεν υπάρχει «ένα» επίπεδο τιμής, αλλά πολλά άτομα που αντιμετωπίζουν διαφορετικούς πίνακες τιμών.
Οι πρώτοι αποδέκτες «φρέσκου» χρήματος αντιμετωπίζουν μια σειρά από τιμές που δεν έχουν ακόμη διαταραχθεί (ανοδική πίεση) από τη νομισματική παρέμβαση.
Έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν επιπλέον αγαθά στην αγορά σε αυτές τις τιμές.
Οι μεταγενέστεροι αποδέκτες βλέπουν τις τιμές αυτών των αγαθών να αυξάνονται και είτε θα πληρώσουν τις νέες τιμές είτε θα εκτρέψουν τις δαπάνες τους σε υποκατάστατα αγαθά – δηλαδή θα μειώσουν τις καταναλωτικές προσδοκίες τους σε συνάφεια με το μέρος της αγοράστικής δύναμης που χάνουν.
Συζητώντας αυτό το φαινόμενο, ο Mises γράφει: «Έπρεπε να αγοράσουν λιγότερα από ό,τι πριν, να μειώσουν την κατανάλωση ποιοτικότερων και ακριβότερων τροφίμων και να περιορίσουν την αγορά ρούχων — επειδή οι τιμές είχαν ήδη προσαρμοστεί προς τα πάνω, ενώ τα εισοδήματά τους, οι μισθοί, δεν είχαν ακόμη αυξηθεί».
Αυτό δεν χρειάζεται κάποιος να ξέρει οικονομική θεωρία για να το αντιληφθεί, αρκεί μια επίσκεψη σε ένα σούπερ μάρκετ είτε σε ένα εμπορικό κατάστημα.
Η γνώση της νοικοκυράς
Αυτή η ατομικιστική πρόσληψη των συστοιχιών τιμών τονίζεται σε ένα από τα διάσημα αποσπάσματα του Mises, στο οποίο η γνώση της νοικοκυράς υπερβαίνει την «προσχηματική επισημότητα» των «στατιστικών στοιχείων και των ανακοινώσεων των επίσημων φορέων».
Ο Mises επισήμανε: «Μια συνετή νοικοκυρά γνωρίζει πολύ περισσότερα για τις αλλαγές των τιμών στο βαθμό που επηρεάζουν το δικό της νοικοκυριό από ό,τι μπορούν να πουν οι στατιστικοί μέσοι όροι».
Η νομισματική προσφορά και επανάσταση των τιμών
Επομένως, η νομισματική παρέμβαση δεν έχει ουδέτερο χαρακτήρα σε καμία περίπτωση.
Υπάρχουν πραγματικές επιπτώσεις και άνισες αλλαγές - στα εισοδήματα, τον πλούτο, τις τιμές, την παραγωγή και την κατανάλωση.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Mises προήγαγε στη θεώρησή του τη μεταφορά της «επανάστασης των τιμών» έναντι της παραπλανητικής ιδέας τής αλλαγής στο επίπεδο των τιμών που χρησιμοποιούν οι κεντρικές τράπεζες:
Το σύστημα της αγοράς πριν και μετά την εισροή ή εκροή μιας ποσότητας χρήματος δεν αλλάζει απλώς από το γεγονός ότι τα μετρητά των ατόμων και οι τιμές έχουν αυξηθεί ή μειωθεί.
Έχουν επίσης επέλθει αυθόρμητες αλλαγές στις αμοιβαίες αναλογίες ανταλλαγής μεταξύ των διαφόρων εμπορευμάτων και υπηρεσιών, οι οποίες, αν θέλει κανείς να καταφύγει σε μεταφορές, περιγράφεται καλύτερα από την εικόνα της «επανάστασης των τιμών» παρά από την παραπλανητική εικόνα μιας ανύψωσης ή μιας καταβύθισης του επίπεδου τιμών εν γένει.
Η «μολυσμένη» οικονομική θεωρία
Ο μύθος για το επίπεδο των τιμών είναι διάχυτος στην οικονομική θεωρία και πρακτική και συμβάλλει σε πολλά άλλα λάθη, ειδικά όσον αφορά τη νομισματική θεωρία και τη νομισματική πολιτική.
Μολύνει τον κεϋνσιανισμό, τον μονεταρισμό, τη θεωρία της νομισματικής ανισορροπίας, τη νομισματική πολιτική «βασισμένη σε κανόνες» (rules based), την πολιτική νομισματικής σταθεροποίησης, τη σύγχρονη νομισματική θεωρία και – σίγουρα! - την τρέχουσα οικονομική δημοσιογραφία.
Οι συνέπειες αυτού του λάθους είναι ακριβώς όπως περιέγραψε και προέβλεψε ο Mises: Αγνοώντας τα φαινόμενα Cantillon αθροιστικά, η νομισματική παρέμβαση είναι νομοτελειακό αποτέλεσμα ότι θα πάρει λάθος δρόμο.
Δεν αντιμετωπίζεται η αληθινή φύση των οικονομικών κύκλων, η κυβέρνηση παρέμβαση που αποσπά με δόλιο τρόπο πόρους από την ιδιωτική οικονομία, η δυσανάλογη διόγκωση του χρηματοπιστωτικού τομέα ή την όξυνση της ανισότητας εισοδήματος και πλούτου.
Το μόνο που βλέπουμε από τις αναφορές της οικονομικής ειδησεογραφίας είναι μια κεντρική τράπεζα που «παίζει» με τους αριθμούς προκειμένου να πετύχει κάποια στοχευμένα «βολικά» σημεία ισορροπίας μεταξύ του πληθωρισμού των τιμών και της ανεργίας.
Πώς είναι δυνατόν, όμως, οι κεντρικές τράπεζες οι οποίες με τις νομισματικές παρεμβάσεις τους προκαλούν τις νομισματικές πιέσεις να τις αντιμετωπίσουν;
www.bankingnews.gr
Επίσημοι δείκτες, όπως ο Δείκτης Τιμών Προσωπικών Καταναλωτικών Δαπανών (PCE) και ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (CPI), βρέθηκαν σε επίπεδα που δεν είχαν καταγραφεί εδώ και τέσσερις δεκαετίες.
Αυτοί οι ίδιοι οι δείκτες τέθηκαν στο μικροσκόπιο των σχολιαστών.
Το Blog FRED (που διευθύνεται από την Fed του St. Louis) συζήτησε στο τέλος του 2023 με οικονομολόγους πώς κατασκευάζονται αυτοί οι δύο δείκτες και σε ποια σημεία διαφέρουν και εν τέλει ποια είναι η συνάφειά τους με την οικονομική πραγματικότητα την οποία βιώνουν οι πολίτες.
Ο Paul Krugman συνέκρινε την εξέλιξη στους «πυρήνες» και των εν λόγω δύο δεικτών, του PCE και του CPI (όπου αφαιρούνται αγαθά όπως τα τρόφιμα και η ενέργεια) για χρονικά διαστήματα έξι και δώδεκα μηνών, αντίστοιχα.
Η συναινετική άποψη είναι ότι η χρήση αυτών των δεικτών έχει μοναδική εφαρμογή.
Σύμφωνα με τον Krugman, «το ποιος θα πρέπει να επιλεγεί εξαρτάται από την ερώτηση που θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε».
Το επίπεδο των τιμών
Αλλά αν ανατρέξουμε στη θεωρία του Mises, θα δούμε μια διαφορετική ιστορία για την αντιμετώπιση του ζητήματος των τιμών.
Στο πλαίσιο της αυστριακής οικονομικής θεωρίας, δεν υφίσταται η έννοια του επιπέδου τιμών, και συνεπώς η προσπάθεια μέτρησής του προκαλεί μια σειρά από σφάλματα στο πώς αντιλαμβανόμαστε τη γενικότερη οικονομική πραγματικότητα.
Όταν οι άνθρωποι μιλούν για ένα «επίπεδο τιμών», έχουν κατά νου την εικόνα μιας στάθμης, ενός υγρού που ανεβαίνει ή κατεβαίνει ανάλογα με την αύξηση ή τη μείωση της ποσότητάς του, αλλά το οποίο, όπως ένα υγρό σε μια δεξαμενή, ανεβαίνει πάντοτε με ομοιόμορφο τρόπο.
Αλλά με τις τιμές, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως «επίπεδο».
Οι τιμές δεν αλλάζουν στον ίδιο βαθμό και την ίδια στιγμή – υπάρχει σημαντικό ποσοστό διαφοροποίησης το οποίο είναι «αόρατο» από τις στατιστικές μετρήσεις.
Υπάρχουν πάντα τιμές αγαθών που αλλάζουν σε μεγαλύτερη ταχύτητα, αυξάνονται ή πέφτουν πιο γρήγορα από άλλες.
Η κριτική του Mises για την έννοια του επιπέδου τιμών και των δεικτών του πληθωρισμού καλύπτει μεγάλο μέρος του έργου του.
Επισημαίνει στο πλαίσιο της θεώρησής του ότι οι τιμές δεν αλλάζουν ομοιόμορφα – και αυτό έχει ιδιαίτερες συνέπειες στη νομισματική πολιτική.
Οι μεμονωμένες τιμές κινούνται συνεχώς ανοδικά ή καθοδικά.
Η σύνοψή τους ως ένα μετρήσιμο «επίπεδο» αγνοεί την ζώσα πραγματικότητα των αγορών, στις οποίες αγοραστές και πωλητές συναντώνται προκειμένου να ανταλλάξουν συγκεκριμένα αγαθά με συγκεκριμένες τιμές.
Το φαινόμενο Cantillon
Το πλαίσιο αυτό εντάσσεται η ανάλυση του νομισματικού πληθωρισμού του Mises.
Το χρήμα εισέρχεται στην οικονομία σε ένα συγκεκριμένο σημείο, επομένως η ανίχνευση των επιπτώσεων της «εκτύπωσης χρήματος» από τις κεντρικές τράπεζες πρέπει να υλοποιηθεί με βάση συγκεκριμένα στάδια και όχι συρρευτικά.
Αυτή η μέθοδος δείχνει ότι ορισμένοι άνθρωποι (οικονομικά υποκείμενα στη θεωρητική του αποτύπωση) είναι σε θέση να ξοδέψουν πρώτα τα «φρέσκα» χρήματα, αυξάνοντας τη ζήτηση για το δεδομένο σύνολο αγαθών.
Άλλοι πρέπει να περιμένουν να αυξηθούν τα εισοδήματά τους καθώς τα νέα χρήματα εντάσσονται στην οικονομία, ενώ πληρώνουν υψηλότερες τιμές λόγω των αυξημένων απαιτήσεων των πρώτων.
Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως φαινόμενο Cantillon, ρίχνει φως στους λόγους για την απόρριψη εκ μέρους του Mises της έννοιας του επιπέδου των τιμών.
Για τον Mises, δεν υπάρχει «ένα» επίπεδο τιμής, αλλά πολλά άτομα που αντιμετωπίζουν διαφορετικούς πίνακες τιμών.
Οι πρώτοι αποδέκτες «φρέσκου» χρήματος αντιμετωπίζουν μια σειρά από τιμές που δεν έχουν ακόμη διαταραχθεί (ανοδική πίεση) από τη νομισματική παρέμβαση.
Έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν επιπλέον αγαθά στην αγορά σε αυτές τις τιμές.
Οι μεταγενέστεροι αποδέκτες βλέπουν τις τιμές αυτών των αγαθών να αυξάνονται και είτε θα πληρώσουν τις νέες τιμές είτε θα εκτρέψουν τις δαπάνες τους σε υποκατάστατα αγαθά – δηλαδή θα μειώσουν τις καταναλωτικές προσδοκίες τους σε συνάφεια με το μέρος της αγοράστικής δύναμης που χάνουν.
Συζητώντας αυτό το φαινόμενο, ο Mises γράφει: «Έπρεπε να αγοράσουν λιγότερα από ό,τι πριν, να μειώσουν την κατανάλωση ποιοτικότερων και ακριβότερων τροφίμων και να περιορίσουν την αγορά ρούχων — επειδή οι τιμές είχαν ήδη προσαρμοστεί προς τα πάνω, ενώ τα εισοδήματά τους, οι μισθοί, δεν είχαν ακόμη αυξηθεί».
Αυτό δεν χρειάζεται κάποιος να ξέρει οικονομική θεωρία για να το αντιληφθεί, αρκεί μια επίσκεψη σε ένα σούπερ μάρκετ είτε σε ένα εμπορικό κατάστημα.
Η γνώση της νοικοκυράς
Αυτή η ατομικιστική πρόσληψη των συστοιχιών τιμών τονίζεται σε ένα από τα διάσημα αποσπάσματα του Mises, στο οποίο η γνώση της νοικοκυράς υπερβαίνει την «προσχηματική επισημότητα» των «στατιστικών στοιχείων και των ανακοινώσεων των επίσημων φορέων».
Ο Mises επισήμανε: «Μια συνετή νοικοκυρά γνωρίζει πολύ περισσότερα για τις αλλαγές των τιμών στο βαθμό που επηρεάζουν το δικό της νοικοκυριό από ό,τι μπορούν να πουν οι στατιστικοί μέσοι όροι».
Η νομισματική προσφορά και επανάσταση των τιμών
Επομένως, η νομισματική παρέμβαση δεν έχει ουδέτερο χαρακτήρα σε καμία περίπτωση.
Υπάρχουν πραγματικές επιπτώσεις και άνισες αλλαγές - στα εισοδήματα, τον πλούτο, τις τιμές, την παραγωγή και την κατανάλωση.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Mises προήγαγε στη θεώρησή του τη μεταφορά της «επανάστασης των τιμών» έναντι της παραπλανητικής ιδέας τής αλλαγής στο επίπεδο των τιμών που χρησιμοποιούν οι κεντρικές τράπεζες:
Το σύστημα της αγοράς πριν και μετά την εισροή ή εκροή μιας ποσότητας χρήματος δεν αλλάζει απλώς από το γεγονός ότι τα μετρητά των ατόμων και οι τιμές έχουν αυξηθεί ή μειωθεί.
Έχουν επίσης επέλθει αυθόρμητες αλλαγές στις αμοιβαίες αναλογίες ανταλλαγής μεταξύ των διαφόρων εμπορευμάτων και υπηρεσιών, οι οποίες, αν θέλει κανείς να καταφύγει σε μεταφορές, περιγράφεται καλύτερα από την εικόνα της «επανάστασης των τιμών» παρά από την παραπλανητική εικόνα μιας ανύψωσης ή μιας καταβύθισης του επίπεδου τιμών εν γένει.
Η «μολυσμένη» οικονομική θεωρία
Ο μύθος για το επίπεδο των τιμών είναι διάχυτος στην οικονομική θεωρία και πρακτική και συμβάλλει σε πολλά άλλα λάθη, ειδικά όσον αφορά τη νομισματική θεωρία και τη νομισματική πολιτική.
Μολύνει τον κεϋνσιανισμό, τον μονεταρισμό, τη θεωρία της νομισματικής ανισορροπίας, τη νομισματική πολιτική «βασισμένη σε κανόνες» (rules based), την πολιτική νομισματικής σταθεροποίησης, τη σύγχρονη νομισματική θεωρία και – σίγουρα! - την τρέχουσα οικονομική δημοσιογραφία.
Οι συνέπειες αυτού του λάθους είναι ακριβώς όπως περιέγραψε και προέβλεψε ο Mises: Αγνοώντας τα φαινόμενα Cantillon αθροιστικά, η νομισματική παρέμβαση είναι νομοτελειακό αποτέλεσμα ότι θα πάρει λάθος δρόμο.
Δεν αντιμετωπίζεται η αληθινή φύση των οικονομικών κύκλων, η κυβέρνηση παρέμβαση που αποσπά με δόλιο τρόπο πόρους από την ιδιωτική οικονομία, η δυσανάλογη διόγκωση του χρηματοπιστωτικού τομέα ή την όξυνση της ανισότητας εισοδήματος και πλούτου.
Το μόνο που βλέπουμε από τις αναφορές της οικονομικής ειδησεογραφίας είναι μια κεντρική τράπεζα που «παίζει» με τους αριθμούς προκειμένου να πετύχει κάποια στοχευμένα «βολικά» σημεία ισορροπίας μεταξύ του πληθωρισμού των τιμών και της ανεργίας.
Πώς είναι δυνατόν, όμως, οι κεντρικές τράπεζες οι οποίες με τις νομισματικές παρεμβάσεις τους προκαλούν τις νομισματικές πιέσεις να τις αντιμετωπίσουν;
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών