Από τον Kissinger στον Trump: Η απόλυτη επικράτηση του ρεαλισμού…
Ο Trump δεν είναι ο πρώτος Αμερικανός ηγέτης που παραμερίζει την ηθική σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική… Ωστόσο προχωράει πιο πέρα από οποιονδήποτε άλλο στο παρελθόν.
Κεκλεισμένων των θυρών, ο εκλιπών Henry Kissinger δεν άφηνε καμία αμφιβολία για το πόσο λίγο εκτιμούσε τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συνομιλία του με τον πρόεδρό του, Richard Nixon, την 1η Μαρτίου 1973, η οποία, όπως τόσες άλλες, καταγράφηκε από τη συσκευή ηχογράφησης του Λευκού Οίκου.
Οι δυο τους μόλις είχαν αποχαιρετήσει την Ισραηλινή πρωθυπουργό Golda Meir και συζητούσαν χαλαρά ένα ζήτημα που προέκυψε κατά την επίσκεψή της:
Αν η κυβέρνηση έπρεπε να κάνει κάτι για τους Σοβιετικούς Εβραίους, έναν πληθυσμό που διωκόταν στη χώρα του και του απαγορευόταν η έξοδος.
«Η μετανάστευση των Εβραίων από τη Σοβιετική Ένωση δεν αποτελεί στόχο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής» δήλωσε ο Υπουργός Εξωτερικών Kissinger. «Και αν βάλουν Εβραίους σε θαλάμους αερίων στη Σοβιετική Ένωση, αυτό δεν αφορά την Αμερική. Ίσως είναι ανθρωπιστικό ζήτημα». Ίσως.
Αυτά από έναν Εβραίο που διέφυγε από τη ναζιστική Γερμανία το 1938 και βρήκε καταφύγιο στις ΗΠΑ.
Είναι ψυχρή δήλωση, αλλά επίσης αντιπροσωπευτική του ύφους Kissinger — η απόλυτη έκφραση της λογικής της γεωπολιτικής σκακιέρας της ρεαλιστικής διπλωματίας του: όταν πρόκειται για τις διεθνείς σχέσεις, ο πραγματισμός πρέπει να υπερισχύει• δεν υπάρχει χώρος για ηθική, ούτε για τον «ιεραποστολικό ζήλο» της Αμερικής, όπως περιφρονητικά τον αποκαλεί στο βιβλίο του Diplomacy.
Ίσως κανένας άλλος Αμερικανός κρατικός αξιωματούχος δεν απαξίωσε τόσο έντονα τον ρόλο του ιδεαλισμού στην εξωτερική πολιτική —την ανάμιξη ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υποστηρικτών της δημοκρατίας— όσο ο Kissinger.
Μέχρι τώρα, δηλαδή. Στις πρώτες 100 ημέρες της δεύτερης θητείας του Donald Trump, ο πρόεδρος όχι μόνο παρέκαμψε τους ενοχλητικούς αυτούς «καλοθελητές» με τους οποίους ο Kissinger αναγκάστηκε να συμβιβαστεί, αλλά τους εξαφάνισε.
Με την κατάργηση της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID) και την εκκαθάριση των γραφείων του State Department που ασχολούνταν με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία, ο Trump αποψίλωσε μέσα σε μια νύχτα έναν ολόκληρο τομέα της κυβέρνησης που ήταν αφιερωμένος στην υπεράσπιση θεμελιωδών (και κάποτε βαθιά αμερικανικών) αρχών.
Ο οργανισμός Freedom House, ιδρυθείς το 1941, πρόκειται να τερματίσει το 80% των προγραμμάτων του.
Οι χρηματοδοτούμενοι από την κυβέρνηση οργανισμοί National Democratic Institute και International Republican Institute, που παρακολουθούσαν εκλογές στο εξωτερικό και υποστήριζαν προσπάθειες κατά της διαφθοράς, αναγκάστηκαν να θέσουν τα δύο τρίτα του προσωπικού τους σε αναστολή και να κλείσουν γραφεία παγκοσμίως.
Ο τρίτος οργανισμός, το National Endowment for Democracy, δίνει μάχη για την επαναφορά της χρηματοδότησής του από το Κογκρέσο.
Ακολούθησε η προεδρική εντολή κατάργησης του Οργανισμού Παγκόσμιων Μέσων Ενημέρωσης των ΗΠΑ (USAGM), που διαχειριζόταν τη Φωνή της Αμερικής, το Radio Free Europe και το Radio Free Asia, εκπέμποντας σε χώρες όπως το Ιράν, η Βενεζουέλα και η Βόρεια Κορέα — ακροατήριο 420 εκατομμυρίων ανθρώπων σε πάνω από 100 χώρες.
Όλα αυτά σταμάτησαν. Η κυβέρνηση Trump κατάργησε ακόμη και το Κέντρο Ουίλσον, δεξαμενή σκέψης της εξωτερικής πολιτικής, επειδή ίσως συνδεόταν πολύ στενά με τον Woodrow Wilson και τη «διπλωματία της ηθικής».
Θα ενθουσιαζόταν ο Kissinger;
Αναμφίβολα, ο Kissinger είχε αρνητική στάση απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά επειδή ήταν εμπόδιο στον υπέρτατο στόχο του: τη σταθερότητα του κόσμου και την αποφυγή πυρηνικού πολέμου.
Για να του αποδώσουμε μια κάποια ηθική συνοχή, πίστευε ότι, διατηρώντας μια ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των μεγάλων κρατών βάσει διαπλεκόμενων συμφερόντων, θα μπορούσε να κρατήσει μακριά τις δυνάμεις του χάους.
Αν μερικοί Σοβιετικοί Εβραίοι έπρεπε να πεθάνουν για να αποφευχθεί ένας παγκόσμιος πόλεμος, τότε αυτό ήταν, φαινομενικά, ένα τίμημα που άξιζε να πληρωθεί.
Αυτό ίσως ήταν συναλλακτική προσέγγιση με κάποιον «ανώτερο» σκοπό — αν και ηθικά διαβρωτική.
Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι συναλλακτισμός μέχρι το κόκαλο.
Ο Trump φαίνεται να απορρίπτει την ηθική όχι επειδή εμποδίζει το όραμά του για τη νέα τάξη πραγμάτων, αλλά επειδή τη θεωρεί εξ αρχής άνευ αξίας — ή, όπως είπε ο ΥΠΕΞ του, Marco Rubio, «προϊόν ριζοσπαστικής ιδεολογίας». Δεν σημαίνει ότι οι προκάτοχοί του ήταν κατ’ ανάγκη πιο ιδεαλιστές.
Χρησιμοποίησαν τα ανθρώπινα δικαιώματα ως ρητορικό όπλο — ο Ronald Reagan κατά του κομμουνισμού, ο George Bush για να δικαιολογήσει την εισβολή στο Ιράκ.
Ο Trump όμως τα απορρίπτει εντελώς. Ο κόσμος είναι μια αρένα επιβίωσης των ισχυρότερων, και οι ΗΠΑ πρέπει να επιβληθούν ως το ισχυρότερο θηρίο. Τέλος.
Ο ιστορικός Jeremy Suri, συγγραφέας του Henry Kissinger and the American Century, δήλωσε πως «ο Kissinger θα χαιρόταν με την έμφαση στην ισχύ έναντι των ιδεών» και πως «κατηγορούσε διαχρονικά τις ΗΠΑ για την ουιλσονική εμμονή τους με τον ιδεαλισμό».
Επίσης, θα εκτιμούσε τη στροφή του Trump προς τις μεγάλες δυνάμεις και την περιφρόνησή του για διεθνείς οργανισμούς όπως η ΕΕ και ο ΟΗΕ, τους οποίους ο Kissinger θεωρούσε «τουλάχιστον ενοχλητικούς».
Ο ίδιος είχε και ορισμένες «τραμπικές» στιγμές αυθαίρετης επιβολής ισχύος, όπως στην παρέμβαση στη Χιλή.
Όταν ο σοσιαλιστής Salvador Allende κέρδισε τις εκλογές του 1970, ο Kissinger φοβήθηκε την εξάπλωση του κομμουνισμού και στήριξε πραξικόπημα, οδηγώντας στον αιμοσταγή Pinochet.
Αντί να ενισχύσει τη σταθερότητα, την υπονόμευσε. Πιο μακροχρόνια αποτελεσματικός υπήρξε στη δημιουργία «συστημικών μετατοπίσεων» στη διεθνή ισορροπία, όπως η ύφεση με την ΕΣΣΔ και το άνοιγμα προς την Κίνα.
Ούτε τότε υπήρξε ηθική, αλλά υπήρχε στρατηγική για περισσότερη ασφάλεια. Ήταν αυτό το τίμημα άξιο; Είναι το ερώτημα που αφήνει η κληρονομιά του.
Αυτό που σίγουρα δεν περίμενε ποτέ, ήταν ένας κόσμος όπου ο «ιεραποστολικός» ιδεαλισμός στην αμερικανική εξωτερική πολιτική θα έπαυε εντελώς να υπάρχει.
Οι ιδεαλιστές ήταν αντίπαλοί του, αλλά υπήρχαν.
Αν αυτό αλλάξει, και επικρατήσει μια ακόμη πιο ψυχρή, πιο απάνθρωπη μορφή ρεαλιστικής πολιτικής, τι σημαίνει για τον κόσμο;
Ένα ρεπορτάζ του NPR για τις αλλαγές στο State Department περιείχε μια ανατριχιαστική λεπτομέρεια: σε υπόμνημα προς το προσωπικό ζητήθηκε να «απλοποιήσουν» τις ετήσιες εκθέσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα ώστε να ευθυγραμμίζονται με πρόσφατα εκτελεστικά διατάγματα.
Στην πράξη, αυτό σήμαινε διαγραφή αναφορών σε βασανιστήρια, κυβερνητική διαφθορά και φυλάκιση αντιφρονούντων χωρίς δίκαιη δίκη.
Για το Ελ Σαλβαδόρ, δεν θα υπάρχουν πλέον αναφορές στις απάνθρωπες συνθήκες των φυλακών.
Για την Ουγγαρία, σύμμαχο του Trump, η αναφορά για «διαφθορά στην κυβέρνηση» θα διαγραφεί.
Ακόμη κι όταν η Αμερική αθετούσε τα ιδανικά της ή προσποιούνταν πως τα υπηρετεί, πάντοτε διατηρούσε τον ρόλο του «τελευταίου μάρτυρα» των αυθαιρεσιών. Αν ήσουν μειονότητα ή αντιφρονών, υπήρχε η παρηγοριά πως κάποιος, κάπου, θα κατέγραφε την καταπίεσή σου.
Ο Trump, όμως, κόβει εντελώς αυτή τη γραμμή. Δεν υπάρχει πια κανείς στην άλλη άκρη να απαντήσει.
www.bankingnews.gr
Κεκλεισμένων των θυρών, ο εκλιπών Henry Kissinger δεν άφηνε καμία αμφιβολία για το πόσο λίγο εκτιμούσε τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συνομιλία του με τον πρόεδρό του, Richard Nixon, την 1η Μαρτίου 1973, η οποία, όπως τόσες άλλες, καταγράφηκε από τη συσκευή ηχογράφησης του Λευκού Οίκου.
Οι δυο τους μόλις είχαν αποχαιρετήσει την Ισραηλινή πρωθυπουργό Golda Meir και συζητούσαν χαλαρά ένα ζήτημα που προέκυψε κατά την επίσκεψή της:
Αν η κυβέρνηση έπρεπε να κάνει κάτι για τους Σοβιετικούς Εβραίους, έναν πληθυσμό που διωκόταν στη χώρα του και του απαγορευόταν η έξοδος.
«Η μετανάστευση των Εβραίων από τη Σοβιετική Ένωση δεν αποτελεί στόχο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής» δήλωσε ο Υπουργός Εξωτερικών Kissinger. «Και αν βάλουν Εβραίους σε θαλάμους αερίων στη Σοβιετική Ένωση, αυτό δεν αφορά την Αμερική. Ίσως είναι ανθρωπιστικό ζήτημα». Ίσως.
Αυτά από έναν Εβραίο που διέφυγε από τη ναζιστική Γερμανία το 1938 και βρήκε καταφύγιο στις ΗΠΑ.
Είναι ψυχρή δήλωση, αλλά επίσης αντιπροσωπευτική του ύφους Kissinger — η απόλυτη έκφραση της λογικής της γεωπολιτικής σκακιέρας της ρεαλιστικής διπλωματίας του: όταν πρόκειται για τις διεθνείς σχέσεις, ο πραγματισμός πρέπει να υπερισχύει• δεν υπάρχει χώρος για ηθική, ούτε για τον «ιεραποστολικό ζήλο» της Αμερικής, όπως περιφρονητικά τον αποκαλεί στο βιβλίο του Diplomacy.
Ίσως κανένας άλλος Αμερικανός κρατικός αξιωματούχος δεν απαξίωσε τόσο έντονα τον ρόλο του ιδεαλισμού στην εξωτερική πολιτική —την ανάμιξη ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υποστηρικτών της δημοκρατίας— όσο ο Kissinger.
Μέχρι τώρα, δηλαδή. Στις πρώτες 100 ημέρες της δεύτερης θητείας του Donald Trump, ο πρόεδρος όχι μόνο παρέκαμψε τους ενοχλητικούς αυτούς «καλοθελητές» με τους οποίους ο Kissinger αναγκάστηκε να συμβιβαστεί, αλλά τους εξαφάνισε.
Με την κατάργηση της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID) και την εκκαθάριση των γραφείων του State Department που ασχολούνταν με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία, ο Trump αποψίλωσε μέσα σε μια νύχτα έναν ολόκληρο τομέα της κυβέρνησης που ήταν αφιερωμένος στην υπεράσπιση θεμελιωδών (και κάποτε βαθιά αμερικανικών) αρχών.
Ο οργανισμός Freedom House, ιδρυθείς το 1941, πρόκειται να τερματίσει το 80% των προγραμμάτων του.
Οι χρηματοδοτούμενοι από την κυβέρνηση οργανισμοί National Democratic Institute και International Republican Institute, που παρακολουθούσαν εκλογές στο εξωτερικό και υποστήριζαν προσπάθειες κατά της διαφθοράς, αναγκάστηκαν να θέσουν τα δύο τρίτα του προσωπικού τους σε αναστολή και να κλείσουν γραφεία παγκοσμίως.
Ο τρίτος οργανισμός, το National Endowment for Democracy, δίνει μάχη για την επαναφορά της χρηματοδότησής του από το Κογκρέσο.
Ακολούθησε η προεδρική εντολή κατάργησης του Οργανισμού Παγκόσμιων Μέσων Ενημέρωσης των ΗΠΑ (USAGM), που διαχειριζόταν τη Φωνή της Αμερικής, το Radio Free Europe και το Radio Free Asia, εκπέμποντας σε χώρες όπως το Ιράν, η Βενεζουέλα και η Βόρεια Κορέα — ακροατήριο 420 εκατομμυρίων ανθρώπων σε πάνω από 100 χώρες.
Όλα αυτά σταμάτησαν. Η κυβέρνηση Trump κατάργησε ακόμη και το Κέντρο Ουίλσον, δεξαμενή σκέψης της εξωτερικής πολιτικής, επειδή ίσως συνδεόταν πολύ στενά με τον Woodrow Wilson και τη «διπλωματία της ηθικής».
Θα ενθουσιαζόταν ο Kissinger;
Αναμφίβολα, ο Kissinger είχε αρνητική στάση απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά επειδή ήταν εμπόδιο στον υπέρτατο στόχο του: τη σταθερότητα του κόσμου και την αποφυγή πυρηνικού πολέμου.
Για να του αποδώσουμε μια κάποια ηθική συνοχή, πίστευε ότι, διατηρώντας μια ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των μεγάλων κρατών βάσει διαπλεκόμενων συμφερόντων, θα μπορούσε να κρατήσει μακριά τις δυνάμεις του χάους.
Αν μερικοί Σοβιετικοί Εβραίοι έπρεπε να πεθάνουν για να αποφευχθεί ένας παγκόσμιος πόλεμος, τότε αυτό ήταν, φαινομενικά, ένα τίμημα που άξιζε να πληρωθεί.
Αυτό ίσως ήταν συναλλακτική προσέγγιση με κάποιον «ανώτερο» σκοπό — αν και ηθικά διαβρωτική.
Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι συναλλακτισμός μέχρι το κόκαλο.
Ο Trump φαίνεται να απορρίπτει την ηθική όχι επειδή εμποδίζει το όραμά του για τη νέα τάξη πραγμάτων, αλλά επειδή τη θεωρεί εξ αρχής άνευ αξίας — ή, όπως είπε ο ΥΠΕΞ του, Marco Rubio, «προϊόν ριζοσπαστικής ιδεολογίας». Δεν σημαίνει ότι οι προκάτοχοί του ήταν κατ’ ανάγκη πιο ιδεαλιστές.
Χρησιμοποίησαν τα ανθρώπινα δικαιώματα ως ρητορικό όπλο — ο Ronald Reagan κατά του κομμουνισμού, ο George Bush για να δικαιολογήσει την εισβολή στο Ιράκ.
Ο Trump όμως τα απορρίπτει εντελώς. Ο κόσμος είναι μια αρένα επιβίωσης των ισχυρότερων, και οι ΗΠΑ πρέπει να επιβληθούν ως το ισχυρότερο θηρίο. Τέλος.
Ο ιστορικός Jeremy Suri, συγγραφέας του Henry Kissinger and the American Century, δήλωσε πως «ο Kissinger θα χαιρόταν με την έμφαση στην ισχύ έναντι των ιδεών» και πως «κατηγορούσε διαχρονικά τις ΗΠΑ για την ουιλσονική εμμονή τους με τον ιδεαλισμό».
Επίσης, θα εκτιμούσε τη στροφή του Trump προς τις μεγάλες δυνάμεις και την περιφρόνησή του για διεθνείς οργανισμούς όπως η ΕΕ και ο ΟΗΕ, τους οποίους ο Kissinger θεωρούσε «τουλάχιστον ενοχλητικούς».
Ο ίδιος είχε και ορισμένες «τραμπικές» στιγμές αυθαίρετης επιβολής ισχύος, όπως στην παρέμβαση στη Χιλή.
Όταν ο σοσιαλιστής Salvador Allende κέρδισε τις εκλογές του 1970, ο Kissinger φοβήθηκε την εξάπλωση του κομμουνισμού και στήριξε πραξικόπημα, οδηγώντας στον αιμοσταγή Pinochet.
Αντί να ενισχύσει τη σταθερότητα, την υπονόμευσε. Πιο μακροχρόνια αποτελεσματικός υπήρξε στη δημιουργία «συστημικών μετατοπίσεων» στη διεθνή ισορροπία, όπως η ύφεση με την ΕΣΣΔ και το άνοιγμα προς την Κίνα.
Ούτε τότε υπήρξε ηθική, αλλά υπήρχε στρατηγική για περισσότερη ασφάλεια. Ήταν αυτό το τίμημα άξιο; Είναι το ερώτημα που αφήνει η κληρονομιά του.
Αυτό που σίγουρα δεν περίμενε ποτέ, ήταν ένας κόσμος όπου ο «ιεραποστολικός» ιδεαλισμός στην αμερικανική εξωτερική πολιτική θα έπαυε εντελώς να υπάρχει.
Οι ιδεαλιστές ήταν αντίπαλοί του, αλλά υπήρχαν.
Αν αυτό αλλάξει, και επικρατήσει μια ακόμη πιο ψυχρή, πιο απάνθρωπη μορφή ρεαλιστικής πολιτικής, τι σημαίνει για τον κόσμο;
Ένα ρεπορτάζ του NPR για τις αλλαγές στο State Department περιείχε μια ανατριχιαστική λεπτομέρεια: σε υπόμνημα προς το προσωπικό ζητήθηκε να «απλοποιήσουν» τις ετήσιες εκθέσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα ώστε να ευθυγραμμίζονται με πρόσφατα εκτελεστικά διατάγματα.
Στην πράξη, αυτό σήμαινε διαγραφή αναφορών σε βασανιστήρια, κυβερνητική διαφθορά και φυλάκιση αντιφρονούντων χωρίς δίκαιη δίκη.
Για το Ελ Σαλβαδόρ, δεν θα υπάρχουν πλέον αναφορές στις απάνθρωπες συνθήκες των φυλακών.
Για την Ουγγαρία, σύμμαχο του Trump, η αναφορά για «διαφθορά στην κυβέρνηση» θα διαγραφεί.
Ακόμη κι όταν η Αμερική αθετούσε τα ιδανικά της ή προσποιούνταν πως τα υπηρετεί, πάντοτε διατηρούσε τον ρόλο του «τελευταίου μάρτυρα» των αυθαιρεσιών. Αν ήσουν μειονότητα ή αντιφρονών, υπήρχε η παρηγοριά πως κάποιος, κάπου, θα κατέγραφε την καταπίεσή σου.
Ο Trump, όμως, κόβει εντελώς αυτή τη γραμμή. Δεν υπάρχει πια κανείς στην άλλη άκρη να απαντήσει.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών