Άρθρο του οικονομολόγου Σαράντου Λέκκα
Η μεταβολή της νομισματικής και επιτοκιακής πολιτικής από την πλευρά κυρίως των ισχυρών κεντρικών τραπεζών μετά από μια παρατεταμένη χρονικά περίοδο χαμηλών και σε αρκετές περιπτώσεις αρνητικών επιτοκίων έχει οδηγήσει τις πραγματικές οικονομίες σε ένα είδος κατάστασης limbo.
Μια κατάσταση ανάμεσα στη κόλαση και τον παράδεισο, εάν η διάσταση της λατινικής λέξης limbus που σημαίνει σύνορο, έχει θρησκευτικές ρίζες ή μεταφορικά μια θέση αναμονής σε κατάσταση άγνοιας.
Άγνοια και επαγγελματισμός ως συνδυασμός ποτέ δεν είχαν θετικό αντίκτυπο μιας και δεν συνάδουν με τα υπόβαθρα ενός επαγγελματία, με την έννοια των καταληκτικών στόχων του, την επιτυχία, το κέρδος, την αναγνώριση , την φήμη.
Αυτοί οι στόχοι σε συνδυασμό με την απληστία οδηγούν σε παράτολμες κινήσεις υψηλού ρίσκου που σε αρκετές περιπτώσεις έχουν καταστροφικά αποτελέσματα, όχι όμως από άγνοια, δεδομένου ότι ένας επαγγελματίας γνωρίζει με ακρίβεια όλες τις πιθανότητες , θετικές και αρνητικές , των ενεργειών του.
Η δημιουργία μεγάλου χαρτοφυλακίου ομολόγων την περίοδο που τα επιτόκια ήταν μηδενικά, όσο η συγκυρία ήταν καλή απέφερε κέρδη χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια όμως αυτό δεν σημαίνει ότι οι διαχειριστές τους δεν γνώριζαν τους υψηλοτάτους κινδύνους.
Άρα στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει άγνοια, υπάρχει έλλειψη προνοητικότητας σε σημείο που το άμεσο κέρδος παραγνωρίζει τον κίνδυνο θεωρώντας τον ως μη ικανή συνθήκη πραγματοποίησης του.
Όταν τα επιτόκια αυξήθηκαν και το νεοεκδιδόμενο χρέος έγινε πιο ελκυστικό για τους επενδυτές τα παλαιά ομόλογα έχασαν μέρος της αξίας τους αφού οι τιμές τους κατρακύλησαν χάνοντας το αγοραστικό ενδιαφέρον που είχαν κατά την προηγουμένη συγκυρία.
Στην αρχή οι ζημίες ήταν λογιστικές ή όπως αποκαλούνται μη πραγματοποιθείσες, όμως όταν η υφιστάμενη ρευστότητα δεν κάλυπτε τις υποχρεώσεις και η ανάγκη οδηγούσε στην ρευστοποίηση τους τότε οι ζημίες έγιναν πραγματικές οδηγώντας στην κατάρρευση αρκετά πιστωτικά ιδρύματα όπως στις ΗΠΑ την Άνοιξη του 2023.
Ο συστημικός κίνδυνος και η προοπτική αποσταθεροποίησης του πιστωτικού συστήματος οδήγησε την κυβέρνηση των ΗΠΑ στην λύση της τεχνητής στήριξης μέσω του προγράμματος χρηματοδότησης της τραπεζικής δραστηριότητας που στην ουσία εξασφάλιζε χρηματοδότηση μέσω εγγύησης στην ονομαστική αξία των πληττόμενων ομολόγων ώστε να μην είναι αναγκαία η πώληση τους.
Τεχνική στήριξη για χρονικό διάστημα ενός έτους όμως, αναγνώριση του προβλήματος και κυρίως έμμεση επιβράβευση αυτών που κατά βάση αγνοούν τους κινδύνους ευελπιστώντας στην κρατική στήριξη όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν σύμφωνα με τις προσδοκίες τους.
Ο ρόλος των επιτοκίων
Είναι γεγονός ότι η άνοδος των επιτοκίων έδειξε για μια ακόμη φορά ότι η κάθε είδους μόχλευση για αγορά περιουσιακών στοιχείων, ομολόγων, μετοχών, κτλ., όταν ξεπερνά τα θεσμοθετημένα ρυθμιστικά πλαίσια οδηγεί πάντα σε καταστροφικά αποτελέσματα.
Το να αγοράζει μια τράπεζα ομόλογα χρησιμοποιώντας καταθέσεις πελατών της σε μεγάλη κλίμακα είναι φυσιολογικό να οδηγήσει στην χρεοκοπία της όταν η μεταβολή των επιτοκίων στρέψει τους καταθέτες στην αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων.
Το εκβιαστικό δίλημμα ότι η κατάρρευση θα συμπαρασύρει καταθέτες και συνεργαζόμενα πιστωτικά ιδρύματα πρέπει κάποια στιγμή να απορριφθεί διότι οι μεν καταθέτες μέχρι το όριο που μια κατάθεση ξεφεύγει από τα όρια της αποταμίευσης και μετατρέπεται σε επένδυση αποζημιώνονται, για τα δε συνεργαζόμενα πιστωτικά ιδρύματα τα τμήματα αξιολόγησης ρίσκου γνωρίζουν από τις τριμηνιαίες λογιστικές καταστάσεις την εικόνα των όποιων συνεργατών οπότε δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τους κίνδυνους που αναλαμβάνουν αμφότεροι.
Άρα αυτό που λέγεται ότι οι ανισορροπίες έρχονται στο φως μόνο όταν μεταβάλλονται οι συγκυρίες και συγκεκριμένα όταν αυξάνονται τα επιτόκια και η τιμή του χρήματος πάρει την πραγματική της διάσταση δεν είναι ακριβές αφοί οι πάντες γνωρίζουν τα πάντα, ενώ ακόμη και οι κρατικές παρεμβάσεις στην λογική που εντέχνως έχει διαμορφωθεί σχετικά με το too big to fail, το πολύ μεγάλο για να αποτύχει, πρέπει επιτέλους να λάβουν τέλος.
Διασώσεις με λεφτά φορολογουμένων
Κατά συνέπεια διασώσεις με λεφτά των φορολογουμένων αλλά και η διακράτηση στην ζωή τραπεζών με τεχνητά μέσα αφενός αλλοιώνουν τους όρους λειτουργίας ολόκληρου του χρηματοπιστωτικού συστήματος και αφετέρου γελοιοποιούν τον θεσμό της ελεύθερης αγοράς.
Οι κανονιστικές αλλαγές που θεσμοθετήθηκαν μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση υποτίθεται είχαν ως στόχο να αντιμετωπίσουν την νοοτροπία της απληστίας ενώ η εξαγορά της Credit Suisse από την UBS στα τέλη Μαρτίου 2023 δείχνει ότι όταν υπάρχει αποφασιστικότητα μπορεί και οι μεγάλοι παίκτες να χάσουν την αυτόνομη παρουσία τους.
Μόνο έτσι οι ρυθμιστικές αρχές θα επανακτήσουν την εμπιστοσύνη των απλών πολιτών και μόνο έτσι ο ηθικός κίνδυνος θα λάβει την πραγματική του διάσταση .
Η χρησιμοποίηση τεχνικών μέσων για την διάσωση της απληστίας δεν συμβάλει στην αντιμετώπιση συνθηκών που διαμορφώνουν την οικονομική αστάθεια, το αντίθετο την επιδεινώνουν.
Η κατάρρευση ορισμένων τραπεζών στις ΗΠΑ την Άνοιξη του 2023 έδειξε πως η αναστροφή της τάσης των επιτοκίων θα δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα σε όσα πιστωτικά ιδρύματα ξέφυγαν από το μέτρο όμως παράλληλα θα δημιουργήσει υπόβαθρο εξυγίανσης εάν αφεθούν οι νόμοι της αγοράς να λειτουργήσουν χωρίς προσκόμματα.
Ιστορικά σε κάθε αύξηση επιτοκίων υπάρχουν θύματα αφού πάντοτε οι φούσκες που είχαν διαμορφωθεί την περίοδο που είχε προηγηθεί έσκαγαν με τραγικές επιπτώσεις στην απασχόληση , στο εισόδημα και την ρευστότητα.
Το ίδιο γίνεται και τώρα , ειδικά όταν επι παρατεταμένη χρονική περίοδο τα επιτόκια είχαν καθηλωθεί σε μηδενικά επίπεδα και όλοι βίωσαν την χρυσή εποχή του κόστους χρήματος .
Ειδικά όταν η όποια χρηματοδότηση γίνονταν με αρνητικά επιτόκια τα οφέλη ήταν διπλά αφού όχι μόνο δεν πληρώνονταν τόκοι αλλά και επιστρέφονταν μικρότερο κεφάλαιο.
Τα υψηλά επιτόκια όπως είναι φυσικό θα πιέσουν σε μεγαλύτερο βαθμό όσους έχουν χρέη μιας και οι υποχρεώσεις τους θα αυξηθούν οδηγώντας σε διόγκωση τον κίνδυνο αθέτησης των υποχρεώσεων τους .
Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο όταν παράλληλα υπάρχουν πληθωριστικές πιέσεις που οφείλονται στην προσφορά, οπότε το μίγμα γίνεται εκρηκτικό με τις τιμές από το χρήμα έως τα καθημερινά αγαθά να βρίσκονται σε επίπεδα που αλλοιώνουν τους προϋπολογισμούς μειώνοντας παράλληλα το βιοτικό επίπεδο.
Τα υψηλά επιτόκια όπως έχει δείξει η ιστορία εύκολα μπορεί να οδηγήσουν μια οικονομία σε ύφεση με χειρότερο σενάριο τον στασιμοπληθωρισμό τύπου δεκαετίας 1970.
Οι τιμές στην ενέργεια και τα τρόφιμα δείχνουν πως διαμορφώνεται μια νέα πραγματικότητα, πολλοί ισχυρίζονται σε αχαρτογράφητα νερά, ίσως , αυτό όμως δεν μπορεί να μειώσει ή να αναστείλει διαδικασίες και ρυθμιστικά πλαίσια που θα ενισχύουν το αίσθημα ασφάλειας των απλών πολιτών προς τις δυνάμεις της αγοράς.
ΛΕΚΚΑΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ
www.bankingnews.gr
Μια κατάσταση ανάμεσα στη κόλαση και τον παράδεισο, εάν η διάσταση της λατινικής λέξης limbus που σημαίνει σύνορο, έχει θρησκευτικές ρίζες ή μεταφορικά μια θέση αναμονής σε κατάσταση άγνοιας.
Άγνοια και επαγγελματισμός ως συνδυασμός ποτέ δεν είχαν θετικό αντίκτυπο μιας και δεν συνάδουν με τα υπόβαθρα ενός επαγγελματία, με την έννοια των καταληκτικών στόχων του, την επιτυχία, το κέρδος, την αναγνώριση , την φήμη.
Αυτοί οι στόχοι σε συνδυασμό με την απληστία οδηγούν σε παράτολμες κινήσεις υψηλού ρίσκου που σε αρκετές περιπτώσεις έχουν καταστροφικά αποτελέσματα, όχι όμως από άγνοια, δεδομένου ότι ένας επαγγελματίας γνωρίζει με ακρίβεια όλες τις πιθανότητες , θετικές και αρνητικές , των ενεργειών του.
Η δημιουργία μεγάλου χαρτοφυλακίου ομολόγων την περίοδο που τα επιτόκια ήταν μηδενικά, όσο η συγκυρία ήταν καλή απέφερε κέρδη χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια όμως αυτό δεν σημαίνει ότι οι διαχειριστές τους δεν γνώριζαν τους υψηλοτάτους κινδύνους.
Άρα στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει άγνοια, υπάρχει έλλειψη προνοητικότητας σε σημείο που το άμεσο κέρδος παραγνωρίζει τον κίνδυνο θεωρώντας τον ως μη ικανή συνθήκη πραγματοποίησης του.
Όταν τα επιτόκια αυξήθηκαν και το νεοεκδιδόμενο χρέος έγινε πιο ελκυστικό για τους επενδυτές τα παλαιά ομόλογα έχασαν μέρος της αξίας τους αφού οι τιμές τους κατρακύλησαν χάνοντας το αγοραστικό ενδιαφέρον που είχαν κατά την προηγουμένη συγκυρία.
Στην αρχή οι ζημίες ήταν λογιστικές ή όπως αποκαλούνται μη πραγματοποιθείσες, όμως όταν η υφιστάμενη ρευστότητα δεν κάλυπτε τις υποχρεώσεις και η ανάγκη οδηγούσε στην ρευστοποίηση τους τότε οι ζημίες έγιναν πραγματικές οδηγώντας στην κατάρρευση αρκετά πιστωτικά ιδρύματα όπως στις ΗΠΑ την Άνοιξη του 2023.
Ο συστημικός κίνδυνος και η προοπτική αποσταθεροποίησης του πιστωτικού συστήματος οδήγησε την κυβέρνηση των ΗΠΑ στην λύση της τεχνητής στήριξης μέσω του προγράμματος χρηματοδότησης της τραπεζικής δραστηριότητας που στην ουσία εξασφάλιζε χρηματοδότηση μέσω εγγύησης στην ονομαστική αξία των πληττόμενων ομολόγων ώστε να μην είναι αναγκαία η πώληση τους.
Τεχνική στήριξη για χρονικό διάστημα ενός έτους όμως, αναγνώριση του προβλήματος και κυρίως έμμεση επιβράβευση αυτών που κατά βάση αγνοούν τους κινδύνους ευελπιστώντας στην κρατική στήριξη όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν σύμφωνα με τις προσδοκίες τους.
Ο ρόλος των επιτοκίων
Είναι γεγονός ότι η άνοδος των επιτοκίων έδειξε για μια ακόμη φορά ότι η κάθε είδους μόχλευση για αγορά περιουσιακών στοιχείων, ομολόγων, μετοχών, κτλ., όταν ξεπερνά τα θεσμοθετημένα ρυθμιστικά πλαίσια οδηγεί πάντα σε καταστροφικά αποτελέσματα.
Το να αγοράζει μια τράπεζα ομόλογα χρησιμοποιώντας καταθέσεις πελατών της σε μεγάλη κλίμακα είναι φυσιολογικό να οδηγήσει στην χρεοκοπία της όταν η μεταβολή των επιτοκίων στρέψει τους καταθέτες στην αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων.
Το εκβιαστικό δίλημμα ότι η κατάρρευση θα συμπαρασύρει καταθέτες και συνεργαζόμενα πιστωτικά ιδρύματα πρέπει κάποια στιγμή να απορριφθεί διότι οι μεν καταθέτες μέχρι το όριο που μια κατάθεση ξεφεύγει από τα όρια της αποταμίευσης και μετατρέπεται σε επένδυση αποζημιώνονται, για τα δε συνεργαζόμενα πιστωτικά ιδρύματα τα τμήματα αξιολόγησης ρίσκου γνωρίζουν από τις τριμηνιαίες λογιστικές καταστάσεις την εικόνα των όποιων συνεργατών οπότε δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τους κίνδυνους που αναλαμβάνουν αμφότεροι.
Άρα αυτό που λέγεται ότι οι ανισορροπίες έρχονται στο φως μόνο όταν μεταβάλλονται οι συγκυρίες και συγκεκριμένα όταν αυξάνονται τα επιτόκια και η τιμή του χρήματος πάρει την πραγματική της διάσταση δεν είναι ακριβές αφοί οι πάντες γνωρίζουν τα πάντα, ενώ ακόμη και οι κρατικές παρεμβάσεις στην λογική που εντέχνως έχει διαμορφωθεί σχετικά με το too big to fail, το πολύ μεγάλο για να αποτύχει, πρέπει επιτέλους να λάβουν τέλος.
Διασώσεις με λεφτά φορολογουμένων
Κατά συνέπεια διασώσεις με λεφτά των φορολογουμένων αλλά και η διακράτηση στην ζωή τραπεζών με τεχνητά μέσα αφενός αλλοιώνουν τους όρους λειτουργίας ολόκληρου του χρηματοπιστωτικού συστήματος και αφετέρου γελοιοποιούν τον θεσμό της ελεύθερης αγοράς.
Οι κανονιστικές αλλαγές που θεσμοθετήθηκαν μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση υποτίθεται είχαν ως στόχο να αντιμετωπίσουν την νοοτροπία της απληστίας ενώ η εξαγορά της Credit Suisse από την UBS στα τέλη Μαρτίου 2023 δείχνει ότι όταν υπάρχει αποφασιστικότητα μπορεί και οι μεγάλοι παίκτες να χάσουν την αυτόνομη παρουσία τους.
Μόνο έτσι οι ρυθμιστικές αρχές θα επανακτήσουν την εμπιστοσύνη των απλών πολιτών και μόνο έτσι ο ηθικός κίνδυνος θα λάβει την πραγματική του διάσταση .
Η χρησιμοποίηση τεχνικών μέσων για την διάσωση της απληστίας δεν συμβάλει στην αντιμετώπιση συνθηκών που διαμορφώνουν την οικονομική αστάθεια, το αντίθετο την επιδεινώνουν.
Η κατάρρευση ορισμένων τραπεζών στις ΗΠΑ την Άνοιξη του 2023 έδειξε πως η αναστροφή της τάσης των επιτοκίων θα δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα σε όσα πιστωτικά ιδρύματα ξέφυγαν από το μέτρο όμως παράλληλα θα δημιουργήσει υπόβαθρο εξυγίανσης εάν αφεθούν οι νόμοι της αγοράς να λειτουργήσουν χωρίς προσκόμματα.
Ιστορικά σε κάθε αύξηση επιτοκίων υπάρχουν θύματα αφού πάντοτε οι φούσκες που είχαν διαμορφωθεί την περίοδο που είχε προηγηθεί έσκαγαν με τραγικές επιπτώσεις στην απασχόληση , στο εισόδημα και την ρευστότητα.
Το ίδιο γίνεται και τώρα , ειδικά όταν επι παρατεταμένη χρονική περίοδο τα επιτόκια είχαν καθηλωθεί σε μηδενικά επίπεδα και όλοι βίωσαν την χρυσή εποχή του κόστους χρήματος .
Ειδικά όταν η όποια χρηματοδότηση γίνονταν με αρνητικά επιτόκια τα οφέλη ήταν διπλά αφού όχι μόνο δεν πληρώνονταν τόκοι αλλά και επιστρέφονταν μικρότερο κεφάλαιο.
Τα υψηλά επιτόκια όπως είναι φυσικό θα πιέσουν σε μεγαλύτερο βαθμό όσους έχουν χρέη μιας και οι υποχρεώσεις τους θα αυξηθούν οδηγώντας σε διόγκωση τον κίνδυνο αθέτησης των υποχρεώσεων τους .
Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο όταν παράλληλα υπάρχουν πληθωριστικές πιέσεις που οφείλονται στην προσφορά, οπότε το μίγμα γίνεται εκρηκτικό με τις τιμές από το χρήμα έως τα καθημερινά αγαθά να βρίσκονται σε επίπεδα που αλλοιώνουν τους προϋπολογισμούς μειώνοντας παράλληλα το βιοτικό επίπεδο.
Τα υψηλά επιτόκια όπως έχει δείξει η ιστορία εύκολα μπορεί να οδηγήσουν μια οικονομία σε ύφεση με χειρότερο σενάριο τον στασιμοπληθωρισμό τύπου δεκαετίας 1970.
Οι τιμές στην ενέργεια και τα τρόφιμα δείχνουν πως διαμορφώνεται μια νέα πραγματικότητα, πολλοί ισχυρίζονται σε αχαρτογράφητα νερά, ίσως , αυτό όμως δεν μπορεί να μειώσει ή να αναστείλει διαδικασίες και ρυθμιστικά πλαίσια που θα ενισχύουν το αίσθημα ασφάλειας των απλών πολιτών προς τις δυνάμεις της αγοράς.
ΛΕΚΚΑΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών