Ο καπιταλισμός υλοποίησε πολλές από τις υποσχέσεις που έδωσε κάποτε ο σοσιαλισμός.
Από το εσφαλμένο θεμέλιο της Εργασιακής Θεωρίας της Αξίας, ο Karl Marx διατύπωσε μια σειρά προβλέψεων για τον καπιταλισμό, τις οποίες ο χρόνος έχει διαψεύσει.
Μεταξύ αυτών είναι η εξαθλίωση των μαζών λόγω της συσσώρευσης κεφαλαίου, η χρόνια υπερπαραγωγή, ο ιμπεριαλισμός που υποτίθεται πως υποκινούν οι καπιταλιστές και η αναπόφευκτη άνοδος των μονοπωλίων.
Ακόμη και κατά τη διάρκεια της ζωής του Marx, ο καπιταλισμός ήδη βελτίωνε τις υλικές συνθήκες των εργατών και αύξανε το βιοτικό τους επίπεδο.
Η Βιομηχανική Επανάσταση, μαζί με τις τεχνολογικές εξελίξεις και την άνοδο της παραγωγικότητας, επέτρεψαν ακόμη και σε ανειδίκευτους εργάτες να απολαύσουν ένα επίπεδο διαβίωσης που κάποτε ήταν αδιανόητο ακόμη και για τους πλουσιότερους.
Στην πραγματικότητα, ο καπιταλισμός υλοποίησε πολλές από τις υποσχέσεις που έδωσε κάποτε ο σοσιαλισμός.
Ο Marx οραματίστηκε ένα μέλλον στο οποίο η εργατική τάξη θα απολάμβανε ευημερία, ελεύθερο χρόνο και πολιτιστική ανάπτυξη — στόχοι που σε μεγάλο βαθμό έχουν επιτευχθεί υπό καπιταλιστικά συστήματα.
Σήμερα, οι εργαζόμενοι απολαμβάνουν υψηλότερους πραγματικούς μισθούς, συντομότερες εργάσιμες εβδομάδες, καλύτερες συνθήκες εργασίας και ευρύτερη πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση από κάθε άλλη περίοδο στην ιστορία.
Καινοτομίες που κάποτε θεωρούνταν πολυτέλειες—όπως το εσωτερικό υδραυλικό σύστημα, η ψύξη και η άμεση παγκόσμια επικοινωνία—είναι πλέον στάνταρ για μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού.
Πάγιο Κεφάλαιο
Ο Marx πίστευε ότι η νέα τεχνολογία:
• Καταργεί θέσεις εργασίας και αναγκάζει τους εργάτες να καταλήγουν σε χαμηλότερα αμειβόμενες θέσεις. Θεώρησε ότι ο αυτοματισμός θα δημιουργήσει έναν μόνιμο «βιομηχανικό εφεδρικό στρατό» ανέργων, μειώνοντας τους μισθούς.
• Μειώνει τους εργάτες σε απλούς χειριστές μηχανών. Υποστήριξε ότι η εξειδίκευση και η μηχανοποίηση θα αφαιρούσαν τις δεξιότητες και τη διαπραγματευτική ισχύ των εργαζομένων.
• Αποσπά περισσότερη εργασία σε λιγότερο χρόνο. Φοβόταν ότι οι καπιταλιστές θα χρησιμοποιούσαν την τεχνολογία για να αυξήσουν τα κέρδη, παρατείνοντας τις βάρδιες, μειώνοντας τα διαλείμματα και εντείνοντας την ταχύτητα παραγωγής.
Αντιθέτως, η τεχνολογία αύξησε την παραγωγικότητα των εργαζομένων, καθιστώντας τους πιο πολύτιμους για τους εργοδότες, οι οποίοι προσφέρουν υψηλότερους μισθούς για να τους προσελκύσουν και να τους διατηρήσουν.
Αν και ορισμένες θέσεις εργασίας καταργήθηκαν, νέες βιομηχανίες και επαγγέλματα εμφανίστηκαν, που συχνά απαιτούν υψηλότερο επίπεδο δεξιοτήτων.
Οι εργάτες σήμερα εκτελούν λιγότερες χειρωνακτικές εργασίες και πιο σύνθετα καθήκοντα, όπως ο προγραμματισμός CNC μηχανών, η συντήρηση και η εποπτεία αυτοματοποιημένων συστημάτων.
Αντί για μεγαλύτερες εργάσιμες ημέρες, ο μέσος χρόνος εργασίας έχει μειωθεί σημαντικά.
Επί Μαρξ, οι εργάτες εργάζονταν συχνά 60–80 ώρες την εβδομάδα.
Σήμερα, στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες η εργάσιμη εβδομάδα είναι 35–40 ώρες, και παροχές όπως άδειες με αποδοχές, αναρρωτικές άδειες και συνταξιοδοτικά προγράμματα είναι διαδεδομένες.
Επιπλέον, ο αυτοματισμός έχει εξαλείψει σε μεγάλο βαθμό τις πιο επικίνδυνες και εξαντλητικές εργασίες.
Ο Marx έβλεπε την οικονομική πρόοδο ως ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, όπου τα κέρδη των καπιταλιστών σήμαιναν απαραίτητα ζημίες για τους εργάτες.
Αντιθέτως, η τεχνολογική πρόοδος έχει διευρύνει την οικονομική παραγωγή, δημιουργώντας νέες βιομηχανίες, υψηλότερους μισθούς και καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Υπερπαραγωγή
Ο Marx υποστήριξε ότι οι καπιταλιστές εργοδότες θα καταπίεζαν τους μισθούς σε τέτοιο βαθμό ώστε οι εργάτες δεν θα μπορούσαν να αγοράσουν τα προϊόντα που παρήγαγαν, οδηγώντας σε αποθέματα απούλητων εμπορευμάτων και οικονομική κατάρρευση.
Όμως σε κανένα οικονομικό σύστημα δεν αναμένεται οι εργαζόμενοι να καταναλώνουν οι ίδιοι όλα όσα παράγουν.
Σκεφτείτε έναν τσαγκάρη στη μεσαιωνική Ευρώπη που έφτιαχνε 30 ζευγάρια παπούτσια τον μήνα.
Δεν μπορούσε να τα αγοράσει όλα ο ίδιος—έπρεπε να τα πουλήσει για να αγοράσει τρόφιμα, ρούχα και υλικά για να φτιάξει περισσότερα παπούτσια.
Ωστόσο, η αγορά παπουτσιών δεν κατέρρευσε, επειδή η ζήτηση δεν περιοριζόταν μόνο στους τσαγκάρηδες—κι άλλοι άνθρωποι χρειάζονταν παπούτσια.
Αντίστοιχα, στις σύγχρονες οικονομίες, οι επιχειρήσεις δεν στηρίζονται αποκλειστικά στους υπαλλήλους τους ως πελάτες· πουλούν σε ένα ευρύ κοινό που περιλαμβάνει εγχώριους και διεθνείς καταναλωτές.
Ο καπιταλισμός έχει ξεπεράσει σταθερά τις ανισορροπίες προσφοράς και ζήτησης μέσω μηχανισμών τιμολόγησης, επέκτασης αγορών και καινοτομίας.
Ιμπεριαλισμός
Ο Marx πίστευε ότι οι καπιταλιστές κερδίζουν εξάγοντας «υπεραξία» από τους εργάτες—πληρώνοντάς τους λιγότερα από την αξία της παραγωγής τους.
Υποστήριξε ότι καθώς ο αυτοματισμός και ο ανταγωνισμός μειώνουν τα περιθώρια κέρδους, οι καπιταλιστές θα εκμεταλλεύονταν τους εργάτες μειώνοντας τους μισθούς ή αυξάνοντας τις ώρες εργασίας και θα αναζητούσαν νέες πηγές φθηνής εργασίας, καταφεύγοντας τελικά σε κατακτήσεις για τη διατήρηση των κερδών τους.
Αυτή η πρόβλεψη απέτυχε σε πολλά επίπεδα.
Πρώτον, η δυνατότητα των εργαζομένων να αλλάξουν εργασία, να διαπραγματευτούν καλύτερους μισθούς ή να ξεκινήσουν δικές τους επιχειρήσεις αποτρέπει τους εργοδότες από το να ρίξουν τους μισθούς στο επίπεδο της επιβίωσης—κάτι που δεν ισχύει σε μαρξιστικά-λενινιστικά καθεστώτα, όπου το κράτος είναι ο μοναδικός εργοδότης.
Δεύτερον, το εμπόριο —και όχι η κατάκτηση— αποδείχθηκε αποτελεσματικότερος τρόπος οικονομικής επέκτασης.
Όπως παρατήρησε ο Άνταμ Σμιθ στον «Πλούτο των Εθνών», ο πόλεμος και η αποικιοκρατία είναι πιο δαπανηρά και λιγότερο παραγωγικά και κερδοφόρα από την εθελοντική ανταλλαγή.
Η συσχέτιση πολέμου και ιμπεριαλισμού με τον καπιταλισμό οφείλεται στο γεγονός ότι το κράτος—σε συμμαχία με προνομιούχους κεφαλαιοκράτες—επεκτείνεται αξιοποιώντας τον πλούτο που παράγει ο καπιταλισμός.
Τέλος, ο καπιταλισμός ενθαρρύνει την καινοτομία, δημιουργώντας νέες αγορές και βιομηχανίες.
Η οικονομική ανάπτυξη προήλθε όχι από εδαφικές επεκτάσεις αλλά από την ανάπτυξη νέων προϊόντων, υπηρεσιών και επιχειρηματικών μοντέλων που αύξησαν τον πλούτο σε ολόκληρη την κοινωνία.
Μονοπώλιο
Ο Marx προέβλεψε ότι ο ανταγωνισμός θα οδηγούσε αναπόφευκτα στην εξαφάνιση των μικρότερων επιχειρήσεων, αφήνοντας μόνο λίγα μονοπώλια αρκετά ισχυρά ώστε να καταπνίξουν τους μισθούς, να ελέγξουν τις τιμές και να εμποδίσουν την καινοτομία.
Αν και τα μονοπώλια εμφανίζονται, συνήθως είναι βραχύβια σε ανταγωνιστικές αγορές.
Όταν ένας επιχειρηματίας παρουσιάσει ένα νέο προϊόν ή υπηρεσία, μπορεί προσωρινά να απολαμβάνει κυρίαρχη θέση στην αγορά, αλλά σύντομα εμφανίζονται ανταγωνιστές—εκτός εάν η κυβέρνηση παρεμποδίζει την είσοδο στην αγορά.
Στην πραγματικότητα, αυτό δεν αποτελεί τεχνικά μονοπώλιο, καθώς τα αληθινά μονοπώλια προκύπτουν όταν το κράτος παρέχει νομικά προνόμια σε πολιτικά διασυνδεδεμένες εταιρείες.
Επιπλέον, όσο μεγαλώνουν οι επιχειρήσεις, συχνά αντιμετωπίζουν αντίστροφα οφέλη κλίμακας—αναποτελεσματικότητες που αυξάνουν το κόστος και μειώνουν την ευελιξία.
Η γραφειοκρατία, οι αργές διαδικασίες λήψης αποφάσεων και η οργανωτική πολυπλοκότητα συχνά αποδυναμώνουν τις μεγάλες εταιρείες, δημιουργώντας ευκαιρίες για μικρότερους, πιο καινοτόμους ανταγωνιστές.
Τελικά, η κρατική παρέμβαση, και όχι οι ελεύθερες αγορές, είναι ο κύριος παράγοντας που συντηρεί διαρκή μονοπώλια.
Κανονισμοί, επιδοτήσεις και απαιτήσεις αδειοδότησης συχνά λειτουργούν προστατευτικά υπέρ των καθιερωμένων εταιρειών έναντι του ανταγωνισμού.
Συμπέρασμα
Οι προβλέψεις του Marx για τον καπιταλισμό έχουν διαψευσθεί οικτρά. Αντί για εξαθλίωση, ο καπιταλισμός έχει αυξήσει τα βιοτικά επίπεδα.
Αντί για καταστροφή θέσεων εργασίας, η τεχνολογία έχει δημιουργήσει νέες βιομηχανίες και ευκαιρίες.
Αντί για οικονομική κατάρρευση λόγω υπερπαραγωγής, το παγκόσμιο εμπόριο έχει ανθίσει.
Αντί για κατακτήσεις, ο καπιταλισμός έχει προωθήσει την οικονομική ανάπτυξη μέσω εθελοντικής ανταλλαγής.
Και αντί για μονοπωλιακή στασιμότητα, ο ανταγωνισμός και η καινοτομία συνεχίζουν να οδηγούν την οικονομική πρόοδο, παρά την παρέμβαση των κρατών.
Οι οικονομικές προβλέψεις του Μαρξ δεν ήταν απλώς εσφαλμένες, αλλά θεμελιωδώς λανθασμένες.
Ο καπιταλισμός, παρά τις ατέλειές του, έχει ξεπεράσει το όραμα του Μαρξ, προσφέροντας ευημερία σε πρωτοφανή κλίμακα.
www.bankingnews.gr
Μεταξύ αυτών είναι η εξαθλίωση των μαζών λόγω της συσσώρευσης κεφαλαίου, η χρόνια υπερπαραγωγή, ο ιμπεριαλισμός που υποτίθεται πως υποκινούν οι καπιταλιστές και η αναπόφευκτη άνοδος των μονοπωλίων.
Ακόμη και κατά τη διάρκεια της ζωής του Marx, ο καπιταλισμός ήδη βελτίωνε τις υλικές συνθήκες των εργατών και αύξανε το βιοτικό τους επίπεδο.
Η Βιομηχανική Επανάσταση, μαζί με τις τεχνολογικές εξελίξεις και την άνοδο της παραγωγικότητας, επέτρεψαν ακόμη και σε ανειδίκευτους εργάτες να απολαύσουν ένα επίπεδο διαβίωσης που κάποτε ήταν αδιανόητο ακόμη και για τους πλουσιότερους.
Στην πραγματικότητα, ο καπιταλισμός υλοποίησε πολλές από τις υποσχέσεις που έδωσε κάποτε ο σοσιαλισμός.
Ο Marx οραματίστηκε ένα μέλλον στο οποίο η εργατική τάξη θα απολάμβανε ευημερία, ελεύθερο χρόνο και πολιτιστική ανάπτυξη — στόχοι που σε μεγάλο βαθμό έχουν επιτευχθεί υπό καπιταλιστικά συστήματα.
Σήμερα, οι εργαζόμενοι απολαμβάνουν υψηλότερους πραγματικούς μισθούς, συντομότερες εργάσιμες εβδομάδες, καλύτερες συνθήκες εργασίας και ευρύτερη πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση από κάθε άλλη περίοδο στην ιστορία.
Καινοτομίες που κάποτε θεωρούνταν πολυτέλειες—όπως το εσωτερικό υδραυλικό σύστημα, η ψύξη και η άμεση παγκόσμια επικοινωνία—είναι πλέον στάνταρ για μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού.
Πάγιο Κεφάλαιο
Ο Marx πίστευε ότι η νέα τεχνολογία:
• Καταργεί θέσεις εργασίας και αναγκάζει τους εργάτες να καταλήγουν σε χαμηλότερα αμειβόμενες θέσεις. Θεώρησε ότι ο αυτοματισμός θα δημιουργήσει έναν μόνιμο «βιομηχανικό εφεδρικό στρατό» ανέργων, μειώνοντας τους μισθούς.
• Μειώνει τους εργάτες σε απλούς χειριστές μηχανών. Υποστήριξε ότι η εξειδίκευση και η μηχανοποίηση θα αφαιρούσαν τις δεξιότητες και τη διαπραγματευτική ισχύ των εργαζομένων.
• Αποσπά περισσότερη εργασία σε λιγότερο χρόνο. Φοβόταν ότι οι καπιταλιστές θα χρησιμοποιούσαν την τεχνολογία για να αυξήσουν τα κέρδη, παρατείνοντας τις βάρδιες, μειώνοντας τα διαλείμματα και εντείνοντας την ταχύτητα παραγωγής.
Αντιθέτως, η τεχνολογία αύξησε την παραγωγικότητα των εργαζομένων, καθιστώντας τους πιο πολύτιμους για τους εργοδότες, οι οποίοι προσφέρουν υψηλότερους μισθούς για να τους προσελκύσουν και να τους διατηρήσουν.
Αν και ορισμένες θέσεις εργασίας καταργήθηκαν, νέες βιομηχανίες και επαγγέλματα εμφανίστηκαν, που συχνά απαιτούν υψηλότερο επίπεδο δεξιοτήτων.
Οι εργάτες σήμερα εκτελούν λιγότερες χειρωνακτικές εργασίες και πιο σύνθετα καθήκοντα, όπως ο προγραμματισμός CNC μηχανών, η συντήρηση και η εποπτεία αυτοματοποιημένων συστημάτων.
Αντί για μεγαλύτερες εργάσιμες ημέρες, ο μέσος χρόνος εργασίας έχει μειωθεί σημαντικά.
Επί Μαρξ, οι εργάτες εργάζονταν συχνά 60–80 ώρες την εβδομάδα.
Σήμερα, στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες η εργάσιμη εβδομάδα είναι 35–40 ώρες, και παροχές όπως άδειες με αποδοχές, αναρρωτικές άδειες και συνταξιοδοτικά προγράμματα είναι διαδεδομένες.
Επιπλέον, ο αυτοματισμός έχει εξαλείψει σε μεγάλο βαθμό τις πιο επικίνδυνες και εξαντλητικές εργασίες.
Ο Marx έβλεπε την οικονομική πρόοδο ως ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, όπου τα κέρδη των καπιταλιστών σήμαιναν απαραίτητα ζημίες για τους εργάτες.
Αντιθέτως, η τεχνολογική πρόοδος έχει διευρύνει την οικονομική παραγωγή, δημιουργώντας νέες βιομηχανίες, υψηλότερους μισθούς και καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Υπερπαραγωγή
Ο Marx υποστήριξε ότι οι καπιταλιστές εργοδότες θα καταπίεζαν τους μισθούς σε τέτοιο βαθμό ώστε οι εργάτες δεν θα μπορούσαν να αγοράσουν τα προϊόντα που παρήγαγαν, οδηγώντας σε αποθέματα απούλητων εμπορευμάτων και οικονομική κατάρρευση.
Όμως σε κανένα οικονομικό σύστημα δεν αναμένεται οι εργαζόμενοι να καταναλώνουν οι ίδιοι όλα όσα παράγουν.
Σκεφτείτε έναν τσαγκάρη στη μεσαιωνική Ευρώπη που έφτιαχνε 30 ζευγάρια παπούτσια τον μήνα.
Δεν μπορούσε να τα αγοράσει όλα ο ίδιος—έπρεπε να τα πουλήσει για να αγοράσει τρόφιμα, ρούχα και υλικά για να φτιάξει περισσότερα παπούτσια.
Ωστόσο, η αγορά παπουτσιών δεν κατέρρευσε, επειδή η ζήτηση δεν περιοριζόταν μόνο στους τσαγκάρηδες—κι άλλοι άνθρωποι χρειάζονταν παπούτσια.
Αντίστοιχα, στις σύγχρονες οικονομίες, οι επιχειρήσεις δεν στηρίζονται αποκλειστικά στους υπαλλήλους τους ως πελάτες· πουλούν σε ένα ευρύ κοινό που περιλαμβάνει εγχώριους και διεθνείς καταναλωτές.
Ο καπιταλισμός έχει ξεπεράσει σταθερά τις ανισορροπίες προσφοράς και ζήτησης μέσω μηχανισμών τιμολόγησης, επέκτασης αγορών και καινοτομίας.
Ιμπεριαλισμός
Ο Marx πίστευε ότι οι καπιταλιστές κερδίζουν εξάγοντας «υπεραξία» από τους εργάτες—πληρώνοντάς τους λιγότερα από την αξία της παραγωγής τους.
Υποστήριξε ότι καθώς ο αυτοματισμός και ο ανταγωνισμός μειώνουν τα περιθώρια κέρδους, οι καπιταλιστές θα εκμεταλλεύονταν τους εργάτες μειώνοντας τους μισθούς ή αυξάνοντας τις ώρες εργασίας και θα αναζητούσαν νέες πηγές φθηνής εργασίας, καταφεύγοντας τελικά σε κατακτήσεις για τη διατήρηση των κερδών τους.
Αυτή η πρόβλεψη απέτυχε σε πολλά επίπεδα.
Πρώτον, η δυνατότητα των εργαζομένων να αλλάξουν εργασία, να διαπραγματευτούν καλύτερους μισθούς ή να ξεκινήσουν δικές τους επιχειρήσεις αποτρέπει τους εργοδότες από το να ρίξουν τους μισθούς στο επίπεδο της επιβίωσης—κάτι που δεν ισχύει σε μαρξιστικά-λενινιστικά καθεστώτα, όπου το κράτος είναι ο μοναδικός εργοδότης.
Δεύτερον, το εμπόριο —και όχι η κατάκτηση— αποδείχθηκε αποτελεσματικότερος τρόπος οικονομικής επέκτασης.
Όπως παρατήρησε ο Άνταμ Σμιθ στον «Πλούτο των Εθνών», ο πόλεμος και η αποικιοκρατία είναι πιο δαπανηρά και λιγότερο παραγωγικά και κερδοφόρα από την εθελοντική ανταλλαγή.
Η συσχέτιση πολέμου και ιμπεριαλισμού με τον καπιταλισμό οφείλεται στο γεγονός ότι το κράτος—σε συμμαχία με προνομιούχους κεφαλαιοκράτες—επεκτείνεται αξιοποιώντας τον πλούτο που παράγει ο καπιταλισμός.
Τέλος, ο καπιταλισμός ενθαρρύνει την καινοτομία, δημιουργώντας νέες αγορές και βιομηχανίες.
Η οικονομική ανάπτυξη προήλθε όχι από εδαφικές επεκτάσεις αλλά από την ανάπτυξη νέων προϊόντων, υπηρεσιών και επιχειρηματικών μοντέλων που αύξησαν τον πλούτο σε ολόκληρη την κοινωνία.
Μονοπώλιο
Ο Marx προέβλεψε ότι ο ανταγωνισμός θα οδηγούσε αναπόφευκτα στην εξαφάνιση των μικρότερων επιχειρήσεων, αφήνοντας μόνο λίγα μονοπώλια αρκετά ισχυρά ώστε να καταπνίξουν τους μισθούς, να ελέγξουν τις τιμές και να εμποδίσουν την καινοτομία.
Αν και τα μονοπώλια εμφανίζονται, συνήθως είναι βραχύβια σε ανταγωνιστικές αγορές.
Όταν ένας επιχειρηματίας παρουσιάσει ένα νέο προϊόν ή υπηρεσία, μπορεί προσωρινά να απολαμβάνει κυρίαρχη θέση στην αγορά, αλλά σύντομα εμφανίζονται ανταγωνιστές—εκτός εάν η κυβέρνηση παρεμποδίζει την είσοδο στην αγορά.
Στην πραγματικότητα, αυτό δεν αποτελεί τεχνικά μονοπώλιο, καθώς τα αληθινά μονοπώλια προκύπτουν όταν το κράτος παρέχει νομικά προνόμια σε πολιτικά διασυνδεδεμένες εταιρείες.
Επιπλέον, όσο μεγαλώνουν οι επιχειρήσεις, συχνά αντιμετωπίζουν αντίστροφα οφέλη κλίμακας—αναποτελεσματικότητες που αυξάνουν το κόστος και μειώνουν την ευελιξία.
Η γραφειοκρατία, οι αργές διαδικασίες λήψης αποφάσεων και η οργανωτική πολυπλοκότητα συχνά αποδυναμώνουν τις μεγάλες εταιρείες, δημιουργώντας ευκαιρίες για μικρότερους, πιο καινοτόμους ανταγωνιστές.
Τελικά, η κρατική παρέμβαση, και όχι οι ελεύθερες αγορές, είναι ο κύριος παράγοντας που συντηρεί διαρκή μονοπώλια.
Κανονισμοί, επιδοτήσεις και απαιτήσεις αδειοδότησης συχνά λειτουργούν προστατευτικά υπέρ των καθιερωμένων εταιρειών έναντι του ανταγωνισμού.
Συμπέρασμα
Οι προβλέψεις του Marx για τον καπιταλισμό έχουν διαψευσθεί οικτρά. Αντί για εξαθλίωση, ο καπιταλισμός έχει αυξήσει τα βιοτικά επίπεδα.
Αντί για καταστροφή θέσεων εργασίας, η τεχνολογία έχει δημιουργήσει νέες βιομηχανίες και ευκαιρίες.
Αντί για οικονομική κατάρρευση λόγω υπερπαραγωγής, το παγκόσμιο εμπόριο έχει ανθίσει.
Αντί για κατακτήσεις, ο καπιταλισμός έχει προωθήσει την οικονομική ανάπτυξη μέσω εθελοντικής ανταλλαγής.
Και αντί για μονοπωλιακή στασιμότητα, ο ανταγωνισμός και η καινοτομία συνεχίζουν να οδηγούν την οικονομική πρόοδο, παρά την παρέμβαση των κρατών.
Οι οικονομικές προβλέψεις του Μαρξ δεν ήταν απλώς εσφαλμένες, αλλά θεμελιωδώς λανθασμένες.
Ο καπιταλισμός, παρά τις ατέλειές του, έχει ξεπεράσει το όραμα του Μαρξ, προσφέροντας ευημερία σε πρωτοφανή κλίμακα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών