Με δυο κρατικές εγγυήσεις το νέο Επικουρικό Ταμείο - Οι 14 μύθοι που παρουσίασε ο Π. Τσακλόγλου

Με δυο σημαντικές κρατικές εγγυήσεις θα λειτουργήσει από το 2022 το νέο Επικουρικό Ταμείο Ασφάλισης, απέναντι στους κινδύνους που ελλοχεύουν στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα, σύμφωνα με τα όσα παρουσίασαν την στο υπουργικό Συμβούλιο ο υπουργός και ο υφυπουργός Εργασίας κ.κ. Κ. Χατζηδάκης και Π. Τσακλόγλου.
Το νομοσχέδιο, το οποίο στο σύνολό του θα παρουσιαστεί σήμερα 24/6 από την ηγεσία του υπουργείου περιλαμβάνει ως κρατικές εγγυήσεις, την απρόσκοπτη καταβολή των συντάξεων του υφιστάμενου συστήματος και αφετέρου ότι η επικουρική σύνταξη του νέου κεφαλαιοποιητικού συστήματος θα αντιστοιχεί τουλάχιστον στις εισφορές, που κατέβαλε ο ασφαλισμένος σε πραγματικούς όρους.
Με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου επιχειρείται μια διαρθρωτική αλλαγή μακρόπνοου χαρακτήρα, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκονται οι μελλοντικές επικουρικές συντάξεις της νέας γενιάς, χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο οι συντάξεις του υφιστάμενου συστήματος.
Η βασική καινοτομία του νέου συστήματος Επικουρικής Ασφάλισης είναι ότι για κάθε νεοεισερχόμενο στην αγορά εργασίας από 1.1.22 και προαιρετικά για όσους είναι κάτω των 35 ετών, θα δημιουργηθεί ένας ατομικός λογαριασμός, στον οποίο θα σωρεύονται οι ασφαλιστικές του εισφορές «ασφαλιστικός κουμπαράς», οι οποίες στη συνέχεια θα επενδύονται με βάση προκαθορισμένους, αυστηρούς κανόνες και διαδικασίες.

Πρόκειται για μια πολυδιάστατη μεταρρύθμιση με στόχο:

• Την μείωση του δημογραφικού κινδύνου που απειλεί τα εισοδήματα των μελλοντικών συνταξιούχων.
• Την εξασφάλιση υψηλότερων επικουρικών συντάξεων στους μελλοντικούς συνταξιούχους.
• Την μετατροπή του ασφαλιστικού συστήματος σε μοχλό της ανάπτυξης της οικονομίας.
• Την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των νέων ασφαλισμένων στο δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα και την παροχή ισχυρών κινήτρων για νόμιμη εργασία.

To ταμείο αυτό θα είναι δημόσιο. Θα λειτουργεί στα πρότυπα Δημόσιων Ταμείων κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα που έχουν φτιαχτεί εδώ και δεκαετίες σε χώρες, που φημίζονται για την αποτελεσματικότητα του κοινωνικού τους κράτους, όπως η Δανία, η Ολλανδία και η Σουηδία.

Οι 14 Μύθοι για το νέο επικουρικό Ταμείο

Μεταξύ, της παρουσίασης στο υπουργικό, ο υφυπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων κ. Πάνος Τσακλόγλου, παρουσίασε τους 14 μύθους για την επικουρική ασφάλιση, με τους οποίους η αντιπολίτευση θα επιχειρήσει να στηρίξει την αντιπολιτευτική της τακτική. Σύμφωνα με την παρουσίαση:

H επικουρική ασφάλιση ιδιωτικοποιείται;

Κατηγορηματικά όχι. Σε καμία περίπτωση.
Η νέα επικουρική παραμένει το δεύτερο σκέλος της υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης, που προστατεύεται από το Σύνταγμα. Θα είναι δημόσια και υποχρεωτική.
Το ταμείο που θα διαχειρίζεται τις εισφορές θα είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και θα λειτουργεί όπως κάθε άλλος δημόσιος φορέας.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του νέου Ταμείου και ο Διευθύνων Σύμβουλός του διορίζονται από τον Υπουργό Εργασίας ύστερα από ανοικτές διαδικασίες πρόσληψης με διαφανή και αξιοκρατικά κριτήρια.

Το κόστος μετάβασης είναι πολύ υψηλό:

Το ακαθάριστο κόστος μετάβασης είναι το ποσό με το οποίο θα ενισχυθεί το δημόσιο διανεμητικό σύστημα επικουρικής ασφάλισης προκειμένου να μη θιγούν οι επικουρικές συντάξεις του υφισταμένου συστήματος από τη μεταρρύθμιση.
Το κόστος αυτό αφορά την περίοδο 2022-2070. Το καθαρό κόστος μετάβασης.
Σημαντικό μέρος των πόρων της νέας κεφαλαιοποιητικής επικουρικής ασφάλισης θα επενδυθούν στην εγχώρια οικονομία.
Οι επενδύσεις – που στη χώρα μας βρίσκονται σε πολύ χαμηλό επίπεδο – είναι το «καύσιμο» της ανάπτυξης.
Σαν αποτέλεσμα αυτών των επενδύσεων, μπορούμε να προσδοκούμε υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης, περισσότερες δουλειές, αύξηση της παραγωγικότητας, υψηλότερους μισθούς και, σε τελική ανάλυση, υψηλότερα φορολογικά έσοδα και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.
Μόνο όταν αφαιρεθούν τα επιπρόσθετα δημοσιονομικά έσοδα από το «ακαθάριστο» κόστος μετάβασης προκύπτει το «καθαρό» κόστος, το οποίο έχει σημασία από οικονομική σκοπιά.
Τελικά, στην πράξη, ένα σημαντικό μέρος του ακαθάριστου κόστους μετάβασης θα καλυφθεί από το δημοσιονομικό «μέρισμα ανάπτυξης» που θα προκύψει από την επιτάχυνση της αναπτυξιακής διαδικασίας ήδη από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της νέας επικουρικής ασφάλισης, ενώ μακροχρονίως αναμένεται ότι το όφελος θα είναι πολύ υψηλότερο του κόστους.
Για την ποσοτικοποίηση αυτών των μεγεθών εκπονούνται τρεις μελέτες οι οποίες θα κατατεθούν στη Βουλή μαζί με το σχετικό νομοσχέδιο: μια αναλογιστική μελέτη, μια μακροοικονομική μελέτη και μια μελέτη βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους.

• Η αναλογιστική μελέτη θα εκτιμήσει το «ακαθάριστο» κόστος μετάβασης στο νέο σύστημα, δηλαδή το κόστος κάλυψης των συντάξεων του υφιστάμενου συστήματος οι οποίες θα εξακολουθήσουν να προσδιορίζονται με βάση τις υφιστάμενες διατάξεις και δεν πρόκειται να περικοπούν.
• Η μακροοικονομική μελέτη θα εκτιμήσει τις επιπτώσεις της εισαγωγής του νέου συστήματος στο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης, το επίπεδο του ΑΕΠ, την απασχόληση, τους μισθούς και τα δημόσια έσοδα.
• Τέλος η ανάλυση βιωσιμότητας του δημοσίου χρέους θα εκτιμήσει τις επιπτώσεις της μεταρρύθμισης σε «καθαρούς» όρους - δηλαδή αφού αφαιρεθούν από το «ακαθάριστο» κόστος τα επιπρόσθετα δημοσιονομικά έσοδα - προς τις νέες εκτιμήσεις του ΑΕΠ που θα προκύψουν ως αποτέλεσμα της αύξησης των επενδύσεων λόγω της μεταρρύθμισης.

Καταργείται η αλληλεγγύη των γενεών;

Η διαγενεακή αλληλεγγύη δεν είναι μονόδρομος από τους νέους στους γηραιότερους αλλά αμφίδρομη διαδικασία.
Ο τρόπος και το πλαίσιο που εκδηλώνεται η διαγενεακή αλληλεγγύη εξαρτάται και από τους δημογραφικούς συσχετισμούς.
Όταν οι εργαζόμενοι είναι πολλοί και οι συνταξιούχοι λίγοι, διαγενεακή αλληλεγγύη είναι το να προσφέρουν ένα μέρος του εισοδήματός τους οι πολλοί εργαζόμενοι, για να εξασφαλίσουν καλύτερη ζωή στους λίγους συνταξιούχους.
Όταν οι εργαζόμενοι είναι λίγοι και οι συνταξιούχοι πολλοί, διαγενεακή αλληλεγγύη είναι το να φροντίσουν οι πολλοί να αποταμιεύσουν μερικώς, ώστε να ελαφρύνουν λίγο το φορτίο που θα επωμιστούν αύριο οι λίγοι.
Ως πολίτες οφείλουμε να μη μεταβιβάζουμε υπέρογκα βάρη στις επόμενες γενιές.
Γι’ αυτό, ακριβώς, μεριμνά η κεφαλαιοποιητική ασφάλιση.
Όχι σε ατομικό επίπεδο, αλλά σε επίπεδο γενιάς. Υπ’ αυτή την έννοια, η εισαγωγή κεφαλαιοποιητικής ασφάλισης είναι μια πράξη βαθιάς διαγενεακής αλληλεγγύης.

Αίρεται ο αναδιανεμητικός χαρακτήρας της δημόσιας ασφάλισης;

Στο ασφαλιστικό μας σύστημα η αναδιανομή και η στήριξη των πιο αδύναμων συνταξιούχων δεν επιτυγχάνεται μέσω της επικουρικής ασφάλισης αλλά μέσω της εθνικής σύνταξης, η οποία χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό και είναι τμήμα της κύριας σύνταξης.
Η εθνική σύνταξη χρηματοδοτείται από φόρους, ενώ το ανταποδοτικό τμήμα της κύριας σύνταξης και η επικουρική σύνταξη χρηματοδοτούνται από εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.

Θα μειωθούν οι σημερινές συντάξεις;

Οι συντάξεις του τωρινού συστήματος θα εξακολουθήσουν να υπολογίζονται με τους υφισταμένους κανόνες και δεν πρόκειται να γνωρίσουν καμία περικοπή.
Η επώδυνη κρίση χρέους της προηγούμενης δεκαετίας δημιούργησε την εντύπωση πως κάθε ασφαλιστική μεταρρύθμιση ισοδυναμεί με μείωση των συντάξεων.
Συνήθως, οι ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις που γίνονται εγκαίρως αποσκοπούν, μεταξύ άλλων, στην αποφυγή της περικοπής των συντάξεων. Αντιθέτως, αυτό που οδηγεί σε οικονομικό αδιέξοδο τα Ταμεία και καθιστά αναπόφευκτες τις περικοπές των συντάξεων είναι η απουσία των μεταρρυθμίσεων, η μη έγκαιρη προσαρμογή στις απαιτήσεις της πραγματικότητας.

Είναι μια νεοφιλελεύθερη μεταρρύθμιση που καταργεί την κοινωνική ασφάλιση;

Μια νεοφιλελεύθερη μεταρρύθμιση θα προέβλεπε την ελεύθερη δυνατότητα των πολιτών να διαλέγουν ασφαλιστικά προϊόντα από την αγορά, σε προαιρετική βάση χωρίς περιορισμούς και ελέγχους. Η νέα δημόσια κεφαλαιοποιητική επικουρική αποτελεί μέρος της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης, καθώς το δημόσιο ταμείο θα είναι υπεύθυνο για την συλλογή και την επένδυση των εισφορών.
Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι χώρες με τα πιο ανεπτυγμένα κεφαλαιοποιητικά συστήματα ασφάλισης είναι εκείνες που φημίζονται για το κοινωνικό τους κράτος, όπως είναι η Δανία, η Σουηδία, η Ολλανδία, η Φινλανδία και ο Καναδάς.

Οι ασφαλισμένοι μπορεί να χάσουν τα χρήματα τους αν κάτι δεν πάει καλά με τις επενδύσεις;

Το κράτος βάσει του Συντάγματος εγγυάται για την κοινωνική ασφάλιση.
Και στην νέα επικουρική σύνταξη, προβλέπεται κρατική εγγύηση.
Συγκεκριμένα, το ποσό της επικουρικής σύνταξης θα υπολογίζεται κατ’ ελάχιστον στη βάση του ύψους των καταβληθεισών εισφορών σε πραγματικούς όρους (λαμβάνοντας υπόψιν τον πληθωρισμό).
Συνεπώς κανείς δεν θα πάρει επικουρική σύνταξη χαμηλότερη από αυτή που αντιστοιχεί στις εισφορές που κατέβαλε.
Λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία χωρών όπου κεφαλαιοποιητικά ασφαλιστικά συστήματα λειτουργούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, είναι μάλλον απίθανο να χρειαστεί η ενεργοποίηση της συγκεκριμένης εγγύησης.

Οι εισφορές των ασφαλισμένων κινδυνεύουν από την έλλειψη γνώσης των πολιτών σε σχέση με την επιλογή του επενδυτικού χαρτοφυλακίου;

Ο ασφαλισμένος δεν καλείται υποχρεωτικώς να επιλέξει ούτε να έχει ενεργό συμμετοχή, καθώς θα τοποθετείται αυτόματα από το Ταμείο στην προεπιλεγμένη (default) επιλογή που ορίζει το ίδιο το Ταμείο, με ισορροπημένο και ενδεδειγμένο για τον «μέσο» ασφαλισμένο χαρτοφυλάκιο. Μόνο αν ο ίδιος το επιθυμεί, θα έχει τη δυνατότητα να επιλέξει την τοποθέτηση των εισφορών του μεταξύ τριών τύπων χαρτοφυλακίων.
Τα τρία αυτά πακέτα χαρτοφυλακίων θα είναι κατάλληλα σχεδιασμένα ώστε να ανταποκρίνονται στο βασικό τους σκοπό που είναι η προστασία και αύξηση της σύνταξης των ασφαλισμένων.
Άλλωστε για αυτό και έχει προβλεφθεί ότι το Ταμείο θα διοικείται από επαγγελματικά στελέχη που θα επιλέγονται με αυστηρά κριτήρια και θα ελέγχονται για τις επενδυτικές τους αποφάσεις.

O ΟΟΣΑ ζητά να μην γίνονται μεταρρυθμίσεις του ασφαλιστικού εν μέσω οικονομικής κρίσης.

Η Έκθεση του ΟΟΣΑ (Pension Outlook 2020) δεν λέει πουθενά να μην γίνονται μεταρρυθμίσεις. Εφιστά την προσοχή στις επιπτώσεις που θα έχει η πανδημία στο ασφαλιστικό όλων των χωρών και συνιστά προσοχή όταν γίνονται οι μεταρρυθμίσεις:

• Να σχεδιάζονται πολιτικές που δεν θα αντιμετωπίζουν μόνο τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις αλλά και τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.
• Να επιλέγονται στα κεφαλαιοποιητικά συστήματα μακροπρόθεσμες στρατηγικές και να μην πανικοβάλλονται από τις βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις των αγορών
• Να μην κάνουν οι ασφαλισμένοι συχνές αλλαγές επενδύσεων λόγω βραχυπρόθεσμων διακυμάνσεων
• Να υπάρχει διαμοιρασμός του ρίσκου μεταξύ ασφαλισμένου και κράτους.
• Να υπάρχει διαφοροποίηση κινδύνου

Αυτές ακριβώς τις αρχές ακολουθεί η σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση.

18 από τις 30 χώρες που το προσπάθησαν πήραν πίσω μεταρρυθμίσεις που εισήγαγαν κεφαλαιοποιητική ασφάλιση. Κακώς την υιοθετούμε και εμείς;

Καταρχήν είναι σημαντικό να πούμε ότι οι 30 χώρες για τις οποίες γίνεται λόγος είναι 14 χώρες της Λατινικής Αμερικής (Χιλή, Περού, Αργεντινή, Κολομβία, Ουρουγουάη, Βολιβία, Μεξικό κ.α.), 14 χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ που μετά την κατάρρευση ολόκληρου του κοινωνικό- οικονομικού περιβάλλοντός τους προσπαθούσαν με απότομο τρόπο να μπουν στη νέα πραγματικότητα (Ουγγαρία, Καζακστάν, Κροατία, Βόρεια Μακεδονία, Πολωνία, Λετονία, Βουλγαρία, Εσθονία, Ρωσία, Λιθουανία, Ρουμανία, Σλοβακία, Τσεχία, Αρμενία), και 2 χώρες της Αφρικής (Νιγηρία, Γκάνα).
Οι 18 από αυτές (όπως ενδεικτικά Βενεζουέλα, Εκουαδόρ, Νικαράγουα, Βουλγαρία, Αργεντινή, Ουγγαρία, Κροατία, Βόρεια Μακεδονία, Πολωνία, Ρωσία, Καζακστάν, Τσεχία και Ρουμανία) επέστρεψαν στο διανεμητικό.
Γιατί; Πρώτον, διότι αυτές οι χώρες αυτές επιχείρησαν να μετατρέψουνε σε κεφαλαιοποιητικό το σύνολο της κοινωνικής ασφάλισης και όχι μέρος αυτής.
Δηλαδή δεν έκαναν καμία διαφοροποίηση του ασφαλιστικού κινδύνου. Δεύτερον, άφηναν τους ασφαλισμένους να κάνουν απευθείας συμβάσεις με ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.
Δηλαδή παραχώρησαν το σύνολο της κοινωνικής ασφάλισης σε έναν ιδιωτικό τομέα που στις χώρες του ανατολικού μπλοκ λίγο μετά την πτώση του τείχους (δεκαετία 90) ήταν άναρχος, ανώριμος, αρρύθμιστος και με φτωχή εποπτεία.
Η δική μας μεταρρύθμιση αφενός δεν αφορά το σύνολο του ασφαλιστικού μας συστήματος, είναι δημόσια, εγγυημένη από το κράτος με ισχυρή εποπτεία και αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας.

Τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα έχουν υψηλά διαχειριστικά κόστη;

Τα διαχειριστικά κόστη είναι ζήτημα οικονομιών κλίμακας. Υψηλά διαχειριστικά κόστη είχε το κατακερματισμένο επικουρικό σύστημα των προηγούμενων δεκαετιών.
Το νέο Ταμείο θα έχει πάνω από τρία εκατομμύρια ασφαλισμένους και θα επιτυγχάνει μεγάλες οικονομίες κλίμακας και, επομένως, πολύ χαμηλά διαχειριστικά κόστη.

Το δημογραφικό πρόβλημα είναι υπαρκτό, αλλά αυτό δεν αποτυπώθηκε στην αναλογιστική μελέτη του Ν. 4670/2020; Τελικά είναι βιώσιμο το ασφαλιστικό;

Η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος εξαρτάται από την ισορροπία δαπανών και εσόδων.
Αναλογιστικές μελέτες δείχνουν ότι δεν υφίσταται πρόβλημα βιωσιμότητας του υφισταμένου συστήματος.
Ωστόσο οι δημογραφικές εξελίξεις πιέζουν την αναλογία της επικουρικής σύνταξης προς το μέσο μισθό ενώ, επιπρόσθετα, το υφιστάμενο σύστημα δεν δημιουργεί πόρους για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Με βάση τις υφιστάμενες αναλογιστικές μελέτες, στο υφιστάμενο σύστημα το ποσοστό της επικουρικής σύνταξης ως προς τον μέσο μισθό αναμένεται να μειωθεί από 16% που είναι σήμερα, σε 12% το 2040 και σε 9,5% το 2060. Με την παρούσα μεταρρύθμιση επιδιώκουμε να βελτιώσουμε την επάρκεια του ασφαλιστικού συστήματος για τον σημερινό νέο και μελλοντικό συνταξιούχο (υψηλότερες συντάξεις) διατηρώντας τη βιωσιμότητα (ισορροπία δαπανών-εσόδων).
Ταυτόχρονα, με τη δημιουργία πόρων προς επένδυση στην ελληνική οικονομία, επιταχύνουμε το μακροχρόνια ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης.

Το ασφαλιστικό αντιμετωπίζεται με σταθερή εργασία, μείωση ανεργίας, υψηλές αμοιβές.

Όλα τα παραπάνω είναι σωστά.
Είναι παράμετροι που βοηθούν τόσο το διανεμητικό όσο και το κεφαλαιοποιητικό σύστημα.
Και είναι πάγιος στόχος.
Ωστόσο, δεν μπορούμε να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας.
Η δημογραφική συρρίκνωση είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα για το
συνταξιοδοτικό.
Όσο και αν μειώσουμε την ανεργία, στο ακραίο παράδειγμα όπου μια γενιά αποφασίσει να μην κάνει καθόλου παιδιά τότε όταν τα μέλη αυτής της γενιάς γεράσουν δεν θα υπάρχει κανείς για να πληρώσει τις συντάξεις τους.
Με τη μεταρρύθμιση αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη των νέων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και περιορίζονται τα κίνητρα για αδήλωτη εργασία.
Ενισχύεται το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης συνολικά (και κύρια και επικουρική). Επιπλέον αυξάνονται οι επενδύσεις και η ανάπτυξη και, επομένως, οδηγούμαστε σε περισσότερες και καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας.

Το δημογραφικό λύνεται στηρίζοντας τα νέα ζευγάρια να κάνουν παιδιά;

Τα μέτρα στήριξης των οικογενειών και των νέων ζευγαριών είναι πράγματι απαραίτητα. Αλλά όλες οι δυτικές κοινωνίες αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της υπογεννητικότητας και της γήρανσης του πληθυσμού τους.
Όλες δέχονται πιέσεις στο συνταξιοδοτικό τους σύστημα.
Οι υψηλοί μισθοί, τα γενναία επιδόματα και το υψηλό δίχτυ προστασίας των σκανδιναβικών κοινωνιών δεν έλυσαν το πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού. Η συντριπτική πλειονότητα των αναπτυγμένων χωρών αντιμετώπισε τις επιπτώσεις του δημογραφικού στο συνταξιοδοτικό με ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού πυλώνα στο ασφαλιστικό τους σύστημα. Ακριβώς αυτό που επιδιώκει και η σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση.

Αντώνης Βασιλόπουλος
antonpaper@yahoo.com

www.bankingnews.gr