«Χρειαζόμαστε κάτι θετικό για να μας σώσει από το άσχημο κύμα του λαϊκισμού, του εθνικισμού και του φασισμού που σαρώνει τον κόσμο», τονίζει ο Joseph Stiglitz
Τις αιτίες που δημιουργούνται νέα κινήματα διαμαρτυρίας όπως τα «Κίτρινα Γιλέκα» στη Γαλλία, εξετάζει σε άρθρο του στο Project Syndicate, ο νομπελίστας οικονομολόγος και στέλεχος του Πανεπιστημίου Columbia, Joseph Stiglitz.
Ο οικονομολόγος τονίζει ότι οι «παραδοσιακοί» πολιτικοί σχηματισμοί από τη μία πλευρά δεν κατόρθωσαν να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους στην κοινωνία και από την άλλη στήριξαν οικονομικές πολιτικές που οδήγησαν σε απόγνωση σημαντικό μέρος της.
Όπως αναφέρει «δεν αποτελεί είδηση το γεγονός ότι μεγάλα τμήματα της κοινωνίας είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένα με αυτό που αποκαλούμε «κατεστημένο», ιδιαίτερα σε πολιτικό επίπεδο.
Οι διαμαρτυρίες των «Κίτρινων Γιλέκων» στη Γαλλία, που προκλήθηκαν από την κίνηση του προέδρου Macron να προχωρήσει στην αύξηση του φόρου καυσίμων στο όνομα της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, είναι μόνο το τελευταίο παράδειγμα ότι η αποξένωση πολιτικών και πολιτών συνεχώς αυξάνει.
Υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για τη σημερινή δυσαρέσκεια: τέσσερις δεκαετίες υποσχέσεων από πολιτικούς ηγέτες τόσο της κεντροαριστεράς όσο και της κεντροδεξιάς, οι οποίοι υποστήριξαν τη νεοφιλελεύθερη πίστη ότι η παγκοσμιοποίηση, η χρηματοδότηση, η απελευθέρωση, η ιδιωτικοποίηση και μια σειρά σχετικών μεταρρυθμίσεων θα φέρει άνευ προηγουμένου ευημερία.
Υποσχέσεις που δεν εκπληρώθηκαν.
Παρόλο που μια μικρή ελίτ φαίνεται να βρίσκεται σε άριστη κατάσταση, μεγάλα τμήματα του πληθυσμού έχουν πάψει να αποτελούν μέλη της μεσαίας τάξης και έχουν βυθιστεί σε ένα νέο τέλμα όπου αισθάνονται και είναι απόλυτα ευάλωτα και ανασφαλή.
Ακόμη και ηγέτες σε χώρες με χαμηλή αλλά αυξανόμενη ανισότητα έχουν αισθανθεί την οργή των πολιτών.
Βάσει των αριθμών, η Γαλλία φαίνεται καλύτερα από αρκετές χώρες, αλλά είναι οι αντιλήψεις, όχι οι αριθμοί, που έχουν σημασία.
Ακόμα και στη Γαλλία, η οποία απέφυγε μέρος του εξτρεμισμού της εποχής του Reagan-Thatcher, τα πράγματα δεν πάνε καλά για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού.
Όταν οι φόροι για τους πολύ πλούσιους μειώνονται, αλλά αυξάνονται για τους απλούς πολίτες για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του προϋπολογισμού (είτε από απομακρυσμένες Βρυξέλλες είτε από φημισμένους χρηματοδότες), δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ορισμένοι είναι θυμωμένοι.
Η φράση των Κίτρινων Γυναικών μιλάει για τις ανησυχίες τους: «Η κυβέρνηση μιλάει για το τέλος του κόσμου.
Ανησυχούμε για το τέλος του μήνα».
Υπάρχει, εν ολίγοις, μια γενική έλλειψη εμπιστοσύνης στις κυβερνήσεις και τους πολιτικούς, πράγμα που σημαίνει ότι η ζήτηση για θυσίες σήμερα, σε αντάλλαγμα με την υπόσχεση μιας καλύτερης ζωής στο μέλλον, δεν πείθει τον κόσμο.
Και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις πολιτικές «περικοπών»: φορολογικές περικοπές για τους πλούσιους που τελικά υποτίθεται ότι ωφελούν όλους τους άλλους.
Όταν βρισκόμουν στην Παγκόσμια Τράπεζα, το πρώτο μάθημα για τη μεταρρύθμιση της πολιτικής ήταν το ζήτημα της αλληλουχίας και της βηματοδότησης. Η υπόσχεση της πράσινης νέας διαπραγμάτευσης (Green New Deal), την οποία υποστηρίζουν τώρα οι προοδευτικές δυνάμεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει δίκιο και τα δύο αυτά στοιχεία.
To Green New Deal βασίζεται σε τρεις παρατηρήσεις: Πρώτον, υπάρχουν άχρηστοι και ανεπαρκώς χρησιμοποιούμενοι πόροι - ειδικά τα ανθρώπινα ταλέντα - που μπορούν να χρησιμοποιηθούν πιο αποτελεσματικά.
Δεύτερον, αν υπήρχε περισσότερη ζήτηση για άτομα με χαμηλές και μεσαίες δεξιότητες, οι μισθοί και το βιοτικό επίπεδο θα ενισχύονταν. Τρίτον, ένα καλό περιβάλλον αποτελεί ουσιαστικό μέρος της ανθρώπινης ευημερίας, σήμερα και στο μέλλον.
Εάν οι προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής δεν επιτευχθούν σήμερα, θα μετατεθούν τεράστια βάρη στην επόμενη γενιά.
Είναι απλώς λάθος να μετακυλίσουμε αυτό το κόστος στους επόμενους. Είναι καλύτερο να αφήσουμε μια κληρονομιά από οικονομικά χρέη, τα οποία τα παιδιά μας μπορούν κατά κάποιον τρόπο να διαχειριστούν, παρά να παραδώσουμε μια ενδεχομένως μη αναστρέψιμη περιβαλλοντική καταστροφή.
Σχεδόν 90 χρόνια πριν, ο Αμερικανός πρόεδρος Franklin Roosevelt απάντησε στη Μεγάλη Ύφεση με το δικό του «New Deal», μια τολμηρή δέσμη μεταρρυθμίσεων που άγγιξε σχεδόν κάθε πτυχή της αμερικανικής οικονομίας.
Αλλά είναι κάτι παραπάνω από το συμβολισμό του New Deal που υπάρχει αυτή τη στιγμή, έχουν ένα κοινό σκοπό.
Όπως ο Roosevelt ήθελε να μειώσει την ανεργία έτσι και το Green New Deal θέλει οι περισσότεροι να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας.
Τότε, αυτό σήμαινε επενδύσεις στην ηλεκτροδότηση της υπαίθρου, στους δρόμους και στα φράγματα.
Οι οικονομολόγοι έχουν συζητήσει πόσο αποτελεσματικό ήταν το New Deal - οι δαπάνες του ήταν πιθανώς πολύ χαμηλές και δεν ήταν επαρκείς ώστε να δημιουργήσουν το είδος της ανάκαμψης που χρειάστηκε η οικονομία.
Παρόλα αυτά, άφησε μια μόνιμη κληρονομιά, στηρίζοντας και αλλάζοντας τις ΗΠΑ σε μία κρίσιμη στιγμή.
Και για ένα Green New Deal: Μπορεί να παρέχει δημόσιες συγκοινωνίες, να συνδέει τους ανθρώπους με θέσεις εργασίας και να αναβαθμίζει την οικονομία για να αντιμετωπίσει την πρόκληση της αλλαγής του κλίματος. Ταυτόχρονα, οι ίδιες αυτές οι επενδύσεις θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας.
Από καιρό αναγνωρίζεται ότι η αποκεντροποίηση, αν γίνει σωστά, θα είναι ένας ισχυρός δημιουργός θέσεων εργασίας, καθώς η οικονομία προετοιμάζεται για έναν κόσμο όπου οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα είναι αυτές που θα επικρατήσουν.
Φυσικά, ορισμένες θέσεις εργασίας - για παράδειγμα, εκείνες των 53.000 ανθρακωρύχων στις ΗΠΑ - θα χαθούν και απαιτούνται προγράμματα για την επανεκπαίδευση αυτών των εργαζομένων για άλλες θέσεις εργασίας.
Θα ήταν πιο λογικό να αρχίσουμε να δημιουργούμε νέες θέσεις εργασίας πριν καταστραφούν οι παλιές θέσεις εργασίας, για να εξασφαλιστεί ότι τα κέρδη των εταιρειών πετρελαίου και άνθρακα φορολογούνται και οι κρυφές επιδοτήσεις που λαμβάνουν θα εξαφανιστούν.
Το Green New Deal στέλνει ένα θετικό μήνυμα για το τι μπορεί να κάνει η κυβέρνηση, για αυτή τη γενιά των πολιτών και την επόμενη.
Μπορεί να δημιουργήσει σήμερα αυτό που όσοι υποφέρουν αυτή τη στιγμή χρειάζονται πιο πολύ: περισσότερες - καλές θέσεις εργασίας.
Και ταυτόχρονα μπορεί να προστατεύσει και το περιβάλλον.
Το Green New Deal θα πρέπει να διευρυνθεί και αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, όπου πολλοί απλοί πολίτες δεν έχουν πρόσβαση σε καλή εκπαίδευση, επαρκή υγειονομική περίθαλψη ή αξιοπρεπή στέγαση.
Το κίνημα των λαϊκών δυνάμεων πίσω από το Green New Deal προσφέρει μια αχτίδα ελπίδας στο «κατεστημένο», αρκεί να το αγκαλιάσουν, να στηρίξουν τους στόχους του και να το εντάξουν στην προοδευτική ατζέντα.
Χρειαζόμαστε κάτι θετικό για να μας σώσει από το άσχημο κύμα του λαϊκισμού, του εθνικισμού και του φασισμού που σαρώνει τον κόσμο.
www.bankingnews.gr
Ο οικονομολόγος τονίζει ότι οι «παραδοσιακοί» πολιτικοί σχηματισμοί από τη μία πλευρά δεν κατόρθωσαν να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους στην κοινωνία και από την άλλη στήριξαν οικονομικές πολιτικές που οδήγησαν σε απόγνωση σημαντικό μέρος της.
Όπως αναφέρει «δεν αποτελεί είδηση το γεγονός ότι μεγάλα τμήματα της κοινωνίας είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένα με αυτό που αποκαλούμε «κατεστημένο», ιδιαίτερα σε πολιτικό επίπεδο.
Οι διαμαρτυρίες των «Κίτρινων Γιλέκων» στη Γαλλία, που προκλήθηκαν από την κίνηση του προέδρου Macron να προχωρήσει στην αύξηση του φόρου καυσίμων στο όνομα της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, είναι μόνο το τελευταίο παράδειγμα ότι η αποξένωση πολιτικών και πολιτών συνεχώς αυξάνει.
Υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για τη σημερινή δυσαρέσκεια: τέσσερις δεκαετίες υποσχέσεων από πολιτικούς ηγέτες τόσο της κεντροαριστεράς όσο και της κεντροδεξιάς, οι οποίοι υποστήριξαν τη νεοφιλελεύθερη πίστη ότι η παγκοσμιοποίηση, η χρηματοδότηση, η απελευθέρωση, η ιδιωτικοποίηση και μια σειρά σχετικών μεταρρυθμίσεων θα φέρει άνευ προηγουμένου ευημερία.
Υποσχέσεις που δεν εκπληρώθηκαν.
Παρόλο που μια μικρή ελίτ φαίνεται να βρίσκεται σε άριστη κατάσταση, μεγάλα τμήματα του πληθυσμού έχουν πάψει να αποτελούν μέλη της μεσαίας τάξης και έχουν βυθιστεί σε ένα νέο τέλμα όπου αισθάνονται και είναι απόλυτα ευάλωτα και ανασφαλή.
Ακόμη και ηγέτες σε χώρες με χαμηλή αλλά αυξανόμενη ανισότητα έχουν αισθανθεί την οργή των πολιτών.
Βάσει των αριθμών, η Γαλλία φαίνεται καλύτερα από αρκετές χώρες, αλλά είναι οι αντιλήψεις, όχι οι αριθμοί, που έχουν σημασία.
Ακόμα και στη Γαλλία, η οποία απέφυγε μέρος του εξτρεμισμού της εποχής του Reagan-Thatcher, τα πράγματα δεν πάνε καλά για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού.
Όταν οι φόροι για τους πολύ πλούσιους μειώνονται, αλλά αυξάνονται για τους απλούς πολίτες για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του προϋπολογισμού (είτε από απομακρυσμένες Βρυξέλλες είτε από φημισμένους χρηματοδότες), δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ορισμένοι είναι θυμωμένοι.
Η φράση των Κίτρινων Γυναικών μιλάει για τις ανησυχίες τους: «Η κυβέρνηση μιλάει για το τέλος του κόσμου.
Ανησυχούμε για το τέλος του μήνα».
Υπάρχει, εν ολίγοις, μια γενική έλλειψη εμπιστοσύνης στις κυβερνήσεις και τους πολιτικούς, πράγμα που σημαίνει ότι η ζήτηση για θυσίες σήμερα, σε αντάλλαγμα με την υπόσχεση μιας καλύτερης ζωής στο μέλλον, δεν πείθει τον κόσμο.
Και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις πολιτικές «περικοπών»: φορολογικές περικοπές για τους πλούσιους που τελικά υποτίθεται ότι ωφελούν όλους τους άλλους.
Όταν βρισκόμουν στην Παγκόσμια Τράπεζα, το πρώτο μάθημα για τη μεταρρύθμιση της πολιτικής ήταν το ζήτημα της αλληλουχίας και της βηματοδότησης. Η υπόσχεση της πράσινης νέας διαπραγμάτευσης (Green New Deal), την οποία υποστηρίζουν τώρα οι προοδευτικές δυνάμεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει δίκιο και τα δύο αυτά στοιχεία.
To Green New Deal βασίζεται σε τρεις παρατηρήσεις: Πρώτον, υπάρχουν άχρηστοι και ανεπαρκώς χρησιμοποιούμενοι πόροι - ειδικά τα ανθρώπινα ταλέντα - που μπορούν να χρησιμοποιηθούν πιο αποτελεσματικά.
Δεύτερον, αν υπήρχε περισσότερη ζήτηση για άτομα με χαμηλές και μεσαίες δεξιότητες, οι μισθοί και το βιοτικό επίπεδο θα ενισχύονταν. Τρίτον, ένα καλό περιβάλλον αποτελεί ουσιαστικό μέρος της ανθρώπινης ευημερίας, σήμερα και στο μέλλον.
Εάν οι προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής δεν επιτευχθούν σήμερα, θα μετατεθούν τεράστια βάρη στην επόμενη γενιά.
Είναι απλώς λάθος να μετακυλίσουμε αυτό το κόστος στους επόμενους. Είναι καλύτερο να αφήσουμε μια κληρονομιά από οικονομικά χρέη, τα οποία τα παιδιά μας μπορούν κατά κάποιον τρόπο να διαχειριστούν, παρά να παραδώσουμε μια ενδεχομένως μη αναστρέψιμη περιβαλλοντική καταστροφή.
Σχεδόν 90 χρόνια πριν, ο Αμερικανός πρόεδρος Franklin Roosevelt απάντησε στη Μεγάλη Ύφεση με το δικό του «New Deal», μια τολμηρή δέσμη μεταρρυθμίσεων που άγγιξε σχεδόν κάθε πτυχή της αμερικανικής οικονομίας.
Αλλά είναι κάτι παραπάνω από το συμβολισμό του New Deal που υπάρχει αυτή τη στιγμή, έχουν ένα κοινό σκοπό.
Όπως ο Roosevelt ήθελε να μειώσει την ανεργία έτσι και το Green New Deal θέλει οι περισσότεροι να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας.
Τότε, αυτό σήμαινε επενδύσεις στην ηλεκτροδότηση της υπαίθρου, στους δρόμους και στα φράγματα.
Οι οικονομολόγοι έχουν συζητήσει πόσο αποτελεσματικό ήταν το New Deal - οι δαπάνες του ήταν πιθανώς πολύ χαμηλές και δεν ήταν επαρκείς ώστε να δημιουργήσουν το είδος της ανάκαμψης που χρειάστηκε η οικονομία.
Παρόλα αυτά, άφησε μια μόνιμη κληρονομιά, στηρίζοντας και αλλάζοντας τις ΗΠΑ σε μία κρίσιμη στιγμή.
Και για ένα Green New Deal: Μπορεί να παρέχει δημόσιες συγκοινωνίες, να συνδέει τους ανθρώπους με θέσεις εργασίας και να αναβαθμίζει την οικονομία για να αντιμετωπίσει την πρόκληση της αλλαγής του κλίματος. Ταυτόχρονα, οι ίδιες αυτές οι επενδύσεις θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας.
Από καιρό αναγνωρίζεται ότι η αποκεντροποίηση, αν γίνει σωστά, θα είναι ένας ισχυρός δημιουργός θέσεων εργασίας, καθώς η οικονομία προετοιμάζεται για έναν κόσμο όπου οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα είναι αυτές που θα επικρατήσουν.
Φυσικά, ορισμένες θέσεις εργασίας - για παράδειγμα, εκείνες των 53.000 ανθρακωρύχων στις ΗΠΑ - θα χαθούν και απαιτούνται προγράμματα για την επανεκπαίδευση αυτών των εργαζομένων για άλλες θέσεις εργασίας.
Θα ήταν πιο λογικό να αρχίσουμε να δημιουργούμε νέες θέσεις εργασίας πριν καταστραφούν οι παλιές θέσεις εργασίας, για να εξασφαλιστεί ότι τα κέρδη των εταιρειών πετρελαίου και άνθρακα φορολογούνται και οι κρυφές επιδοτήσεις που λαμβάνουν θα εξαφανιστούν.
Το Green New Deal στέλνει ένα θετικό μήνυμα για το τι μπορεί να κάνει η κυβέρνηση, για αυτή τη γενιά των πολιτών και την επόμενη.
Μπορεί να δημιουργήσει σήμερα αυτό που όσοι υποφέρουν αυτή τη στιγμή χρειάζονται πιο πολύ: περισσότερες - καλές θέσεις εργασίας.
Και ταυτόχρονα μπορεί να προστατεύσει και το περιβάλλον.
Το Green New Deal θα πρέπει να διευρυνθεί και αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, όπου πολλοί απλοί πολίτες δεν έχουν πρόσβαση σε καλή εκπαίδευση, επαρκή υγειονομική περίθαλψη ή αξιοπρεπή στέγαση.
Το κίνημα των λαϊκών δυνάμεων πίσω από το Green New Deal προσφέρει μια αχτίδα ελπίδας στο «κατεστημένο», αρκεί να το αγκαλιάσουν, να στηρίξουν τους στόχους του και να το εντάξουν στην προοδευτική ατζέντα.
Χρειαζόμαστε κάτι θετικό για να μας σώσει από το άσχημο κύμα του λαϊκισμού, του εθνικισμού και του φασισμού που σαρώνει τον κόσμο.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών