Πυρηνικός εφιάλτης Chernobyl, 39 χρόνια μετά - Τα απίστευτα ψέματα έφεραν την κατάρρευση της ΕΣΣΔ

Στις 26 Απριλίου 2025 συμπληρώθηκαν 39 χρόνια από τη μεγαλύτερη πυρηνική καταστροφή στην ιστορία: το δυστύχημα στον πυρηνικό σταθμό του Chernobyl.
Οι Σοβιετικοί πολίτες έμαθαν για το δυστύχημα μόλις την τρίτη ημέρα, ενώ η Μόσχα αναγκάστηκε να παραδεχτεί την έκρηξη μόνο μετά από τις πιέσεις της Σουηδίας και άλλων Σκανδιναβικών χωρών, όταν ραδιενεργά νέφη άρχισαν να ανιχνεύονται πάνω από τη Βόρεια Ευρώπη.
Στον Τύπο τότε δημιουργήθηκε ένα διπλό φαινόμενο: τα σοβιετικά ΜΜΕ απέκρυπταν την πραγματική έκταση της τραγωδίας, ενώ τα δυτικά ΜΜΕ υπερβάλλονταν δραματικά για να προκαλέσουν πανικό.

Η "αλήθεια" της διαφάνειας και η «μεγάλη σιωπή»

Το πρώτο ρεαλιστικό ρεπορτάζ για το Chernobyl εμφανίστηκε στην εφημερίδα Pravda στις 6 Μαΐου 1986, δέκα ημέρες μετά το ατύχημα.
Παρά το γεγονός ότι η πολιτική της glasnost (διαφάνεια) είχε μόλις εγκριθεί από τον Γενικό Γραμματέα του ΚΚΣΕ, Mikhail Gorbachev, η πραγματικότητα παρέμενε ταμπού.
Στις 28 Απριλίου 1986, το πρώτο επίσημο ανακοινωθέν στη Σοβιετική Ένωση μείωνε το γεγονός σε μια «τοπική δυσλειτουργία».
Ο αριθμός των θυμάτων και η σοβαρότητα της ραδιενέργειας αποκρύφθηκαν, με την κοινή γνώμη να μένει στο σκοτάδι.

Η υπερβολή των δυτικών ΜΜΕ και οι πανικόβλητοι τίτλοι

Κυριολεκτικά, στα δυτικά ΜΜΕ, το Chernobyl μετατρεπόταν σε καθημερινό εφιάλτη:
- «The nuclear nightmare is here!» (Daily Mirror)
- «2,000 dead in atomic horror!» (The Sun)
- «Russians flee the death cloud!» (New York Post)
Οι δυτικοί ανταποκριτές, όπως ανέφερε έκθεση της KGB, κυνηγούσαν κάθε είδηση, ακόμα και αμφίβολης προέλευσης, για να αναπαράγουν τραγικά και συχνά υπερβολικά σενάρια.
Ένας δημοσιογράφος της United Press International αναμετέδωσε ότι «80 άτομα σκοτώθηκαν επί τόπου και πάνω από 2.000 πέθαναν καθ’ οδόν προς τα νοσοκομεία», βασιζόμενος σε ανεπιβεβαίωτες συνομιλίες.

Το απόλυτο κενό πληροφόρησης και η διπλή τραγωδία

Το αποτέλεσμα ήταν ένας κόσμος πλημμυρισμένος από αντικρουόμενες αφηγήσεις.
Οι Σοβιετικοί πολίτες διάβαζαν αποσπασματικές συστάσεις στα επίσημα ΜΜΕ, όπως:
Να πλένουν σχολαστικά τα λαχανικά,
Να μειώνουν τις εξόδους των παιδιών,
Να μην αερίζουν τα σπίτια.
Η αλήθεια έπρεπε να αναζητηθεί ανάμεσα στις γραμμές και στις φήμες.

Το Chernobyl και η αρχή του τέλους για την ΕΣΣΔ

Κατά τους ιστορικούς όπως ο Alexander Shubin, το δυστύχημα του Chernobyl έπαιξε τεράστιο ρόλο στο κλονισμό της εμπιστοσύνης προς το κράτος.
Η αποτυχία διαχείρισης της κρίσης και η μυστικοπάθεια έθεσαν τα θεμέλια για τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο ίδιος ο Mikhail Gorbachev παραδέχθηκε αργότερα ότι το Chernobil ήταν "η πραγματική αρχή του τέλους".
Αν και οι οικονομικές συνέπειες ήταν σοβαρές, η ψυχολογική ζημιά στο λαό ήταν ανεπανόρθωτη: η γέννηση του φόβου και της αμφιβολίας απέναντι στο κράτος.
Σήμερα, ακόμα και δεκαετίες μετά, το φάντασμα του Chernobyl συνεχίζει να στοιχειώνει την Ιστορία και τις σχέσεις εμπιστοσύνης ανάμεσα στους λαούς και τις κυβερνήσεις τους.

www.bankingnews.gr