Ισχυρή ανάκαμψη μετά το τέλος των περιορισμών της πανδημίας προβλέπει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Philip R. Lane σε συνέντευξη που παραχώρησε στον ΣΚΑΙ.
Ό κ. Lane βάζει φρένο στις προσδοκίες διαγραφής χρεών και εμφανίζεται καθησυχαστικός τόσο για το ενδεχόμενο νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης όσο και για το ενδεχόμενο η Ελλάδα να κινδυνεύσει και πάλι με Μνημόνια
Αναλυτικά η συνέτνευξη του
ΕΡ:Οι οικονομίες της ζώνης του ευρώ βρίσκονται ακόμη υπό πίεση εξαιτίας του δεύτερου κύματος της πανδημίας και παραμένει ασαφές αν βρισκόμαστε πιο κοντά στην έξοδο από το τούνελ ή σ’ ένα τρίτο κύμα. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της ΕΚΤ, πόσα χρόνια θα χρειαστούν οι οικονομίες μας για να επουλώσουν τις πληγές της πανδημίας και να επανέλθουν στην κατάσταση στην οποία βρίσκονταν το 2019;
ΑΠ: Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι βραχυπρόθεσμα η κατάσταση είναι δύσκολη.
Σε πολλά τμήματα της ευρωπαϊκής οικονομίας εφαρμόζεται κάποιου είδους μέτρο περιορισμού της δραστηριότητας αυτήν τη στιγμή, όμως κατά τη γνώμη μας αυτό αποτελεί μάλλον παράγοντα που ενδεχομένως καθυστερεί την ανάκαμψη, παρά σοβαρό μακροπρόθεσμο πρόβλημα.
Οπότε, εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι μέχρι τα μέσα του επόμενου 2022, ίσως προς το τέλος του καλοκαιριού του 2022, το ΑΕΠ θα έχει επιστρέψει στα επίπεδα του 2019.
Θεωρώ πως είναι σημαντικό να πούμε ότι το 2021 είναι ένα έτος κατά το οποίο αρχικά, αυτήν τη στιγμή, εφαρμόζονται πολλοί περιορισμοί, αλλά στη συνέχεια, καθώς θα προχωρούν τα προγράμματα εμβολιασμών, πιστεύουμε ότι η οικονομία θα μπορεί να αναπτυχθεί αρκετά γρήγορα.
Θα έχουμε μεγάλη ανάκαμψη αργότερα εφέτος και το επόμενο έτος.
Θα ήθελα να τονίσω, φυσικά, ότι ακόμη και αν το σύνολο της οικονομίας ανακάμψει, δεν θα ανακάμψει o κάθε τομέας το ίδιο.
Θα παραμείνουν πληγές σε ορισμένους τομείς της οικονομίας.
ΕΡ:Μέχρι το 2022, σωστά;
ΑΠ:Σωστά. Ένα με ενάμισι έτος ακόμη.
ΕΡ:Αυτές οι προβλέψεις περιλαμβάνουν και την Ελλάδα;
ΑΠ:Εστιάζω στη συνολική εικόνα της ευρωπαϊκής οικονομίας, αλλά σε αυτήν τη φάση η πανδημία έχει αρκετά κοινά και αρκετά γενικά χαρακτηριστικά στις διάφορες χώρες.
Φυσικά για οικονομίες όπως είναι η ελληνική για παράδειγμα, η ανάκαμψη θα εξαρτηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από την ανάκαμψη του τουρισμού.
Και πάλι όμως αυτό εξαρτάται από την ταχύτητα της εκστρατείας εμβολιασμών.
ΕΡ:Θα είναι η ανάκαμψη μια εύκολη διαδικασία; Υπάρχει κίνδυνος να εκδηλωθεί μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση μετά την πανδημία;
ΑΠ:Είναι πολύ σημαντικό να τονίσω ότι πιστεύουμε πως θα υπάρξει μεγάλη ώθηση και επομένως θα δούμε ισχυρό ρυθμό ανάπτυξης αργότερα εντός του τρέχοντος έτους αλλά και το επόμενο έτος, επειδή στην ουσία η πανδημία είναι ένα τεχνητό είδος ύφεσης.
Ξέρουμε ότι κατά ένα μεγάλο μέρος της η ύφεση οφείλεται στην αναγκαστική παύση της κανονικής οικονομικής δραστηριότητας.
Όταν αυτή η κατάσταση λήξει θα μπορέσει να σημειωθεί ισχυρή ανάκαμψη, αλλά, όπως σας ανέφερα, αν κατά την περίοδο αυτή χάνουμε εισοδήματα επειδή το εστιατόριο, το ξενοδοχείο ή ο τομέας των υπηρεσιών μας δεν λειτουργεί, φυσικά τα εισοδήματα αυτά συνεπάγονται ζημιά για μας.
Όμως όσον αφορά την ανάκαμψη, την ανάκαμψη της ζήτησης, πιστεύουμε πράγματι ότι αυτή θα είναι σημαντική αργότερα εφέτος και το επόμενο έτος.
ΕΡ:Ταυτόχρονα γινόμαστε μάρτυρες μιας έντονα ανοδικής πορείας στις χρηματιστηριακές αγορές ενώ η πραγματική οικονομία υποφέρει και οι τράπεζες απειλούνται από μια «έκρηξη» των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Πιστεύετε ότι είναι παράλογη αυτή η «ευφορία» των χρηματιστηρίων;
ΑΠ: Πρώτα απ’ όλα, επιτρέψτε μου να πω ότι δεν είμαι επενδυτικός σύμβουλος, οπότε δεν θέλω να τοποθετηθώ ως προς το αν οι αγορές αποτιμούν σωστά την αξία των μετοχών.
Και πάλι όμως αυτό με επαναφέρει στη βασική μου θέση.
Η πανδημία θα μας απασχολήσει ακόμη έναν, ενάμιση χρόνο, αλλά οι χρηματιστηριακές αγορές, από τη δική τους οπτική γωνία, δεν λειτουργούν με βάση ορίζοντα που περιορίζεται στη φετινή ή την επόμενη χρονιά, αλλά κοιτούν πολλά χρόνια πιο μπροστά.
Έχουν επομένως την πεποίθηση ότι θα υπάρξει ανάκαμψη αργότερα εντός του τρέχοντος έτους και το επόμενο έτος.
Όσον αφορά την ερώτησή σας για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, πιστεύουμε πως αναμφίβολα θα σημειωθεί αύξηση.
Αλλά για να απαντήσω στη γενικότερη αναφορά σας περί χρηματοπιστωτικής κρίσης, έχουν γίνει πάρα πολλά.
Οι κυβερνήσεις έχουν κάνει πολλά στο πλαίσιο κάθε είδους προγραμμάτων επιδοτήσεων.
Στην ΕΚΤ διατηρούμε ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης.
Έχουν γίνει πολλά, έχουν ληφθεί μέτρα, με σκοπό να αντισταθμιστεί αυτός ο κίνδυνος.
Γι’ αυτό δεν θα ήθελα να εκφράσω δυσανάλογες ανησυχίες όσον αφορά τις αρνητικές χρηματοπιστωτικές επιπτώσεις της πανδημίας.
ΕΡ:Στη λήξη της πανδημίας η Ελλάδα θα έχει λόγο χρέους προς το ΑΕΠ άνω του 200% και πιθανώς δεν θα διαθέτει ακόμη επενδυτική βαθμίδα. Πιστεύετε ότι, έπειτα από σχεδόν 10 έτη οικονομικής κρίσης και προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής, η χώρα θα χρειαστεί ένα νέο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής; Και τι σχέση θα μπορούσε να έχει αυτό με το έκτακτο πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (pandemic emergency purchase programme – PEPP) της ΕΚΤ;
ΑΠ: Πιστεύω πως το βασικότερο στοιχείο είναι ότι η αύξηση του δημόσιου χρέους είναι ένα καθολικό φαινόμενο.
Το δημόσιο χρέος παρουσιάζει μεγάλη αύξηση σε όλο τον κόσμο. Πρώτα από όλα, το σημαντικότερο είναι να αναφερθεί ότι αυτή η αύξηση ήταν αναγκαία.
Αναπόφευκτα σε μια πανδημία η κυβέρνηση πρέπει να κάνει πολλά.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο λόγος για τον οποίο αυξήθηκε το δημόσιο χρέος ήταν φυσιολογικός.
Και αυτό που βλέπουμε είναι ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων.
Άρα η ικανότητα χρηματοδότησης αυτού του χρέους, η ικανότητα εξυπηρέτησης αυτού του χρέους -ακόμη και σε τόσο υψηλά επίπεδα- είναι πιο εύκολη από ό,τι πρωτύτερα.
Αυτό δεν εξαλείφει το πιο μακροπρόθεσμο ζήτημα ότι τα υψηλά επίπεδα χρέους θα χρειαστεί να παρακολουθούνται προσεκτικά.
Όμως η διαχείριση τους θα είναι ευκολότερη σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα επειδή όσο πιο γρήγορα αναπτύσσεται η οικονομία τόσο περισσότερες θα είναι οι μεταρρυθμίσεις που θα εφαρμόζονται με την πάροδο του χρόνου για τη στήριξη μιας ταχέως αναπτυσσόμενης οικονομίας.
Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό το πρόγραμμα Next Generation EU.
Υπάρχει πλέον μια κοινή ευρωπαϊκή πρωτοβουλία με κοινή χρηματοδότηση που θα στηρίξει την επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού και της μετάβασης στην πράσινη οικονομία, καθώς και πολλές πρωτοβουλίες που θα στηρίξουν μια ταχύτερα αναπτυσσόμενη ευρωπαϊκή οικονομία.
ΕΡ:Τον περασμένο Μάρτιο, ο Mario Draghi έγραψε στους Financial Times ότι βρισκόμαστε ενώπιον ενός πολέμου και ότι οι πόλεμοι χρηματοδοτούνται με αύξηση του δημόσιου χρέους. Αυτό ακριβώς βλέπουμε, αυτό ακριβώς συμβαίνει.
Πιστεύετε ότι η επιστροφή στην κανονικότητα θα μπορούσε ή θα έπρεπε να περιλαμβάνει τη διαγραφή χρεών– χρέους του ιδιωτικού τομέα όπως πρότεινε ο κ. Draghi ή/και χρέους του δημόσιου τομέα όπως προτείνουν κάποιοι άλλοι;
ΑΠ:Θα ήθελα να εστιάσω σε αυτό το σημείο.
Έχουν συμβεί τόσα πολλά από τότε σε ό,τι αφορά τις ενισχύσεις που παρείχαν οι κυβερνήσεις προκειμένου να εξασφαλίσουν τη μεγαλύτερη δυνατή στήριξη των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών στη διάρκεια της πανδημίας που το ενδεχόμενο συσσώρευσης υψηλού μη βιώσιμου χρέους στον ιδιωτικό τομέα έχει περιοριστεί χάρη στο μέγεθος της δημοσιονομικής στήριξης.
Θα ήθελα να επανέλθω σε αυτό που είπα προηγουμένως.
Το σημαντικότερο είναι ότι σε ένα περιβάλλον πολύ χαμηλών επιτοκίων η ικανότητα διαχείρισης αυτού του χρέους είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι είχε πιθανόν προβλεφθεί τον περασμένο Μάρτιο.
Και να επαναλάβω ότι για την ΕΚΤ η διαγραφή του δημόσιου χρέους δεν προβλέπεται από τη Συνθήκη.
Γενικά, πιστεύω ότι θα πρέπει να τονιστεί και πάλι πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος που διαδραματίζουν οι κυβερνήσεις αυτήν τη στιγμή, πόσο σημαντική είναι η κοινή χρηματοδότηση της ΕΕ που θεσπίστηκε, πόσο σημαντικό είναι να επιταχυνθούν οι ρυθμοί ανάπτυξης μετά την πανδημία και πόσο σημαντικό είναι όλα αυτά να εξεταστούν υπό το πρίσμα αυτού του, όπως αναφέρατε, πραγματικά μεγάλου γεγονότος που μοιάζει με πόλεμο.
Η κατάσταση αυτή είναι προσωρινή.
Ξέρουμε ότι οι βασικές επιπτώσεις της στην οικονομία θα διαρκέσουν το πολύ ένα με ενάμιση έτος ακόμη και ότι επομένως αυτά τα έκτακτα μέτρα που έχουν ληφθεί μπορούν να είναι βιώσιμα επειδή θα εφαρμοστούν μόνο για σχετικά σύντομη χρονική περίοδο σε σύγκριση με τον κανονικό οικονομικό ή δημοσιονομικό κύκλο.
Η συνέντευξη του P. Lane στα αγγλικά
Interview with Philip R. Lane, Member of the Executive Board of the ECB, conducted by Elena Laskari on 26 January 2021
Euro area economies are still under pressure because of the second wave of the pandemic and it is still unclear if we are closer to the end of the tunnel or closer to a third wave. According to the ECB’s forecasts, how many years will it take for our economies to heal the scars of the pandemic and return to where they were in 2019?
There’s no doubt that in the near term it’s a difficult situation.
Many parts of the European economy are under some kind of lockdown measure right now, but we think this is maybe more delaying the recovery rather than posing a major long-term problem.
So, we still think that by the middle of next year, so maybe towards the end of the summer of 2022, we will have returned to 2019 levels of GDP.
I think it’s important to say that this year will be a year where initially, right now, there are lots of restrictions.
But over the course of the year, as the vaccination programmes are rolled out, we think the economy can grow quite quickly.
So there will be a lot of recovery later this year and next year. I should emphasise that even if the overall economy does recover, not every sector will recover in the same way.
So there will be scars in some sectors of the economy.
Until 2022, right?
Right, so another year, year-and-a-half.
Do these projections include Greece as well?
What I’m focusing on there is the overall European aggregate picture, but at this point the pandemic is fairly common, fairly general across countries.
Now, of course, for economies like Greece for example, the recovery will be heavily dependent on the recovery of tourism. But again, this depends on the speed of the vaccination campaign.
Will the recovery be an easy process? Is there a risk of a new financial crisis following the pandemic?
It’s very important to emphasise that we think there will be a lot of momentum, so we will see a strong growth rate later this year and next year because essentially the pandemic is an artificial type of recession.
We know that much of the recession is because we have to suspend normal economic activity.
When that suspension is over there can be a strong recovery.
But as I mentioned to you, if you have been losing income in this period because your restaurant, your hotel or your service industry has been compromised, that income is a loss to you. But in terms of the recovery, in terms of the recovery of demand, we do think it will be a significant recovery later this year and into next year.
But at the same time we’re witnessing a rally in the stock markets while the real economy is suffering and banks risk facing an “explosion” of non-performing loans. Do you think that stock markets are “irrationally exuberant”?
First of all, let me say that I am not an investment adviser, so I don’t take a stance on whether markets are correctly pricing the value of stocks.
But again, this returns to my basic point here. We have another year, year-and-a-half of this pandemic.
But from the point of view of the stock markets, they look forward, not just to this year and next year, but many years into the future.
So the stock markets are confident that there will be a recovery later this year and next year.
On the point you mentioned about non-performing loans: of course, we do think there will be an increase.
But to respond to your general question about the issue of the financial crisis: so much has been done. So much has been done by governments in terms of all sorts of subsidy programmes. We are maintaining favourable financing conditions at the ECB.
A lot has been done, measures have been taken to counteract that risk, so I would not be disproportionately concerned about the financial damage of this pandemic.
Regarding Greece, the end of the pandemic will find the country with a debt-to-GDP ratio of more than 200 per cent and possibly still without an investment grade. Do you think that, after almost ten years of economic crisis and adjustment programmes here in Greece, we will need a new programme? And how would this relate to the ECB’s pandemic emergency purchase programme (PEPP)?
I think the overriding point is that the increase in public debt is everywhere.
There’s a large increase in public debt across the world. First of all, the most important point to mention is that this has been necessary.
It has been inescapable that in a pandemic the government has to do a lot. In that context, I think there’s a very natural reason why public debt has increased. And what we see is a low interest rate environment.
So the ability to finance this debt, the ability to service this debt – we think even at high debt levels – is much easier than before.
That does not remove the longer-term issue that high debt levels will need careful monitoring.
But they will be more easily managed over the long term because the more quickly the economy grows, the more reforms are introduced over time to support a fast-growing economy.
This is why the Next Generation EU plan is so important.
There’s now a common European initiative with common funding to support an acceleration of digitalisation and the green economy, and many initiatives that will support a faster-growing European economy.
Last March, Mario Draghi wrote in the “Financial Times” that we are facing a war, and that wars are financed by increases in public debt. That is what we are seeing; that’s what’s happening. Do you think that the return to normality could or should include the cancellation of debts – private, as Mr Draghi has suggested, and/or public, as some others are saying?
Let me emphasise that a little bit. So much has happened since then in terms of the amount of support offered by governments in order to make sure that firms and households are supported as far as possible during this pandemic. So, if you like, the prospect of a lot of unsustainable debt in the private sector has been curtailed by the amount of fiscal support.
Then, let me go back to what I said already.
The most important issue is that in a world of very low interest rates the capacity to manage this debt is much greater than was maybe envisaged last March.
Of course, again, to reiterate the bottom line: the cancellation of public debt is not part of the Treaty for the ECB. More generally, I think the focus should be on re-emphasising the importance of the roles of the governments at this point, the importance of the EU common funding which we have in place, the importance of accelerating growth rates after the pandemic, and to put all of that in the context of this, as you say, really large event, like a war. It’s temporary. We know it’s only going to last another year, year-and-a-half in terms of its main economic impact and therefore these extraordinary measures can be sustained, because it’s only for a relatively brief period of time compared with the normal business cycle or financial cycle.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών