Καταπέλτης είναι σε έκθεσή του το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για την Ελλάδα, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στο επενδυτικό κενό που διαπιστώνεται σε συνδυασμό με το νούμερο ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα, το δημογραφικό, αλλά και διαχρονικά εμπόδια όπως η γραφειοκρατία και φτωχοποίηση των ελληνικών νοικοκυριών μετά την κρίση χρέους...
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Ταμείο, για να αυξήσει τη δυνητική ανάπτυξη και το βιοτικό επίπεδο, η Ελλάδα χρειάζεται ισχυρότερη συσσώρευση κεφαλαίου και παραγωγικότητα.
Οι επενδύσεις και η παραγωγικότητα είναι ιδιαίτερα σημαντικές για μια κοινωνία που γερνάει, όπου ο συρρικνούμενος πληθυσμός αναμένεται να επιβαρύνει πολύ την παραγωγή.
Σε αυτό το πλαίσιο, το ΔΝΤ αναμένει ότι το πραγματικό επενδυτικό ποσοστό σταθεροποιείται μεταξύ 15-17% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα (από 11,6% στο τέλος του 2020).
Η ελληνική κυβέρνηση προβλέπει ότι ο λόγος επενδύσεων προς ΑΕΠ θα φτάσει περίπου στο 17% έως το 2025, λόγω του συνδυασμού χρηματοδότησης και μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του φιλόδοξου Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRP) - και οι δύο εκτιμήσεις είναι χαμηλότερες από το ανώτατο επενδυτικό ποσοστό 24% του ΑΕΠ της Ελλάδας πριν από την κρίση του δημόσιου χρέους, το οποίο συνέβαλε, ωστόσο, σε ένα μη βιώσιμο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών.
Η δεκαετία που ακολούθησε την κρίση κρατικού χρέους παρουσίασε απογοητευτικά επενδυτικά επιτόκια.
Μετά την ένταξη στην Ευρωζώνη το 2001, οι επενδύσεις της Ελλάδας αυξήθηκαν σε όλους τους τομείς
Ωστόσο, στον απόηχο της κρίσης χρέους, ακόμη και όταν οι μακροοικονομικές συνθήκες σταθεροποιήθηκαν, η αύξηση των επενδύσεων παρέμεινε υποτονική - κατά μέσο όρο περίπου 0% κατά την περίοδο 2015–2019, με τον δείκτη επενδύσεων προς ΑΕΠ στο τέλος του 2019 να φτάνει 10% (επενδυτικό κενό).
Αυτό είναι σχεδόν 10 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο από τον μέσο όρο της περιφέρειας της ΕΕ.
Οι επενδύσεις άρχισαν να ανακάμπτουν πρόσφατα, χάρη στα κονδύλια της ΕΕ.
Η Ελλάδα κατατάσσεται επίσης χαμηλά ως προς το κατά κεφαλήν απόθεμα, κάτι το οποίο συμβαλει σε χαμηλά επίπεδα παραγωγικότητας.
Κεφάλαιο και επενδύσεις: Πού βρίσκεται η Ελλάδα;
Σύμφωνα με το Ταμείο, το συνολικό κεφαλαιακό απόθεμα της Ελλάδας ευθυγραμμίζεται σε γενικές γραμμές με τον περιφερειακό μέσο όρο, αλλά το ιδιωτικό κεφάλαιο υστερεί.
Ο λόγος του συνολικού κεφαλαίου προς το ΑΕΠ είναι κοντά στον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ, ενώ το καθαρό κατά κεφαλήν απόθεμα στην Ελλάδα είναι περίπου τα δύο τρίτα του μέσου όρου της ζώνης του ευρώ.
Το καθαρό κεφαλαιακό απόθεμα της Ελλάδας συρρικνωνόταν κατά μέσο όρο 1,2% ετησίως την τελευταία δεκαετία - σχετικά μικρότερο ποσοστό εν σχέσει με τη μείωση της παραγωγής (22% σωρευτικά).
Στο τέλος του 2019 το συνολικό καθαρό απόθεμα κεφαλαίου ευθυγραμμίστηκε με τον περιφερειακό μέσο όρο, χάρη στο υψηλότερο του μέσου όρου απόθεμα δημόσιου κεφαλαίου - το τρίτο μεγαλύτερο στην περιοχή σε ποσοστό του ΑΕΠ.
Η σημασία του δημόσιου κεφαλαίου και το χαμηλό επίπεδο του ιδιωτικού αποθέματος αντανακλάται στον δείκτη δημόσιων προς ιδιωτικών κεφαλαίων, που εκτιμάται κοντά στο 45% (2019).
Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει επιπτώσεις στην ανάπτυξη.
Η εικόνα στις υποδομές είναι μικτή, με σημαντικά κενά στις μεταφορές και σε μικρότερο βαθμό στις υποδομές ενέργειας, ψηφιακής και υγειονομικής περίθαλψης.
Οι υποδομές στις μεταφορές στην Ελλάδας υστερούν κατά 30% σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ σε ό,τι αφορά τους δρόμους, ενώ παρατηρείται υστέρηση κατά 60% στο σιδηροδρομικό δίκτυο.
Το χάσμα πιθανότατα μειώθηκε πρόσφατα χρόνια, δεδομένης της ολοκλήρωσης αρκετών αυτοκινητοδρόμων.
Από την άλλη, σύμφωνα με το ΔΝΤ, η Ελλάδα βρίσκεται πιο κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ όσον αφορά τις υποδομές κοινής ωφέλειας, ιδίως όσον αφορά την ικανότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.
Σε ό,τι αφορά το νερό, η αξιοπιστία της χώρας μας βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, όπως και στις τεχνολογικές υποδομές.
Από το 2018, ο δείκτης ασφάλειας υγείας στην Ελλάδα ήταν επίσης χαμηλότερος από τον περιφερειακό μέσο όρο, αν και αυτό πιθανότατα βελτιώθηκε λόγω των επενδύσεων σε υποδομές υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Στο τέλος του 2019, η Ελλάδα ήταν ένα από τα κράτη με το χαμηλότερο ποσοστό επενδύσεων στον κόσμο.
Διάρθρωση επενδύσεων
Οι επενδύσεις των νοικοκυριών έχουν μειωθεί περισσότερο μετά την κρίση του δημόσιου χρέους, αλλά στις επιχειρηματικές επενδύσεις εντοπίζεται το υψηλότερο περιφερειακό χάσμα, επισημαίνει το Ταμείο
Ειδικότερα, η Ελλάδα κατατάσσεται αυτή τη στιγμή στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ σε επενδύσεις τόσο σε επιχειρήσεις όσο και σε νοικοκυριά.
Οι επιχειρηματικές επενδύσεις παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη διαφορά (περίπου 10 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα) σε σύγκριση με την Ε.Ε.
Η Ελλάδα ήταν σταθερά κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ και το χάσμα αυξήθηκε πρόσφατα.
Οι κρατικές επενδύσεις στην Ελλάδα ήταν σχετικά σταθερές και υψηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ σε σχετικούς όρους τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Ενισχύθηκαν δε από τα κονδύλια της ΕΕ, ενώ , οι δημόσιες κεφαλαιουχικές δαπάνες παρέμειναν περίπου 2 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερες από το επίπεδο της ΕΕ μέχρι το 2011.
Ανάκαμψη παρατηρήθηκε από το 2013, πριν υπάρξει πτώση ξανά το 2019.
Τα αίτια των χαμηλών επενδυτικών εισροών…
Οι εταιρικές επενδύσεις ανήλθαν κατά μέσο όρο στο 7% του ΑΕΠ τη δεκαετία που προηγήθηκε και περίπου στο 5½ τοις εκατό του ΑΕΠ έκτοτε.
Όμως, οι επενδύσεις περιορίζονται από διαρθρωτικούς παράγοντες, όπως:
1)Τα γραφειοκρατικά εμπόδια και η νομοθεσία
2)Το ενεργειακό κόστος
3)Η ανελαστική αγορά εργασία
4)Άλλοι διαρθρωτικοί παράγοντες που οι εταιρείες αναφέρουν ως περιορισμούς για την πραγματοποίηση επενδύσεων
5) Οι χαμηλές αποδόσεις, τα υψηλά επίπεδα χρέους και οι χρηματοδοτικοί περιορισμοί
6) Η αβεβαιότητα για το μέλλον
7) Η χαμηλή εγχώρια ζήτηση
8) Οι χαμηλές αποδόσεις κεφαλαίου
9) Η ανεπαρκής εγχώρια αποταμίευση
10) Ο μεγάλος αριθμός αυτοαπασχολούμενων και μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, που δεν επιτρέπουν τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας
11) Η υπερξάρτηση από τον τουρισμό
12)Εν τω μεταξύ, η πρόσβαση σε τραπεζικές πιστώσεις μειώθηκε σημαντικά.
Η πιστωτική έκρηξη που παρατηρούνταεξαφανίστηκε από τον GFC, με αρνητική πιστωτική επέκταση έως το 2020.
Οι τράπεζες μέχρι σήμερα εξακολουθούν να βρίσκονται σε διαδικασία απομόχλευσης των ισολογισμών τους, με τα υψηλά, αν και ταχέως μειούμενα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NPEs) να εξακολουθούν να περιορίζουν την προσφορά πιστώσεων.
Οι τράπεζες μέχρι σήμερα εξακολουθούν να βρίσκονται σε διαδικασία απομόχλευσης των ισολογισμών τους, με τα υψηλά, αν και ταχέως μειούμενα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NPEs) να εξακολουθούν να περιορίζουν την προσφορά πιστώσεων.
Χωρίς χρήματα για επενδύσεις οι Έλληνες…
Οι επενδύσεις των νοικοκυριών φαίνεται να συνδέονται στενά με τη δυναμική του εισοδήματος και της αποταμίευσης.
Η μείωση των επενδύσεων των νοικοκυριών είναι ανάλογη των χαμηλών αποταμιεύσεων λόγω της απότομης μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η Ελλάδα έχει σήμερα το χαμηλότερο ποσοστό αποταμίευσης μεταξύ των χωρών της ΕΕ, με μεγάλη διαφορά.
Η μέση εθνική αποταμίευση από το 2010 έως το 2019 ήταν 9,2% του ΑΕΠ, 13 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τον περιφερειακό μέσο όρο.
Ενώ ο δημόσιος τομέας ήταν ιστορικά ο κύριος μοχλός του χαμηλού ποσοστού αποταμίευσης στην Ελλάδα, οι αποταμιεύσεις των νοικοκυριών εισήλθαν και παρέμειναν σε αρνητικό έδαφος από το 2012 παρά την ανάκαμψη του διαθέσιμου εισοδήματος και της απασχόλησης.
Οι δημόσιες επενδύσεις φαίνεται να ήταν σε γενικές γραμμές σταθερές παρά τον περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο.
Ο λόγος των δημοσίων επενδύσεων προς το ΑΕΠ ήταν σταθερός και ελαφρώς υψηλότερος από τον περιφερειακό μέσο όρο.
Τι πρέπει να γίνει…
Η κατάσταση, βέβαια, δεν είναι αθεράπευτη.
Όπως αναφέρει το ΔΝΤ, υπάρχει περιθώριο για ιδιωτικές επενδύσεις στην Ελλάδα μέσω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και υγιών μακροοικονομικών πολιτικών.
Το χαμηλό επίπεδο επενδύσεων της Ελλάδας συνδέεται με διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της οικονομίας.
Ο υψηλός βαθμός αυτοαπασχόλησης φαίνεται επίσης να συγκρατεί τις επενδύσεις, αν και αυτό από μόνο του δεν αποτελεί απαραίτητα ανησυχία.
Αντίθετα, αυτό θα μπορούσε να συνδεθεί με την επικράτηση των ελληνικών μικροεπιχειρήσεων που περιορίζονται στις επενδύσεις τους λόγω του μεγέθους των αγορών που εξυπηρετούν ή λόγω περιορισμών χρηματοδότησης/τεχνολογίας.
Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, μέσω μεταρρυθμίσεων που ενθαρρύνουν οικονομίες κλίμακας ή/και διευκόλυνση του εμπορίου που τις ενσωματώνει στις παγκόσμιες αγορές, θα μπορούσε να τονώσει τις επενδύσεις και τις προοπτικές ανάπτυξης της Ελλάδας.
Με τη σειρά τους, υψηλότερες, πιο παραγωγικές επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα θα βελτίωναν τα κέρδη για τους εργαζομένους και θα ενθάρρυναν την αποταμίευση.
Το σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα βελτιώσει την κατάσταση, ενώ η ολοκλήρωση του κτηματολογίου, σε συνδυασμό με την εφαρμογή του νέου πτωχευτικού κώδικα, μπορεί να αναζωογονήσει την αγορά κατοικίας.
Επίσης, η στροφή του ασφαλιστικού προς μια κεφαλαιοποιητική αντί για αναδιανεμητική λογική θα ενθαρρύνει τις ιδιωτικές αποταμιεύσεις.
Τέλος, η ολοκλήρωση της ιδιωτικοποίησης βασικών δημόσιων υποδομών (π.χ. λιμάνια, αεροδρόμια, παραγωγή ενέργειας) μπορεί να γίνει καταλύτης για μεγάλες ξένες επενδύσεις.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών