Στο χάος η Πορτογαλία - Το σκάνδαλο διαφθοράς που οδήγησε τον Costa σε παραίτηση - Ισχυροποιείται το ακροδεξιό Chega

Στο χάος βυθίζεται η Πορτογαλία μετά την απροσδόκητη παραίτηση του πρωθυπουργού, António Costa, λίγες ώρες μετά την έφοδο της αστυνομίας στην επίσημη οικία του και την επιβεβαίωση της εμπλοκής του σε έρευνα για διαφθορά.
Με την κυβέρνηση της χώρας να βρίσκεται πλέον στον αέρα, εναπόκειται στον πρόεδρο Marcelo Rebelo de Sousa να ασκήσει το συνταγματικό του δικαίωμα να διορίσει νέο πρωθυπουργό ή να διαλύσει το κοινοβούλιο, προκαλώντας εκλογές.
Ο Costa έχει κυριαρχήσει στο πολιτικό τοπίο της Πορτογαλίας από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2015, νικώντας εξωτερικούς αντιπάλους και εξαλείφοντας επιδέξια πιθανούς αντιπάλους εντός του Σοσιαλιστικού Κόμματός του. Όμως την Τρίτη η διακυβέρνηση της χώρας έληξε απότομα μετά την έφοδο της αστυνομίας στην επίσημη οικία του και σε πολλά υπουργεία στο πλαίσιο έρευνας για διαφθορά γύρω από σχέδια εξερεύνησης λιθίου και ένα μεγαλεπήβολο έργο πράσινου υδρογόνου.
Η ικανότητα με την οποία ο πρωθυπουργός κατάφερε να ξεφορτωθεί όσους θα μπορούσαν να απειλήσουν την ηγεσία του αποδεικνύεται τώρα πρόβλημα για τον Rebelo de Sousa, ο οποίος δέχθηκε την παραίτηση του Costa λίγες ώρες μετά τις εφόδους.
Ο Πορτογάλος πρόεδρος ανακοίνωσε ότι θα έχει επαφές με τους ηγέτες των πολιτικών κομμάτων που απαρτίζουν το κοινοβούλιο σχετικά με το μέλλει γενέσθαι.

Οι επιλογές του Rebelo de Sousa

Σύμφωνα με το Politico, αν και πολλοί αναμένουν ότι ο Rebelo de Sousa θα διαλύσει το Κοινοβούλιο, ωστόσο έχει κι άλλες επιλογές.
Θα μπορούσε να ζητήσει από τον Costa να παραμείνει υπηρεσιακός μέχρι να εγκριθεί ο προϋπολογισμός του 2024 στο τέλος του μήνα και να διαλύσει το κοινοβούλιο στη συνέχεια. Θα μπορούσε επίσης να ζητήσει από τον Costa να παραμείνει στη θέση του μέχρι να διεξαχθούν εκλογές.
Μια άλλη επιλογή είναι, ο πρόεδρος να ορίσει νέο πρωθυπουργό αντί να διαλύσει το κοινοβούλιο. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Costa ελέγχει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στο νομοθετικό σώμα και ο Rebelo de Sousa θα μπορούσε να επιλέξει να διαλέξει έναν διάδοχο από τις τάξεις του, προκειμένου να παρακάμψει το ενδεχόμενο μιας μεγάλης πολιτικής αλλαγής και να διασφαλίσει ότι ο προϋπολογισμός θα ψηφιστεί εντός του χρονοδιαγράμματος.
Το Σύνταγμα της Πορτογαλίας παρέχει στον πρόεδρο ευρύ περιθώριο επιλογών του αντικαταστάτη ενός παραιτηθέντος πρωθυπουργού. Μετά την παραίτηση του José Manuel Barroso για να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2004, ο τότε πρόεδρος Jorge Sampaio διόρισε στη θέση αυτή τον δήμαρχο της Λισαβόνας και αντιπρόεδρο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Pedro Santana Lopes, ο οποίος τότε δεν ήταν καν μέλος του κοινοβουλίου.
Όμως, λίγα από τα σημερινά μέλη του Σοσιαλιστικού Κόμματος θεωρούνται ικανά να ανταποκριθούν στο έργο τους εν μέσω μιας εκτεταμένης έρευνας για διαφθορά, που έχει ήδη οδηγήσει στη σύλληψη προσώπων όπως ο προσωπάρχης του πρωθυπουργού Vítor Escária και στην παραπομπή του υπουργού Υποδομών João Galamba. Κατά συνέπεια είναι πιο πιθανό, ο Rebelo de Sousa να διαλύσει το κοινοβούλιο και να ζητήσει νέες εκλογές, μια κίνηση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερο χάος.

Η άνοδος της ακροδεξιάς

Ο κύριος αντίπαλος των Σοσιαλιστών στην κεντροδεξιά είναι το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, το οποίο κυβέρνησε την Πορτογαλία μετά την οικονομική της κατάρρευση μετά την ευρωπαϊκή κρίση χρέους του 2011. Το κόμμα έχει δώσει μάχη για να απαλλαγεί από τη σύνδεσή του με τις πολιτικές λιτότητας και ο σημερινός ηγέτης του, ο δικηγόρος Luís Montenegro, δεν έχει καταφέρει να κερδίσει έδαφος στο ευρύ κοινό.
Σε ομιλία του το βράδυ της Τρίτης, ο Montenegro δήλωσε ότι η κυβέρνηση είχε πέσει «εκ των έσω» και ότι η μόνη επιλογή ήταν η διεξαγωγή νέων εκλογών, επειδή η «νομιμότητα του Σοσιαλιστικού Κόμματος έχει καταρρεύσει».
Ο Σοσιαλδημοκράτης ηγέτης επέμεινε ότι το κόμμα του είναι έτοιμο να κερδίσει την πλειοψηφία του πορτογαλικού λαού, αλλά οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πιο πιθανή πορεία των σοσιαλδημοκρατών προς την εξουσία θα απαιτούσε το σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού με την ακροδεξιά ομάδα Chega, η οποία αυξάνεται σταθερά και ήρθε τρίτη στις τελευταίες εκλογές.
Ο Montenegro δήλωσε στον Τύπο ότι δεν θα σχημάτιζε ποτέ κυβέρνηση με την Chega, αλλά μένει να δούμε αν αυτό είναι αρκετό για να πείσει τους μετριοπαθείς ψηφοφόρους.

Το σκάνδαλο

Τον περασμένο Ιανουάριο, εισαγγελείς είχαν επιβεβαιώσει πως διεξάγεται έρευνα για τα προγράμματα λιθίου και υδρογόνου, ωστόσο δεν είχαν κατονομάσει υπόπτους.
Αξίζει να τονιστεί πως τα ορυχεία λιθίου και τα έργα πράσινου υδρογόνου της Πορτογαλίας αποτελούν μέρος της πράσινης πρωτοβουλίας της ηπείρου που προωθείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η κυβέρνηση Costa έχει υποστηρίξει με ενθουσιασμό πολυάριθμα σχέδια για την εξόρυξη λιθίου σε διάφορες περιοχές της Πορτογαλίας στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειας της ΕΕ για την εξασφάλιση κρίσιμων πρώτων υλών, αλλά τα σχέδια αυτά έχουν περιέλθει σε αντιπαράθεση λόγω της χαμηλής ποιότητας των στοιχείων που πρόκειται να εξαχθούν και της δυσανάλογης περιβαλλοντικής ζημίας που αναμένεται από τις εργασίες.
Δημοσίευμα του Politico αναφέρεται σε έρευνα που είχε κάνει το 2021 σε ένα από τα συστήματα εξόρυξης στο Μοντεαλέγκρε αναδεικνύοντας αυτές τις αντιπαραθέσεις, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί τελικά η πορτογαλική κυβέρνηση στην απόφαση να ακυρώσει ένα μεγάλο έργο στην περιοχή.
Ο στενός συνεργάτης του πρωθυπουργού, που συνελήφθη, έχει επίσης στοιχηματίσει πολλά σε έναν σύστημα παραγωγής πράσινου υδρογόνου στο λιμάνι του Sines, το μεγαλύτερο τεχνητό λιμάνι στην Πορτογαλία, ένα έργο που χρηματοδοτείται με δισεκατομμύρια ευρώ από την ΕΕ.

www.bankingnews.gr