Η ευφορία δίνει τη θέση της σε πιο νηφάλιες αξιολογήσεις
Το φθινόπωρο του 2025, στα αγγλόφωνα – και κυρίως στα αμερικανικά – μέσα ενημέρωσης, η έννοια της «φούσκας της τεχνητής νοημοσύνης» αναδείχθηκε σε κεντρικό θέμα οικονομικού προβληματισμού. Ο όρος περιγράφει τη ραγδαία διόγκωση των αποτιμήσεων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), σε επίπεδα που πολλοί αναλυτές θεωρούν δυσανάλογα σε σχέση με τα πραγματικά τους οικονομικά μεγέθη και τις σημερινές δυνατότητες της τεχνολογίας.
Η τεχνητή νοημοσύνη, με την ευρεία έννοια, αφορά συστήματα ικανά να εκτελούν λειτουργίες που παραδοσιακά συνδέονται με την ανθρώπινη νοημοσύνη: μάθηση, αντίληψη, συλλογιστική, επίλυση προβλημάτων και λήψη αποφάσεων.
Οι βάσεις της τέθηκαν ήδη από τα μέσα του 20ού αιώνα, με τον Άλαν Τούρινγκ και τους ιδρυτές του πεδίου το 1956. Ωστόσο, η μαζική εμπορική αξιοποίηση της ΤΝ επιταχύνθηκε την τελευταία δεκαετία, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σήμερα, εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης βρίσκονται στον πυρήνα μηχανών αναζήτησης, συστημάτων συστάσεων, ψηφιακών βοηθών, αυτόνομων οχημάτων, εργαλείων δημιουργικού περιεχομένου και ανάλυσης δεδομένων. Η διείσδυσή τους στην οικονομία είναι αναμφισβήτητη.
Το ίδιο όμως ισχύει και για τη συγκέντρωση της ισχύος σε περιορισμένο αριθμό εταιρειών.
Από την καινοτομία στην κερδοσκοπία: Η ΤΝ οδηγεί την παγκόσμια οικονομία στο χείλος
Σύμφωνα με την κατάταξη του Forbes για το 2024, από τις 50 κορυφαίες εταιρείες ΤΝ παγκοσμίως, οι 41 εδρεύουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το οικοσύστημα αυτό κυριαρχείται από τις λεγόμενες «Magnificent Seven» – Apple, Amazon, Alphabet, Microsoft, Meta, Tesla και Nvidia – οι οποίες απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων και της χρηματιστηριακής υπεραξίας.
Η Nvidia, ειδικότερα, έφτασε την άνοιξη του 2025 κεφαλαιοποίηση άνω των 5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ ακόμη και μετά τη διόρθωση του Δεκεμβρίου παραμένει η μεγαλύτερη εταιρεία παγκοσμίως. Συνολικά, οι αποτιμήσεις των εταιρειών της «Mag7» αυξήθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια έως και επτά φορές, την ώρα που ο δείκτης S&P 500 κατέγραψε άνοδο μόλις 44%, με περίπου το ήμισυ αυτής να αποδίδεται στις ίδιες.
Το κρίσιμο ερώτημα αφορά τη σχέση αυτών των αποτιμήσεων με τα πραγματικά οικονομικά μεγέθη.
Το τρίτο τρίμηνο του 2025, ο μέσος λόγος τιμής προς κέρδη (P/E) των μεγάλων αμερικανικών τεχνολογικών εταιρειών ξεπέρασε το 41, επίπεδο που ιστορικά συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο σχηματισμού φούσκας. Για λόγους σύγκρισης, λίγο πριν από το σκάσιμο της «φούσκας των dot-com» το 2000, ο αντίστοιχος δείκτης κινείτο κοντά στο 43.
Η ιστορική αυτή αναλογία προκαλεί ανησυχία.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι προσδοκίες γύρω από το διαδίκτυο και τις νέες τεχνολογίες επικοινωνίας οδήγησαν σε ακραία υπερτίμηση εταιρειών χωρίς επαρκή έσοδα ή βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα. Όταν η φούσκα έσκασε, ο δείκτης NASDAQ έχασε σχεδόν το 80% της αξίας του και ολόκληροι κλάδοι κατέρρευσαν, προκαλώντας σοβαρούς κραδασμούς στην αμερικανική οικονομία.
Η ΤΝ ως νέα dot-com: Πώς λίγες εταιρείες φουσκώνουν μια παγκόσμια κρίση
Σήμερα, οι επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη είναι ακόμη μεγαλύτερης κλίμακας. Σύμφωνα με τη Gartner, οι παγκόσμιες δαπάνες για ΤΝ αυξήθηκαν από λιγότερα από 70 δισ. δολάρια το 2022 σε εκτιμώμενα 1,5 τρισ. το 2025, με προβλέψεις για 2 τρισ. το 2026. Τα κεφάλαια αυτά κατευθύνονται κυρίως σε κέντρα δεδομένων, υποδομές υψηλής ενεργειακής κατανάλωσης και εξειδικευμένο εξοπλισμό, όπως GPU.
Πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι δεν είναι καθόλου βέβαιο πως αυτές οι επενδύσεις θα αποδώσουν αντίστοιχα έσοδα στο μέλλον. Σε περίπτωση απότομης αναθεώρησης των προσδοκιών, μεγάλο μέρος αυτών των υποδομών ενδέχεται να αποδειχθεί οικονομικά μη βιώσιμο.
Οι ανησυχίες δεν περιορίζονται σε ανεξάρτητους αναλυτές.
Ο Ray Dalio της Bridgewater Associates έχει δηλώσει ότι η τρέχουσα δυναμική «θυμίζει έντονα» τη φούσκα των dot-com, ενώ ο Sam Altman της OpenAI έχει αναγνωρίσει ότι ο κλάδος παρουσιάζει χαρακτηριστικά υπερθέρμανσης. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σε έκθεσή του τον Οκτώβριο, προειδοποίησε ότι μια πιθανή κατάρρευση της αγοράς ΤΝ θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις συγκρίσιμες με εκείνες της κρίσης του 2000–2001, ιδίως λόγω της υπερσυγκέντρωσης ισχύος σε λίγες εταιρείες.
Έρευνα της Bank of America σε διαχειριστές κεφαλαίων ύψους 550 δισ. δολαρίων κατέδειξε ότι η «φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης» θεωρείται πλέον η μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια οικονομία μέσα στο επόμενο έτος, ξεπερνώντας κινδύνους όπως ο πληθωρισμός ή οι εμπορικοί πόλεμοι.
Υπάρχουν, βεβαίως, και πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις. Η πιθανή επιστροφή της ποσοτικής χαλάρωσης από τη Federal Reserve θα μπορούσε να καθυστερήσει μια απότομη διόρθωση στις αγορές. Ωστόσο, πολλοί οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η αναβολή δεν ισοδυναμεί με εξάλειψη του κινδύνου. Αντιθέτως, η περαιτέρω διοχέτευση φθηνού χρήματος ενδέχεται να διογκώσει ακόμη περισσότερο τη φούσκα, καθιστώντας μια μελλοντική κατάρρευση πιο βίαιη.
Το ερώτημα, επομένως, δεν είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει την οικονομία – αυτό θεωρείται σχεδόν βέβαιο. Το πραγματικό ζητούμενο είναι αν οι σημερινές χρηματιστηριακές αποτιμήσεις αντανακλούν ρεαλιστικές προοπτικές ή αν αποτελούν προάγγελο μιας κρίσης που, αυτή τη φορά, δεν θα περιοριστεί μόνο στην αμερικανική αγορά, αλλά θα έχει παγκόσμιες συνέπειες.
www.bankingnews.gr
Η τεχνητή νοημοσύνη, με την ευρεία έννοια, αφορά συστήματα ικανά να εκτελούν λειτουργίες που παραδοσιακά συνδέονται με την ανθρώπινη νοημοσύνη: μάθηση, αντίληψη, συλλογιστική, επίλυση προβλημάτων και λήψη αποφάσεων.
Οι βάσεις της τέθηκαν ήδη από τα μέσα του 20ού αιώνα, με τον Άλαν Τούρινγκ και τους ιδρυτές του πεδίου το 1956. Ωστόσο, η μαζική εμπορική αξιοποίηση της ΤΝ επιταχύνθηκε την τελευταία δεκαετία, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σήμερα, εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης βρίσκονται στον πυρήνα μηχανών αναζήτησης, συστημάτων συστάσεων, ψηφιακών βοηθών, αυτόνομων οχημάτων, εργαλείων δημιουργικού περιεχομένου και ανάλυσης δεδομένων. Η διείσδυσή τους στην οικονομία είναι αναμφισβήτητη.
Το ίδιο όμως ισχύει και για τη συγκέντρωση της ισχύος σε περιορισμένο αριθμό εταιρειών.
Από την καινοτομία στην κερδοσκοπία: Η ΤΝ οδηγεί την παγκόσμια οικονομία στο χείλος
Σύμφωνα με την κατάταξη του Forbes για το 2024, από τις 50 κορυφαίες εταιρείες ΤΝ παγκοσμίως, οι 41 εδρεύουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το οικοσύστημα αυτό κυριαρχείται από τις λεγόμενες «Magnificent Seven» – Apple, Amazon, Alphabet, Microsoft, Meta, Tesla και Nvidia – οι οποίες απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων και της χρηματιστηριακής υπεραξίας.
Η Nvidia, ειδικότερα, έφτασε την άνοιξη του 2025 κεφαλαιοποίηση άνω των 5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ ακόμη και μετά τη διόρθωση του Δεκεμβρίου παραμένει η μεγαλύτερη εταιρεία παγκοσμίως. Συνολικά, οι αποτιμήσεις των εταιρειών της «Mag7» αυξήθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια έως και επτά φορές, την ώρα που ο δείκτης S&P 500 κατέγραψε άνοδο μόλις 44%, με περίπου το ήμισυ αυτής να αποδίδεται στις ίδιες.
Το κρίσιμο ερώτημα αφορά τη σχέση αυτών των αποτιμήσεων με τα πραγματικά οικονομικά μεγέθη.
Το τρίτο τρίμηνο του 2025, ο μέσος λόγος τιμής προς κέρδη (P/E) των μεγάλων αμερικανικών τεχνολογικών εταιρειών ξεπέρασε το 41, επίπεδο που ιστορικά συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο σχηματισμού φούσκας. Για λόγους σύγκρισης, λίγο πριν από το σκάσιμο της «φούσκας των dot-com» το 2000, ο αντίστοιχος δείκτης κινείτο κοντά στο 43.
Η ιστορική αυτή αναλογία προκαλεί ανησυχία.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι προσδοκίες γύρω από το διαδίκτυο και τις νέες τεχνολογίες επικοινωνίας οδήγησαν σε ακραία υπερτίμηση εταιρειών χωρίς επαρκή έσοδα ή βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα. Όταν η φούσκα έσκασε, ο δείκτης NASDAQ έχασε σχεδόν το 80% της αξίας του και ολόκληροι κλάδοι κατέρρευσαν, προκαλώντας σοβαρούς κραδασμούς στην αμερικανική οικονομία.
Η ΤΝ ως νέα dot-com: Πώς λίγες εταιρείες φουσκώνουν μια παγκόσμια κρίση
Σήμερα, οι επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη είναι ακόμη μεγαλύτερης κλίμακας. Σύμφωνα με τη Gartner, οι παγκόσμιες δαπάνες για ΤΝ αυξήθηκαν από λιγότερα από 70 δισ. δολάρια το 2022 σε εκτιμώμενα 1,5 τρισ. το 2025, με προβλέψεις για 2 τρισ. το 2026. Τα κεφάλαια αυτά κατευθύνονται κυρίως σε κέντρα δεδομένων, υποδομές υψηλής ενεργειακής κατανάλωσης και εξειδικευμένο εξοπλισμό, όπως GPU.
Πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι δεν είναι καθόλου βέβαιο πως αυτές οι επενδύσεις θα αποδώσουν αντίστοιχα έσοδα στο μέλλον. Σε περίπτωση απότομης αναθεώρησης των προσδοκιών, μεγάλο μέρος αυτών των υποδομών ενδέχεται να αποδειχθεί οικονομικά μη βιώσιμο.
Οι ανησυχίες δεν περιορίζονται σε ανεξάρτητους αναλυτές.
Ο Ray Dalio της Bridgewater Associates έχει δηλώσει ότι η τρέχουσα δυναμική «θυμίζει έντονα» τη φούσκα των dot-com, ενώ ο Sam Altman της OpenAI έχει αναγνωρίσει ότι ο κλάδος παρουσιάζει χαρακτηριστικά υπερθέρμανσης. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σε έκθεσή του τον Οκτώβριο, προειδοποίησε ότι μια πιθανή κατάρρευση της αγοράς ΤΝ θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις συγκρίσιμες με εκείνες της κρίσης του 2000–2001, ιδίως λόγω της υπερσυγκέντρωσης ισχύος σε λίγες εταιρείες.
Έρευνα της Bank of America σε διαχειριστές κεφαλαίων ύψους 550 δισ. δολαρίων κατέδειξε ότι η «φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης» θεωρείται πλέον η μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια οικονομία μέσα στο επόμενο έτος, ξεπερνώντας κινδύνους όπως ο πληθωρισμός ή οι εμπορικοί πόλεμοι.
Υπάρχουν, βεβαίως, και πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις. Η πιθανή επιστροφή της ποσοτικής χαλάρωσης από τη Federal Reserve θα μπορούσε να καθυστερήσει μια απότομη διόρθωση στις αγορές. Ωστόσο, πολλοί οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η αναβολή δεν ισοδυναμεί με εξάλειψη του κινδύνου. Αντιθέτως, η περαιτέρω διοχέτευση φθηνού χρήματος ενδέχεται να διογκώσει ακόμη περισσότερο τη φούσκα, καθιστώντας μια μελλοντική κατάρρευση πιο βίαιη.
Το ερώτημα, επομένως, δεν είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει την οικονομία – αυτό θεωρείται σχεδόν βέβαιο. Το πραγματικό ζητούμενο είναι αν οι σημερινές χρηματιστηριακές αποτιμήσεις αντανακλούν ρεαλιστικές προοπτικές ή αν αποτελούν προάγγελο μιας κρίσης που, αυτή τη φορά, δεν θα περιοριστεί μόνο στην αμερικανική αγορά, αλλά θα έχει παγκόσμιες συνέπειες.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών