Η επιλογή των Βρυξελλών για την μόχλευση των 800 δισ. ευρώ θα προκαλέσει διαρθρωτικό μετασχηματισμό τόσο στις πιστωτικές συνθήκες όσο και στην εξέλιξη της μεταποιητικής βάσης της Ευρώπης
Η Ευρώπη μετασχηματίζεται σε μία πολεμική οικονομία, όπου η οικονομική παραγωγή θα στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στις επενδύσεις στον αμυντικό τομέα – προκειται για μια σημαντική στροφή του αναπτυξιακού μοντέλου που θα επηρεάσει τις επόμενες γενιές Ευρωπαίων πολιτιών.
Σε report της European Banking Federation, της ομοσπονδίας του ευρωπαϊκού τραπεζικού κλάδου, επισημαίνονται στα βασικά σημεία του μετασχηματισμού των επενδυτικών προτεραιοτήτων όσον αφορά τον τραπεζικό κλάδο με συγγραφείς τους Jacopo Borgognone και Laura Sambruna.
Η έρευνα της EBF εδώ
Σε μία απόλυτη διαφοροποίηση από το Ταμείο Ανάκαμψης (RRF) για το οποίο ολοκληρώνεται ο κύκλος των πιστώσεων, αναγνωρίζεται ότι πλέον η αναπτυξιακή δυναμική θα προέλθει όχι από τον ψηφιακό μετασχηματισμό ή την περίφημη «πράσινη» μετάβαση, αλλά από την αυτονόμηση του αμυντικού τομέα σε ένα περιβάλλον μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών και οικονομικών ισορροπιών, όπως επισημαίνεται.
Να σημειωθεί ότι πέρα από την στρατιωτικοποίηση οικονομίας και την πρόκληση ασφυξίας στις κοινωνίες, η επιλογή χρηματοδότησης για όπλα που σκοτώνουν αμάχους - έως τώρα απαγορευμένα στην Ευρώπη - αναδεικνύει όλη την ηθική έκπτωση του κατεστημένου των Βρυξελλών.
Αυτό θα προκαλέσει σημαντικό μετασχηματισμό τόσο στις πιστωτικές συνθήκες όσο και στην εξέλιξη της μεταποιητικής βάσης της Ευρώπης.
Η διαμόρφωση αλυσίδας αξίας στη αμυντική βιομηχανία
Επισημαίνεται η επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Τεχνολογικής και Βιομηχανικής Βάσης (EDTIB) και της ανάπτυξης μιας πιο ευέλικτης, ολοκληρωμένης και ανθεκτικής αλυσίδας αξίας στον τομέα της άμυνας. Σε αυτό το πλαίσιο, η προώθηση και ο εξορθολογισμός της πρόσβασης των ευρωπαϊκών αμυντικών επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση αναδεικνύονται σε κορυφαία πολιτική προτεραιότητα για την ΕΕ.
Η εκτίναξη των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών
Να δούμε πώς περιγράφεται στο σχέδιο δράσης που αναρτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 26 Νοεμβρίου 2025.
Το νέο δόγμα ασφάλειας της Ευρώπης έχει διαμορφωθεί με άξονα την ρωσοφοβική λογική του κατεστημένου των Βρυξελλών.
Τον Μάρτιο του 2022, λίγες εβδομάδες μετά την ειδική στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι ηγέτες της ΕΕ υιοθέτησαν τη Διακήρυξη των Βερσαλλιών, δεσμευόμενοι να επενδύσουν περισσότερα και αποτελεσματικότερα στην άμυνα, να ενισχύσουν τη βιομηχανική βάση της Ευρώπης και να μειώσουν στρατηγικές εξαρτήσεις, στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτονομίας.
Και αυτη η στάση εντάθηκε μετά την διατυπωθείσα θέση του προέδρου των ΗΠΑ Donald Trump ότι η Ευρώπη «υπήρξε λαθρεπιβάτης» όσον αφορά την ομπρέλα ασφάλειας του ΝΑΤΟ και αυτή θα τελεί εν ισχύι στο μέτρο που τα κράτη μέλη τηρούν τις υποχρεώσεις τους στη Συμμαχία.
Σε διαδοχικές Συνόδους Κορυφής μεταξύ 2024 και 2025, οι ηγέτες της ΕΕ επαναβεβαίωσαν την προσήλωσή τους στην ενίσχυση της συλλογικής αμυντικής ετοιμότητας της Ένωσης και στην υλοποίηση των στόχων που τέθηκαν στις Βερσαλλίες.
Η ασφάλεια και η άμυνα παραμένουν πρωτίστως εθνική αρμοδιότητα.
Ωστόσο, η ΕΕ λειτουργεί συμπληρωματικά, ενισχύοντας και πολλαπλασιάζοντας τις εθνικές προσπάθειες .
Readiness 2030 – To Σχέδιο ReArm Europe και η χρηματοδότηση των 800 δισ.
Το Σχέδιο ReArm Europe / Readiness 2030 ανοίγει τον δρόμο για ένα τεράστιο κύμα αμυντικών επενδύσεων, καθιστώντας δυνατή επιπλέον χρηματοδότηση έως και 800 δισ. ευρώ τα επόμενα χρόνια και από τις τράπαζες ζητείται να διαμορφώσουν τις συνθήκες για τη μόχλευση των εν λόγω επενδύσεων.
Οι πρωτοβουλίες της δέσμης αποσκοπούν να εξασφαλίσουν ότι η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία μπορεί να παράγει υλικό στον απαιτούμενο ρυθμό και όγκο, καθώς και να διευκολύνει την ταχεία μετακίνηση στρατευμάτων και στρατιωτικών μέσων εντός και εκτός ΕΕ.
Το σχέδιο περιλαμβάνει μέτρα τόσο για την ενίσχυση των εθνικών αμυντικών δαπανών όσο και για την αύξηση των ίδιων πόρων της ΕΕ στον τομέα της άμυνας.
Να σημειωθεί ότι κυρίως σε σχέση με την Ουκρανία, όπου δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία για την χρηματοδότηση, έχει πέσει στο τραπέζι να καταρτιστεί και να συμφωνήθεί ένα πλαίσιο κοινού δανεισμού - με την μορφή ευρωολόγων - για την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της ΕΕ.
Στήριξη των αμυντικών δαπανών των κρατών μελών
Οι αμυντικές δαπάνες των κρατών μελών αυξήθηκαν σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Το 2024 ανήλθαν σε 343 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 106 δισ. ευρώ ήταν επενδύσεις — αύξηση 19% σε σχέση με το 2023 και 37% σε σχέση με το 2021.
Το 2025 αναμένεται να φτάσουν τα 381 δισ. ευρώ.
Η ΕΕ έχει λάβει σειρά μέτρων για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να αυξήσουν περαιτέρω τις επενδύσεις τους στην άμυνα:
• μέσω της έκτακτης χρηματοδοτικής βοήθειας (μέσω του μηχανισμού SAFE)
• μέσω δημοσιονομικής ευελιξίας με την ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής
• μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας στο πλαίσιο της European Peace Facility
Τι είναι το πρόγραμμα SAFE – Security Action for Europe
Στις 27 Μαΐου 2025 το Συμβούλιο ενέκρινε τον πρώτο πυλώνα του Readiness 2030: το SAFE, το οποίο παρέχει έως και 150 δισ. ευρώ σε δάνεια με εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ, ώστε τα κράτη μέλη να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν ταχείες και ουσιαστικές επενδύσεις μέσω κοινών προμηθειών.
Η χρηματοδότηση θα είναι βασισμένη στη ζήτηση και θα εξαρτάται από τα επενδυτικά σχέδια κάθε κράτους μέλους.
Άλλες τρίτες χώρες (π.χ. Ηνωμένο Βασίλειο) μπορούν να συμμετάσχουν εφόσον συνάψουν συμφωνία συνεργασίας σε θέματα ασφάλειας και άμυνας με την ΕΕ.
Ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής – Νέο χρέος μόνο για την άμυνα
Η Επιτροπή πρότεινε τα κράτη μέλη να αιτηθούν την ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής στο πλαίσιο του Readiness 2030. Έως τον Οκτώβριο του 2025, το Συμβούλιο είχε εγκρίνει το αίτημα για 16 κράτη μέλη.
Η διαδικασία αυτή παρέχει δημοσιονομική ευελιξία εντός του Συμφώνου Σταθερότητας, επιτρέποντας υπέρβαση έως 1,5% του ΑΕΠ ετησίως (2025–2028) αποκλειστικά για αμυντικές δαπάνες.
European Peace Facility (EPF)
Η Διευκόλυνση για την Ειρήνη αποτελεί βασικό εργαλείο της ΕΕ για τη χρηματοδότηση στρατιωτικής βοήθειας, την πρόληψη συγκρούσεων και τη διατήρηση της διεθνούς ασφάλειας.
Με αξία άνω των 17 δισ. ευρώ, χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τα κράτη μέλη και περιλαμβάνει:
• έναν πυλώνα για στρατιωτικές επιχειρήσεις
• έναν πυλώνα για μέτρα υποστήριξης
Δαπάνες της ΕΕ για την άμυνα
Στο πλαίσιο του προϋπολογισμού 2021–2027, η ΕΕ διαθέτει:
• 8,8 δισ. ευρώ για έρευνα και ανάπτυξη μέσω του EDF
• 1,7 δισ. ευρώ για στρατιωτική κινητικότητα
• 300 εκατ. ευρώ για κοινές προμήθειες
• 500 εκατ. ευρώ για ενίσχυση της παραγωγής πυρομαχικών
EDIP – Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας
Στις 16 Οκτωβρίου 2025 το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία για το EDIP, το οποίο προβλέπει 1,5 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις για την περίοδο 2025–2027.
Το EDIP υλοποιεί βασικές δράσεις της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανικής Στρατηγικής (EDIS).
Στρατιωτική κινητικότητα
Στις 19 Νοεμβρίου 2025 η Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος παρουσίασαν τη νέα δέσμη στρατιωτικής κινητικότητας, για τη διασφάλιση γρήγορης και απρόσκοπτης μετακίνησης στρατευμάτων, εξοπλισμού και μέσων στην Ευρώπη.
Απλοποίηση κανόνων και διαδικασιών – Defence Readiness Omnibus
Στις 17 Ιουνίου 2025 δημοσιεύθηκε το Defence Readiness Omnibus, ένα πακέτο μέτρων που μειώνει τη γραφειοκρατία και απλοποιεί το θεσμικό πλαίσιο στον αμυντικό τομέα. Στις 26 Νοεμβρίου 2025 το Συμβούλιο ενέκρινε τη θέση του.
Παράλληλα, στις 5 Νοεμβρίου 2025 Συμβούλιο και Κοινοβούλιο συμφώνησαν σε αλλαγές χρηματοδοτικών προγραμμάτων για την ενίσχυση των επενδύσεων στην EDTIB.
Κρίσιμες οι ιδιωτικές επενδύσεις στον αμυντικό τομέα
Ο Readiness 2030 στοχεύει και στην κινητοποίηση ιδιωτικού κεφαλαίου, μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και της Ένωσης Αποταμίευσης και Επενδύσεων.
Ο ρόλος της ΕΤΕπ
Το 2025 η ΕΤΕπ:
• επέκτεινε σημαντικά τις επιλέξιμες δραστηριότητες στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας
• αναγνώρισε την ασφάλεια και άμυνα ως οριζόντια στρατηγική της προτεραιότητα
• τριπλασίασε τη διαθέσιμη χρηματοδότηση προς ΜΜΕ της αμυντικής αλυσίδας εφοδιασμού, φτάνοντας τα 3 δισ. ευρώ
Η Ένωση Αποταμίευσης και Επενδύσεων
Στόχος είναι η ευκολότερη κινητοποίηση ιδιωτικών αποταμιεύσεων και η διοχέτευσή τους σε κρίσιμους τομείς, όπως η άμυνα, για επενδυτές που επιλέγουν τέτοια προϊόντα.
Το πακέτο στοχεύει «να στηρίξει τις προσπάθειες των κρατών μελών για ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανικής βάσης και της συνολικής ετοιμότητας και ευελιξίας της ΕΕ έως το 2030», δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για έγκαιρες επενδύσεις σε αμυντικές δυνατότητες, παρέχοντας προβλεψιμότητα στη βιομηχανία και μειώνοντας τη γραφειοκρατία.
Στόχος των ευρωπαϊκών πολιτικών είναι, έως το 2030, ο αμυντικός τομέας της ΕΕ να μπορεί να ανταποκρίνεται ταχύτατα σε κρίσεις, να στηρίζει επιχειρήσεις υψηλής έντασης και να μειώνει την εξάρτηση από εξωτερικούς προμηθευτές.
Ποιες είναι οι προτεινόμενες αλλαγές στις πιστωτικές συνθήκες
Το κείμενο της Ομοσπονδίας των Τρεπαζών επισημαίνεται ότι στον τομέα της άμυνας, η δέσμευση του τραπεζικού τομέα αντανακλάται σε πρόσφατες πρωτοβουλίες όπως η αναθεώρηση εσωτερικών πολιτικών εξαίρεσης και η επικαιροποίηση οδηγιών για τη χρηματοδότηση επιχειρηματικότητας στον αμυντικό κλάδο.
Παρότι η νομοθεσία της ΕΕ δεν επιβάλλει πολιτικές αυτο-αποκλεισμού, ορισμένα πιστωτικά ιδρύματα εφαρμόζουν τέτοιες πρακτικές λόγω κριτηρίων όπως ο κίνδυνος φήμης — ένας παράγοντας που παραδοσιακά επηρέαζε (και ακόμη επηρεάζει σε ορισμένες χώρες) την τραπεζική χρηματοδότηση εταιρειών του αμυντικού τομέα.
Πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες επανεξετάζουν τις πολιτικές χρηματοδότησης επενδυτικών projects υπό το φως των γεωπολιτικών εξελίξεων.
Αν και δεν παρατηρούνται ρυθμιστικά εμπόδια, όπως επισημαίνει η Ομοσπονδία, στοχευμένες βελτιώσεις και πρόσθετες κατευθύνσεις θα μπορούσαν να διευκολύνουν ακόμη περισσότερο τη χρηματοδότηση των αμυντικών επιχειρήσεων.
Το ζητούμενο δεν είναι η άρση εμποδίων, αλλά η εξομάλυνση του οικοσυστήματος —μέσω ενοποίησης της ζήτησης, σαφών σημάτων προμηθειών και μείωσης χρηματοοικονομικών κινδύνων— με εργαλεία όπως συντονισμένες δημόσιες δαπάνες, στοχευμένες κρατικές ενισχύσεις, συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα και προσαρμογές στους κανόνες προμηθειών.
Καινοτομίες στις διαδικασίες τραπαζικών χορηγήσεων για αμυντικές επενδύσεις – Η πολεμική καινοτομία
Η ανάγκη για την ανάληψη ρίσκου και ροή επενδυτικών κεφαλαίων είναι κρίσιμη για εταιρείες που αναπτύσσουν τεχνολογίες με μακροχρόνιους κύκλους R&D (Έρευνας και Ανάπτυξης). Εκεί, τα εργαλεία ιδίων κεφαλαίων και ημι-ιδίων κεφαλαίων είναι συχνά καθοριστικής σημασίας, ήδη από το στάδιο της σποράς (seed) και στη συνέχεια.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU) επιδιώκει να αναπτύξει και να ενοποιήσει τις κεφαλαιαγορές της ΕΕ, ώστε οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε διαφοροποιημένες μορφές χρηματοδότησης.
Το χρέος μέσω τραπεζικών δανείων παραμένει η κυριότερη πηγή εξωτερικής χρηματοδότησης για τις αμυντικές ΜμΕ.
Για να υποστηριχθεί η ανάπτυξη και η καινοτομία του κλάδου, είναι κρίσιμη η πρόοδος στην ενίσχυση της πρόσβασης σε κεφάλαια ανάπτυξης και επενδυτικά εργαλεία υψηλού ρίσκου στο πλαίσιο της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU).
Σημειώνεται, επιπλέον, ότι πολλές καινοτομίες στην άμυνα προέρχονται από μικρές, ταχέως αναπτυσσόμενες και συχνά ήδη υπερχρεωμένες επιχειρήσεις. Αυτές επηρεάζονται δυσμενώς από τον Οδηγό της ΕΚΤ για τις Leveraged Transactions, ο οποίος επιβάλλει γενικευμένους περιορισμούς στη δανειοδότηση εταιρειών με υψηλό δείκτη μόχλευσης, χωρίς να λαμβάνει επαρκώς υπόψη τη δυναμική ανάπτυξής τους.
Αυτό συνιστά όχι μόνο δυσανάλογη παρέμβαση στις επιχειρηματικές στρατηγικές των τραπεζών, αλλά και επιπρόσθετο εμπόδιο για εταιρείες που βρίσκονται σε κρίσιμη φάση ανάπτυξης.
Ο κομβικός ρόλος των δημόσιων δαπανών και τα κρατικά συμβόλαια
Για τη διατήρηση της ζήτησης σε αμυντικές ικανότητες και μέσα, οι δημόσιες δαπάνες αποτελούν τον καταλύτη για αποτελεσματική και μεγάλης κλίμακας συγκέντρωση προμηθειών.
Η αμυντική βιομηχανία εξαρτάται θεμελιωδώς από τις δημόσιες προμήθειες και τους σχετικούς προϋπολογισμούς, οι οποίοι παραμένουν η βασική πηγή χρηματοδότησης.
Αυτό ισχύει κατά κύριο λόγο για τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου, οι οποίες βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε κρατικές συμβάσεις.
Ωστόσο, οι μακροχρόνιοι κύκλοι προμηθειών και οι καθυστερήσεις πληρωμών από τους βασικούς αναδόχους επιδεινώνουν τα προβλήματα ρευστότητας για τις ΜμΕ της αμυντικής αλυσίδας εφοδιασμού.
Οι μικρότερες εταιρείες συχνά δεν διαθέτουν ώριμο χαρτοφυλάκιο παραγγελιών ούτε ολοκληρωμένες υποδομές, ενώ η δημιουργία νέων γραμμών παραγωγής υψηλής κλίμακας απαιτεί μεγάλες και υψηλού ρίσκου επενδύσεις.
Οι ιδιώτες επενδυτές συχνά διστάζουν, ειδικά όταν δεν υπάρχει μακροπρόθεσμη διασφάλιση ζήτησης από τα κράτη.
Έτσι, ενώ οι τράπεζες λειτουργούν ως διευκολυντές και πάροχοι υπηρεσιών κατά μήκος της βιομηχανικής αλυσίδας, η ύπαρξη προβλέψιμων, συντονισμένων και επαρκών δημόσιων αμυντικών δαπανών είναι κρίσιμη για τη μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων — βασικό στοιχείο του ReArm Europe.
Οι αλλαγές στα εγγυοδοτικά σχήματα για να υπάρξει μόχλευση επενδύσεων
Επιπλέον, χρειάζεται επιτάχυνση και προσαρμογή των υπαρχόντων εγγυοδοτικών και ασφαλιστικών σχημάτων —π.χ. στην ΕΤΕπ ή σε άλλες επενδυτικές τράπεζες όπως η Nordic Investment Bank - NIB — με τρόπο που να ενισχύει τη συνεργασία με τον ιδιωτικό τραπεζικό τομέα και να δημιουργεί πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, αντί να βασίζεται αποκλειστικά στις περιορισμένες δυνατότητες της άμεσης δημόσιας χρηματοδότησης.
Ενδεικτικά, η εντολή της ΕΤΕπ θα μπορούσε να επεκταθεί ώστε να καλύπτει μεγαλύτερο μέρος αμυντικών επενδύσεων —συμπεριλαμβανομένων όπλων και πυρομαχικών— με στόχο καλύτερη πρόσβαση των ΜΜΕ, μέσω συγκεκριμένων χρηματοδοτικών γραμμών, εγγυήσεων, πιο ευέλικτων δομών και απλοποίησης των σύνθετων και συχνά περιοριστικών κριτηρίων επιλεξιμότητας που σήμερα ισχύουν.
Το πλαίσιο για τα «αμφιλεγόμενα όπλα» και οι εταιρείες με αγαθά διπλής χρήσης
Και εδώ καταγράφεται ο ηθικός κατήφορος της πολεμικής σοφοφοβίας - Ο όρος «αμφιλεγόμενα όπλα» δεν ορίζεται ως τέτοιος στο διεθνές δίκαιο, αλλά χρησιμοποιείται για να περιγράψει οπλικά συστήματα που απαγορεύονται ή αυστηρά περιορίζονται λόγω των αδιάκριτων και δυσανάλογων επιπτώσεών τους σε αμάχους.
Σε αυτά περιλαμβάνονται βιολογικά και χημικά όπλα, νάρκες κατά προσωπικού και πυρομαχικά διασποράς.
Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, οι τράπεζες εφαρμόζουν αυστηρές πολιτικές αποκλεισμού, αποφεύγοντας κάθε οικονομική σχέση με εταιρείες που παράγουν ή διανέμουν τέτοιες κατηγορίες οπλικών συστημάτων.
Ωστόσο, το διεθνές νομικό πλαίσιο είναι ετερογενές: δεν έχουν όλα τα κράτη προσχωρήσει στις ίδιες συνθήκες, γεγονός που δημιουργεί «μεταβλητή γεωμετρία» κανόνων και διαφορετικά επίπεδα δεσμευτικότητας. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αβεβαιότητα και ρυθμιστική πολυπλοκότητα για τους χρηματοδότες.
Σε αυτό το σκηνικό, το Omnibus για την Αμυντική Ετοιμότητα επιχειρεί να αντιμετωπίσει την ασάφεια, αντικαθιστώντας τον όρο «αμφιλεγόμενα όπλα» με τον όρο «απαγορευμένα όπλα», με αναφορά αποκλειστικά στα όπλα που απαγορεύονται από διεθνείς συμβάσεις στις οποίες συμμετέχει η πλειονότητα των κρατών μελών της ΕΕ.
Η αλλαγή των πιστωτικών συνθηκών όπως καταγράφεται απο την ομοσπονδία θα φέρει την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους και εκτεταμένη φτωχοποίηση των κοινωνικών – και όλα αυτά γιατί το κατεστημένο των Βρυξελλών έχει τοποθετηθεί στη λάθος πλευρά της Ιστορίας και θέλει να οδηγήσει όλη την ήπειρο στον όλεθρο.
www.bankingnews.gr
Σε report της European Banking Federation, της ομοσπονδίας του ευρωπαϊκού τραπεζικού κλάδου, επισημαίνονται στα βασικά σημεία του μετασχηματισμού των επενδυτικών προτεραιοτήτων όσον αφορά τον τραπεζικό κλάδο με συγγραφείς τους Jacopo Borgognone και Laura Sambruna.
Η έρευνα της EBF εδώ
Σε μία απόλυτη διαφοροποίηση από το Ταμείο Ανάκαμψης (RRF) για το οποίο ολοκληρώνεται ο κύκλος των πιστώσεων, αναγνωρίζεται ότι πλέον η αναπτυξιακή δυναμική θα προέλθει όχι από τον ψηφιακό μετασχηματισμό ή την περίφημη «πράσινη» μετάβαση, αλλά από την αυτονόμηση του αμυντικού τομέα σε ένα περιβάλλον μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών και οικονομικών ισορροπιών, όπως επισημαίνεται.
Να σημειωθεί ότι πέρα από την στρατιωτικοποίηση οικονομίας και την πρόκληση ασφυξίας στις κοινωνίες, η επιλογή χρηματοδότησης για όπλα που σκοτώνουν αμάχους - έως τώρα απαγορευμένα στην Ευρώπη - αναδεικνύει όλη την ηθική έκπτωση του κατεστημένου των Βρυξελλών.
Αυτό θα προκαλέσει σημαντικό μετασχηματισμό τόσο στις πιστωτικές συνθήκες όσο και στην εξέλιξη της μεταποιητικής βάσης της Ευρώπης.
Η διαμόρφωση αλυσίδας αξίας στη αμυντική βιομηχανία
Επισημαίνεται η επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Τεχνολογικής και Βιομηχανικής Βάσης (EDTIB) και της ανάπτυξης μιας πιο ευέλικτης, ολοκληρωμένης και ανθεκτικής αλυσίδας αξίας στον τομέα της άμυνας. Σε αυτό το πλαίσιο, η προώθηση και ο εξορθολογισμός της πρόσβασης των ευρωπαϊκών αμυντικών επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση αναδεικνύονται σε κορυφαία πολιτική προτεραιότητα για την ΕΕ.
Η εκτίναξη των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών
Να δούμε πώς περιγράφεται στο σχέδιο δράσης που αναρτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 26 Νοεμβρίου 2025.
Το νέο δόγμα ασφάλειας της Ευρώπης έχει διαμορφωθεί με άξονα την ρωσοφοβική λογική του κατεστημένου των Βρυξελλών.
Τον Μάρτιο του 2022, λίγες εβδομάδες μετά την ειδική στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι ηγέτες της ΕΕ υιοθέτησαν τη Διακήρυξη των Βερσαλλιών, δεσμευόμενοι να επενδύσουν περισσότερα και αποτελεσματικότερα στην άμυνα, να ενισχύσουν τη βιομηχανική βάση της Ευρώπης και να μειώσουν στρατηγικές εξαρτήσεις, στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτονομίας.
Και αυτη η στάση εντάθηκε μετά την διατυπωθείσα θέση του προέδρου των ΗΠΑ Donald Trump ότι η Ευρώπη «υπήρξε λαθρεπιβάτης» όσον αφορά την ομπρέλα ασφάλειας του ΝΑΤΟ και αυτή θα τελεί εν ισχύι στο μέτρο που τα κράτη μέλη τηρούν τις υποχρεώσεις τους στη Συμμαχία.
Σε διαδοχικές Συνόδους Κορυφής μεταξύ 2024 και 2025, οι ηγέτες της ΕΕ επαναβεβαίωσαν την προσήλωσή τους στην ενίσχυση της συλλογικής αμυντικής ετοιμότητας της Ένωσης και στην υλοποίηση των στόχων που τέθηκαν στις Βερσαλλίες.
Η ασφάλεια και η άμυνα παραμένουν πρωτίστως εθνική αρμοδιότητα.
Ωστόσο, η ΕΕ λειτουργεί συμπληρωματικά, ενισχύοντας και πολλαπλασιάζοντας τις εθνικές προσπάθειες .
Readiness 2030 – To Σχέδιο ReArm Europe και η χρηματοδότηση των 800 δισ.
Το Σχέδιο ReArm Europe / Readiness 2030 ανοίγει τον δρόμο για ένα τεράστιο κύμα αμυντικών επενδύσεων, καθιστώντας δυνατή επιπλέον χρηματοδότηση έως και 800 δισ. ευρώ τα επόμενα χρόνια και από τις τράπαζες ζητείται να διαμορφώσουν τις συνθήκες για τη μόχλευση των εν λόγω επενδύσεων.
Οι πρωτοβουλίες της δέσμης αποσκοπούν να εξασφαλίσουν ότι η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία μπορεί να παράγει υλικό στον απαιτούμενο ρυθμό και όγκο, καθώς και να διευκολύνει την ταχεία μετακίνηση στρατευμάτων και στρατιωτικών μέσων εντός και εκτός ΕΕ.
Το σχέδιο περιλαμβάνει μέτρα τόσο για την ενίσχυση των εθνικών αμυντικών δαπανών όσο και για την αύξηση των ίδιων πόρων της ΕΕ στον τομέα της άμυνας.
Να σημειωθεί ότι κυρίως σε σχέση με την Ουκρανία, όπου δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία για την χρηματοδότηση, έχει πέσει στο τραπέζι να καταρτιστεί και να συμφωνήθεί ένα πλαίσιο κοινού δανεισμού - με την μορφή ευρωολόγων - για την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της ΕΕ.
Στήριξη των αμυντικών δαπανών των κρατών μελών
Οι αμυντικές δαπάνες των κρατών μελών αυξήθηκαν σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Το 2024 ανήλθαν σε 343 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 106 δισ. ευρώ ήταν επενδύσεις — αύξηση 19% σε σχέση με το 2023 και 37% σε σχέση με το 2021.
Το 2025 αναμένεται να φτάσουν τα 381 δισ. ευρώ.
Η ΕΕ έχει λάβει σειρά μέτρων για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να αυξήσουν περαιτέρω τις επενδύσεις τους στην άμυνα:
• μέσω της έκτακτης χρηματοδοτικής βοήθειας (μέσω του μηχανισμού SAFE)
• μέσω δημοσιονομικής ευελιξίας με την ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής
• μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας στο πλαίσιο της European Peace Facility
Τι είναι το πρόγραμμα SAFE – Security Action for Europe
Στις 27 Μαΐου 2025 το Συμβούλιο ενέκρινε τον πρώτο πυλώνα του Readiness 2030: το SAFE, το οποίο παρέχει έως και 150 δισ. ευρώ σε δάνεια με εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ, ώστε τα κράτη μέλη να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν ταχείες και ουσιαστικές επενδύσεις μέσω κοινών προμηθειών.
Η χρηματοδότηση θα είναι βασισμένη στη ζήτηση και θα εξαρτάται από τα επενδυτικά σχέδια κάθε κράτους μέλους.
Άλλες τρίτες χώρες (π.χ. Ηνωμένο Βασίλειο) μπορούν να συμμετάσχουν εφόσον συνάψουν συμφωνία συνεργασίας σε θέματα ασφάλειας και άμυνας με την ΕΕ.
Ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής – Νέο χρέος μόνο για την άμυνα
Η Επιτροπή πρότεινε τα κράτη μέλη να αιτηθούν την ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής στο πλαίσιο του Readiness 2030. Έως τον Οκτώβριο του 2025, το Συμβούλιο είχε εγκρίνει το αίτημα για 16 κράτη μέλη.
Η διαδικασία αυτή παρέχει δημοσιονομική ευελιξία εντός του Συμφώνου Σταθερότητας, επιτρέποντας υπέρβαση έως 1,5% του ΑΕΠ ετησίως (2025–2028) αποκλειστικά για αμυντικές δαπάνες.
European Peace Facility (EPF)
Η Διευκόλυνση για την Ειρήνη αποτελεί βασικό εργαλείο της ΕΕ για τη χρηματοδότηση στρατιωτικής βοήθειας, την πρόληψη συγκρούσεων και τη διατήρηση της διεθνούς ασφάλειας.
Με αξία άνω των 17 δισ. ευρώ, χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τα κράτη μέλη και περιλαμβάνει:
• έναν πυλώνα για στρατιωτικές επιχειρήσεις
• έναν πυλώνα για μέτρα υποστήριξης
Δαπάνες της ΕΕ για την άμυνα
Στο πλαίσιο του προϋπολογισμού 2021–2027, η ΕΕ διαθέτει:
• 8,8 δισ. ευρώ για έρευνα και ανάπτυξη μέσω του EDF
• 1,7 δισ. ευρώ για στρατιωτική κινητικότητα
• 300 εκατ. ευρώ για κοινές προμήθειες
• 500 εκατ. ευρώ για ενίσχυση της παραγωγής πυρομαχικών
EDIP – Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας
Στις 16 Οκτωβρίου 2025 το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία για το EDIP, το οποίο προβλέπει 1,5 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις για την περίοδο 2025–2027.
Το EDIP υλοποιεί βασικές δράσεις της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανικής Στρατηγικής (EDIS).
Στρατιωτική κινητικότητα
Στις 19 Νοεμβρίου 2025 η Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος παρουσίασαν τη νέα δέσμη στρατιωτικής κινητικότητας, για τη διασφάλιση γρήγορης και απρόσκοπτης μετακίνησης στρατευμάτων, εξοπλισμού και μέσων στην Ευρώπη.
Απλοποίηση κανόνων και διαδικασιών – Defence Readiness Omnibus
Στις 17 Ιουνίου 2025 δημοσιεύθηκε το Defence Readiness Omnibus, ένα πακέτο μέτρων που μειώνει τη γραφειοκρατία και απλοποιεί το θεσμικό πλαίσιο στον αμυντικό τομέα. Στις 26 Νοεμβρίου 2025 το Συμβούλιο ενέκρινε τη θέση του.
Παράλληλα, στις 5 Νοεμβρίου 2025 Συμβούλιο και Κοινοβούλιο συμφώνησαν σε αλλαγές χρηματοδοτικών προγραμμάτων για την ενίσχυση των επενδύσεων στην EDTIB.
Κρίσιμες οι ιδιωτικές επενδύσεις στον αμυντικό τομέα
Ο Readiness 2030 στοχεύει και στην κινητοποίηση ιδιωτικού κεφαλαίου, μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και της Ένωσης Αποταμίευσης και Επενδύσεων.
Ο ρόλος της ΕΤΕπ
Το 2025 η ΕΤΕπ:
• επέκτεινε σημαντικά τις επιλέξιμες δραστηριότητες στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας
• αναγνώρισε την ασφάλεια και άμυνα ως οριζόντια στρατηγική της προτεραιότητα
• τριπλασίασε τη διαθέσιμη χρηματοδότηση προς ΜΜΕ της αμυντικής αλυσίδας εφοδιασμού, φτάνοντας τα 3 δισ. ευρώ
Η Ένωση Αποταμίευσης και Επενδύσεων
Στόχος είναι η ευκολότερη κινητοποίηση ιδιωτικών αποταμιεύσεων και η διοχέτευσή τους σε κρίσιμους τομείς, όπως η άμυνα, για επενδυτές που επιλέγουν τέτοια προϊόντα.
Το πακέτο στοχεύει «να στηρίξει τις προσπάθειες των κρατών μελών για ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανικής βάσης και της συνολικής ετοιμότητας και ευελιξίας της ΕΕ έως το 2030», δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για έγκαιρες επενδύσεις σε αμυντικές δυνατότητες, παρέχοντας προβλεψιμότητα στη βιομηχανία και μειώνοντας τη γραφειοκρατία.
Στόχος των ευρωπαϊκών πολιτικών είναι, έως το 2030, ο αμυντικός τομέας της ΕΕ να μπορεί να ανταποκρίνεται ταχύτατα σε κρίσεις, να στηρίζει επιχειρήσεις υψηλής έντασης και να μειώνει την εξάρτηση από εξωτερικούς προμηθευτές.
Ποιες είναι οι προτεινόμενες αλλαγές στις πιστωτικές συνθήκες
Το κείμενο της Ομοσπονδίας των Τρεπαζών επισημαίνεται ότι στον τομέα της άμυνας, η δέσμευση του τραπεζικού τομέα αντανακλάται σε πρόσφατες πρωτοβουλίες όπως η αναθεώρηση εσωτερικών πολιτικών εξαίρεσης και η επικαιροποίηση οδηγιών για τη χρηματοδότηση επιχειρηματικότητας στον αμυντικό κλάδο.
Παρότι η νομοθεσία της ΕΕ δεν επιβάλλει πολιτικές αυτο-αποκλεισμού, ορισμένα πιστωτικά ιδρύματα εφαρμόζουν τέτοιες πρακτικές λόγω κριτηρίων όπως ο κίνδυνος φήμης — ένας παράγοντας που παραδοσιακά επηρέαζε (και ακόμη επηρεάζει σε ορισμένες χώρες) την τραπεζική χρηματοδότηση εταιρειών του αμυντικού τομέα.
Πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες επανεξετάζουν τις πολιτικές χρηματοδότησης επενδυτικών projects υπό το φως των γεωπολιτικών εξελίξεων.
Αν και δεν παρατηρούνται ρυθμιστικά εμπόδια, όπως επισημαίνει η Ομοσπονδία, στοχευμένες βελτιώσεις και πρόσθετες κατευθύνσεις θα μπορούσαν να διευκολύνουν ακόμη περισσότερο τη χρηματοδότηση των αμυντικών επιχειρήσεων.
Το ζητούμενο δεν είναι η άρση εμποδίων, αλλά η εξομάλυνση του οικοσυστήματος —μέσω ενοποίησης της ζήτησης, σαφών σημάτων προμηθειών και μείωσης χρηματοοικονομικών κινδύνων— με εργαλεία όπως συντονισμένες δημόσιες δαπάνες, στοχευμένες κρατικές ενισχύσεις, συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα και προσαρμογές στους κανόνες προμηθειών.
Καινοτομίες στις διαδικασίες τραπαζικών χορηγήσεων για αμυντικές επενδύσεις – Η πολεμική καινοτομία
Η ανάγκη για την ανάληψη ρίσκου και ροή επενδυτικών κεφαλαίων είναι κρίσιμη για εταιρείες που αναπτύσσουν τεχνολογίες με μακροχρόνιους κύκλους R&D (Έρευνας και Ανάπτυξης). Εκεί, τα εργαλεία ιδίων κεφαλαίων και ημι-ιδίων κεφαλαίων είναι συχνά καθοριστικής σημασίας, ήδη από το στάδιο της σποράς (seed) και στη συνέχεια.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU) επιδιώκει να αναπτύξει και να ενοποιήσει τις κεφαλαιαγορές της ΕΕ, ώστε οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε διαφοροποιημένες μορφές χρηματοδότησης.
Το χρέος μέσω τραπεζικών δανείων παραμένει η κυριότερη πηγή εξωτερικής χρηματοδότησης για τις αμυντικές ΜμΕ.
Για να υποστηριχθεί η ανάπτυξη και η καινοτομία του κλάδου, είναι κρίσιμη η πρόοδος στην ενίσχυση της πρόσβασης σε κεφάλαια ανάπτυξης και επενδυτικά εργαλεία υψηλού ρίσκου στο πλαίσιο της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU).
Σημειώνεται, επιπλέον, ότι πολλές καινοτομίες στην άμυνα προέρχονται από μικρές, ταχέως αναπτυσσόμενες και συχνά ήδη υπερχρεωμένες επιχειρήσεις. Αυτές επηρεάζονται δυσμενώς από τον Οδηγό της ΕΚΤ για τις Leveraged Transactions, ο οποίος επιβάλλει γενικευμένους περιορισμούς στη δανειοδότηση εταιρειών με υψηλό δείκτη μόχλευσης, χωρίς να λαμβάνει επαρκώς υπόψη τη δυναμική ανάπτυξής τους.
Αυτό συνιστά όχι μόνο δυσανάλογη παρέμβαση στις επιχειρηματικές στρατηγικές των τραπεζών, αλλά και επιπρόσθετο εμπόδιο για εταιρείες που βρίσκονται σε κρίσιμη φάση ανάπτυξης.
Ο κομβικός ρόλος των δημόσιων δαπανών και τα κρατικά συμβόλαια
Για τη διατήρηση της ζήτησης σε αμυντικές ικανότητες και μέσα, οι δημόσιες δαπάνες αποτελούν τον καταλύτη για αποτελεσματική και μεγάλης κλίμακας συγκέντρωση προμηθειών.
Η αμυντική βιομηχανία εξαρτάται θεμελιωδώς από τις δημόσιες προμήθειες και τους σχετικούς προϋπολογισμούς, οι οποίοι παραμένουν η βασική πηγή χρηματοδότησης.
Αυτό ισχύει κατά κύριο λόγο για τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου, οι οποίες βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε κρατικές συμβάσεις.
Ωστόσο, οι μακροχρόνιοι κύκλοι προμηθειών και οι καθυστερήσεις πληρωμών από τους βασικούς αναδόχους επιδεινώνουν τα προβλήματα ρευστότητας για τις ΜμΕ της αμυντικής αλυσίδας εφοδιασμού.
Οι μικρότερες εταιρείες συχνά δεν διαθέτουν ώριμο χαρτοφυλάκιο παραγγελιών ούτε ολοκληρωμένες υποδομές, ενώ η δημιουργία νέων γραμμών παραγωγής υψηλής κλίμακας απαιτεί μεγάλες και υψηλού ρίσκου επενδύσεις.
Οι ιδιώτες επενδυτές συχνά διστάζουν, ειδικά όταν δεν υπάρχει μακροπρόθεσμη διασφάλιση ζήτησης από τα κράτη.
Έτσι, ενώ οι τράπεζες λειτουργούν ως διευκολυντές και πάροχοι υπηρεσιών κατά μήκος της βιομηχανικής αλυσίδας, η ύπαρξη προβλέψιμων, συντονισμένων και επαρκών δημόσιων αμυντικών δαπανών είναι κρίσιμη για τη μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων — βασικό στοιχείο του ReArm Europe.
Οι αλλαγές στα εγγυοδοτικά σχήματα για να υπάρξει μόχλευση επενδύσεων
Επιπλέον, χρειάζεται επιτάχυνση και προσαρμογή των υπαρχόντων εγγυοδοτικών και ασφαλιστικών σχημάτων —π.χ. στην ΕΤΕπ ή σε άλλες επενδυτικές τράπεζες όπως η Nordic Investment Bank - NIB — με τρόπο που να ενισχύει τη συνεργασία με τον ιδιωτικό τραπεζικό τομέα και να δημιουργεί πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, αντί να βασίζεται αποκλειστικά στις περιορισμένες δυνατότητες της άμεσης δημόσιας χρηματοδότησης.
Ενδεικτικά, η εντολή της ΕΤΕπ θα μπορούσε να επεκταθεί ώστε να καλύπτει μεγαλύτερο μέρος αμυντικών επενδύσεων —συμπεριλαμβανομένων όπλων και πυρομαχικών— με στόχο καλύτερη πρόσβαση των ΜΜΕ, μέσω συγκεκριμένων χρηματοδοτικών γραμμών, εγγυήσεων, πιο ευέλικτων δομών και απλοποίησης των σύνθετων και συχνά περιοριστικών κριτηρίων επιλεξιμότητας που σήμερα ισχύουν.
Το πλαίσιο για τα «αμφιλεγόμενα όπλα» και οι εταιρείες με αγαθά διπλής χρήσης
Και εδώ καταγράφεται ο ηθικός κατήφορος της πολεμικής σοφοφοβίας - Ο όρος «αμφιλεγόμενα όπλα» δεν ορίζεται ως τέτοιος στο διεθνές δίκαιο, αλλά χρησιμοποιείται για να περιγράψει οπλικά συστήματα που απαγορεύονται ή αυστηρά περιορίζονται λόγω των αδιάκριτων και δυσανάλογων επιπτώσεών τους σε αμάχους.
Σε αυτά περιλαμβάνονται βιολογικά και χημικά όπλα, νάρκες κατά προσωπικού και πυρομαχικά διασποράς.
Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, οι τράπεζες εφαρμόζουν αυστηρές πολιτικές αποκλεισμού, αποφεύγοντας κάθε οικονομική σχέση με εταιρείες που παράγουν ή διανέμουν τέτοιες κατηγορίες οπλικών συστημάτων.
Ωστόσο, το διεθνές νομικό πλαίσιο είναι ετερογενές: δεν έχουν όλα τα κράτη προσχωρήσει στις ίδιες συνθήκες, γεγονός που δημιουργεί «μεταβλητή γεωμετρία» κανόνων και διαφορετικά επίπεδα δεσμευτικότητας. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αβεβαιότητα και ρυθμιστική πολυπλοκότητα για τους χρηματοδότες.
Σε αυτό το σκηνικό, το Omnibus για την Αμυντική Ετοιμότητα επιχειρεί να αντιμετωπίσει την ασάφεια, αντικαθιστώντας τον όρο «αμφιλεγόμενα όπλα» με τον όρο «απαγορευμένα όπλα», με αναφορά αποκλειστικά στα όπλα που απαγορεύονται από διεθνείς συμβάσεις στις οποίες συμμετέχει η πλειονότητα των κρατών μελών της ΕΕ.
Η αλλαγή των πιστωτικών συνθηκών όπως καταγράφεται απο την ομοσπονδία θα φέρει την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους και εκτεταμένη φτωχοποίηση των κοινωνικών – και όλα αυτά γιατί το κατεστημένο των Βρυξελλών έχει τοποθετηθεί στη λάθος πλευρά της Ιστορίας και θέλει να οδηγήσει όλη την ήπειρο στον όλεθρο.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών