Η Ουάσινγκτον κρατά κλειστά τα χαρτιά της, αλλά ένα αεροδρόμιο στο Αφγανιστάν και μια αναδυόμενη υπερδύναμη ίσως αποκαλύπτουν περισσότερα απ’ όσα παραδέχεται.
Η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών, που δημοσιεύθηκε στα τέλη του 2025, αφιερώνει ελάχιστη προσοχή στη Νότια και Κεντρική Ασία.
Η στρατηγική της δεύτερης θητείας του Donald Trump είναι ένα ιδιότυπο και ενδιαφέρον κείμενο, το οποίο θα μπορούσε σε κάποιο βαθμό να χαρακτηριστεί και επαναστατικό. Εστιάζει πρωτίστως στην Αμερική και στα αυτοεξυπηρετούμενα οικονομικά και πολιτικά της συμφέροντα.
Το κείμενο είναι ενημερωτικό και αξιοσημείωτα μη συγκρουσιακό. Τι υποδηλώνει, όμως, αυτό —και η πρακτική της αμερικανικής πολιτικής— για τη στρατηγική απέναντι στη Νότια και Κεντρική Ασία;
Ινδία: Ο προνομιακός εταίρος
Από όλες τις χώρες της περιοχής, η Ινδία, χαρακτηρισμένη ως σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών, λαμβάνει τη μεγαλύτερη μνεία και τον μεγαλύτερο σεβασμό, σύμφωνα με την ανάλυση του Modern Diplomacy.
«Πρέπει να συνεχίσουμε να βελτιώνουμε τις εμπορικές (και άλλες) σχέσεις με την Ινδία και να ενθαρρύνουμε το Νέο Δελχί να συμβάλει στην ασφάλεια του Ινδο-Ειρηνικού, μεταξύ άλλων μέσω της συνεχιζόμενης τετραμερούς συνεργασίας με την Αυστραλία, την Ιαπωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Επιπλέον, θα εργαστούμε για την ευθυγράμμιση των ενεργειών των συμμάχων και εταίρων μας με το κοινό μας συμφέρον να αποτρέψουμε την κυριαρχία οποιουδήποτε μεμονωμένου ανταγωνιστικού κράτους», αναφέρει η στρατηγική.
Προσθέτει ακόμη ότι η Ουάσινγκτον θα επιδιώξει όχι μόνο «επενδύσεις στις στρατιωτικές μας —ιδίως ναυτικές— δυνατότητες, αλλά και στενή συνεργασία με όλες τις δυνητικά επηρεαζόμενες χώρες, από την Ινδία έως την Ιαπωνία».
Η Κεντρική Ασία στο περιθώριο
Παρά την ύπαρξη της διπλωματικής πλατφόρμας C5+1, η οποία λειτουργεί από το 2015 και αποτελεί την προσέγγιση της αμερικανικής κυβέρνησης για τη συλλογική εμπλοκή με και τις πέντε κυβερνήσεις της Κεντρικής Ασίας —Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν και Ουζμπεκιστάν - οι χώρες αυτές δεν αναφέρονται καν στη στρατηγική.
Αφγανιστάν και Πακιστάν: Απουσία στα χαρτιά, ένταση στην πράξη
Παρότι το Αφγανιστάν δεν αναφέρεται καθόλου στη στρατηγική του Trump και το Πακιστάν μόλις μία φορά, και τότε μόνο στο πλαίσιο της ειρήνης, η πολιτική της Ουάσινγκτον απέναντι στην περιοχή δεν μπορεί να χαρακτηριστεί παθητική.
Επί προεδρίας Joe Biden, η πολιτική για το Αφγανιστάν, έγινε σύμβολο αποτυχίας, κυρίως λόγω αδράνειας και της χαοτικής αποχώρησης των στρατευμάτων. Ο Trump, αντίθετα, όρισε γρήγορα και ξεκάθαρα το ενδιαφέρον του: τη βάση Bagram.
Τον Σεπτέμβριο του 2025 δήλωσε: «Αν το Αφγανιστάν δεν επιστρέψει τη βάση Bagram σε αυτούς που την έχτισαν, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, θα συμβούν άσχημα πράγματα», έγραψε ο Trump σε ανάρτηση στο Truth Social. Γιατί χρειάζονται οι Ηνωμένες Πολιτείες αυτή την εγκατάσταση στο κέντρο της Ευρασίας;
Η στρατιωτική αυτή εγκατάσταση έχει ιδιαίτερη στρατηγική αλλά και ιστορική σημασία.
Σύμφωνα με αφγανικό θρύλο, χτισμένη από τον Μέγα Αλέξανδρο, η επιβλητική Bagram βρίσκεται κοντά στα σύνορα Αφγανιστάν - Κίνας και στο απόλυτο κέντρο της Ευρασίας.
«Ένας από τους λόγους που θέλουμε τη βάση είναι ότι, όπως γνωρίζετε, απέχει μία ώρα από το σημείο όπου η Κίνα κατασκευάζει τα πυρηνικά της όπλα», δήλωσε ο Trump. Σε συνέντευξή του στο Fox News στα τέλη του 2021, είχε επίσης εκφράσει την ανησυχία ότι η Κίνα θα «καταλάβει τη Bagram».
Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με ειδικούς στα πυρηνικά, η Κίνα κατασκευάζει τα πυρηνικά της όπλα βαθύτερα στο εσωτερικό της χώρας, αν και υπάρχει ένα παλαιό πεδίο πυρηνικών δοκιμών στο Lop Nur, περίπου 1.200 μίλια από τη Bagram.
Η επιθυμία του Λευκού Οίκου υπαγορεύεται από την ανάγκη για αμερικανική στρατιωτική παρουσία σε μια περιοχή όπου οι πολιτικές και οικονομικές διεργασίες εξελίσσονται με μεγάλη ταχύτητα.
Η αφγανική κυβέρνηση, αποτελούμενη από τους Taliban, άρχισε να ακολουθεί μια σχετικά ορθολογική και γενικά κυρίαρχη πολιτική.
Η Kabul αναζήτησε ενεργά νέους εταίρους και οικονομικούς συνομιλητές.
Οι εμπορικές σχέσεις με αρκετές χώρες της Κεντρικής Ασίας αποκαταστάθηκαν ή δημιουργήθηκαν σχεδόν από το μηδέν, με το Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν να ξεχωρίζουν.
Οι σχέσεις με την Ινδία, η οποία ιστορικά αντιμετώπιζε με μεγάλη καχυποψία το ριζοσπαστικό ισλαμιστικό κίνημα, εξομαλύνθηκαν.
Παρόμοια εξέλιξη σημειώθηκε και με το Ιράν, με τους Ταλιμπάν να καταφέρνουν να φέρουν τη σύνθετη αυτή σχέση σε ένα σχετικά αποδεκτό επίπεδο.
Κίνα, Ρωσία και το αγκάθι του Πακιστάν
Οι δεσμοί με την Κίνα η οποία αμέσως μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων επέδειξε έντονο ενδιαφέρον για τους φυσικούς πόρους του Afghanistan, επανενεργοποιήθηκαν.
Οι σχέσεις με τη Ρωσία άρχισαν να αναπτύσσονται με νέο και θετικό τρόπο.
Η μόνη χώρα με την οποία το Αφγανιστάν αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες είναι το Πακιστάν.
Ο άλλοτε πανίσχυρος προστάτης, δημιουργός και μέντορας των Taliban βρέθηκε αντιμέτωπος με προβλήματα επικοινωνίας με τη νέα αφγανική κυβέρνηση, τα οποία κλιμακώθηκαν σε συχνές και αιματηρές συγκρούσεις στα σύνορα. Και οι δύο πλευρές αλληλοκατηγορούνται για υποστήριξη της τρομοκρατίας.
Αφγανοί ηγέτες έχουν επανειλημμένα δηλώσει ότι ο πακιστανικός στρατός στηρίζει και φιλοξενεί τους ριζοσπάστες ισλαμιστές του ISIS-Khorasan, ενώ Πακιστανοί αξιωματούχοι επικαλούνται δεσμούς της Kabul με την Tehrik-Taliban Pakistan.
Η τρομοκρατική επίθεση κατά Ινδουιστών στο ινδικά διοικούμενο Kashmir τον Απρίλιο του 2025 από πακιστανική τρομοκρατική οργάνωση περιέπλεξε περαιτέρω τις περιφερειακές σχέσεις και τις οδήγησε σε νέο επίπεδο κλιμάκωσης.
Τι πραγματικά θέλει η Αμερική του Trump
Στην πραγματικότητα, η προσπάθεια επιστροφής στο Αφγανιστάν θεωρείται από Αμερικανούς ειδικούς ως ένα κρίσιμο εργαλείο για τη διατήρηση παρουσίας σε ένα κομβικό τμήμα της Νότιας Ευρασίας.
Η Κίνα, το Ιράν και η Ρωσία βρίσκονται όλα σε άμεση γειτνίαση.
Ωστόσο, υπάρχουν σοβαροί λόγοι να πιστεύει κανείς ότι αυτό θα αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολο.
Οι Taliban τοποθετούν την κυριαρχία και την ανεξαρτησία από κάθε ξένο κέντρο ισχύος στον πυρήνα της ιδεολογίας και της στρατηγικής τους.
Κατά συνέπεια, η εγκαθίδρυση ενός αμοιβαία επωφελούς διαλόγου θα είναι περίπλοκη, παρά τη σημαντική μόχλευση της Ουάσινγκτον, όπως τα παγωμένα κυρίαρχα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία του Afghanistan σε δυτικές τράπεζες.
Συνοπτικά, η Αμερική του Donald Trump δείχνει περιορισμένο ενδιαφέρον για τη Νότια και Κεντρική Ασία καθαυτήν.
Η οικονομική και πολιτική συνεργασία με μια ισχυρή και ταχέως αναπτυσσόμενη Ινδία και η βάση Bagram στο Αφγανιστάν αποτελούν ίσως τα βασικά σημεία που μπορούν να εντοπιστούν στη σημερινή ευθυγράμμιση συμφερόντων της τραμπικής Αμερικής.
Και τα δύο, ωστόσο, αποκτούν νόημα κυρίως υπό το πρίσμα της αντιπαράθεσης με την Κίνα και της προσπάθειας διατήρησης αμερικανικής επιρροής στην Ευρασία.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών