Σχετικά Άρθρα
Πανεπιστήμιο Νέας Υόρκης: Θα βιώσουμε νέα κρίση χρέους στην Ευρωζώνη - Πρέπει να εξεταστεί η αποβολή της Ελλάδας
Σοκάρει η έκρηξη του πληθωρισμού στην Ελλάδα στο 12% τον Ιούνιο 2022 - Ρεκόρ 8,6% στην Ευρωζώνη, +42% η ενέργεια
Γιατί οι επενδυτές διστάζουν να επιστρέψουν στα ομόλογα της Ευρωζώνης - Δεν πείθει η ΕΚΤ
Την ώρα που η Ευρωζώνη αντιμετωπίζει πέραν των άλλων εντεινόμενες πληθωριστικές πιέσεις, το ερώτημα που τίθεται με τη διαφαινόμενη τάση της ανόδου των αποδόσεων των ομολόγων του ευρώ, είναι εάν αυτή η εξέλιξη θα οδηγήσει σε μία νέα κρίση χρέους και μάλιστα με διαφορετικά (και χειρότερα) χαρακτηριστικά από αυτά της περιόδου 2008 2009.
Αυτό που αναδεικνύεται σύμφωνα έγκυρες οικονομικές αναλύσεις, είναι η εγγενής αντίφαση μεταξύ της άσκησης νομισματικής πολιτικής από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το διαφορετικό δημοσιονομικό καθεστώς στο οποίο βρίσκονται τα κράτη μέλή – διάσταση που εξελίσσεται σε δυσεπίλυτο γρίφο και αναμένεται να οδηγήσει σε μια νέα αναταραχή των συνθηκών χρηματοδότησης των κρατών του ευρώ αντανακλώντας τις αντισορροπίες.
Όπως το 2012, έτσι και τώρα η κεντρική τράπεζα επεξεργάζεται σχέδιο για την αγορά ομολόγων για να αποτρέψει τις αδύναμες χώρες από το να οδηγηθούν σε χρεοκοπία.
Απηχώντας την υπόσχεση του Mario Draghi να κάνει «ό,τι χρειάζεται» για να σώσει τη ζώνη του ευρώ, η Cristine Lagarde, πρόεδρος της ΕΚΤ, προειδοποίησε στις 20 Ιουνίου ότι όποιος αμφιβάλλει για την αποφασιστικότητα της κεντρικής τράπεζας θα «έκανε μεγάλο λάθος».
Το ποιος θα την πιστέψει είναι άλλο ζήτημα..
Αν αυτό δεν συμβεί βέβαια η κρίση θα είναι αδύνατον να αποτραπεί…
Τι αλλάζει στις αγορές ομολόγων
Η ΕΚΤ αποφάσισε ως αποτρεπτικό μέσο για μια νέα κρίση χρέους την καθοριστική μεταφορά κεφαλαίων από τον Βορρά στον Νότο της Ευρωζώνης σε μια προσπάθεια να αποτρέψει νέα εκτόξευση του κόστους δανεισμού της ευρωπαϊκής περιφέρειας και να απομακρύνει τον κίνδυνο νέας κρίσης χρέους των ευάλωτων οικονομιών της περιφέρειας. Σύμφωνα με αποκλειστικό ρεπορτάζ του Reuters το Σάββατο 2 Ιουλίου 2022 εφεξής θα αγοράζει ομόλογα Ελλάδας, Ιταλίας, Ισπανίας και Πορτογαλίας χρησιμοποιώντας μέρος των κερδών που θα αποφέρουν με τη λήξη τους τα ομόλογα Γερμανίας, Γαλλίας και Ολλανδίας.
Αποφυγή του κατακερματισμού στο κόστος δανεισμού
Στόχος της είναι να προχωρήσει στο σχέδιό της για σταδιακές αυξήσεις των επιτοκίων χωρίς να αντιμετωπίσει τον κατακερματισμό της Ευρωζώνης ανάμεσα σε χώρες με χαμηλό και σε χώρες με υψηλό κόστος δανεισμού, και όσους κινδύνους απορρέουν από κάτι τέτοιο.
Για τον ίδιο λόγο θα παρουσιάσει νέο πρόσθετο μηχανισμό τον επόμενο μήνα, όπως ανακοίνωσε προσφάτως, όταν πήραν και πάλι την ανιούσα οι αποδόσεις των ομολόγων του ιταλικού δημοσίου.
Οι χώρες δωρήτριες και οι άλλες
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, η ΕΚΤ έχει χωρίσει τις 19 χώρες-μέλη της Ευρωζώνης σε τρεις κατηγορίες, τις χώρες-δωρητές, τις ωφελούμενες χώρες που θα λαμβάνουν και τις ουδέτερες, με κριτήριο την κλίμακα και την ταχύτητα με την οποία αυξήθηκαν οι αποδόσεις των ομολόγων τους και τα spreads τους τις τελευταίες εβδομάδες και τις ουδέτερες χώρες.
Σκοπεύει, έτσι, να διοχετεύσει στις ωφελούμενες χώρες μέρος των κερδών από όσα ομόλογα των χωρών-δωρητών ωριμάζουν και έχουν εκδοθεί στο πλαίσιο του έκτακτου προγράμματος κατά της πανδημίας.
Οι ίδιες πηγές αναφέρουν πως οι «ουδέτερες» χώρες θα έχουν έναν ρυθμιστικό ρόλο. 
Η de facτo διχοτόμηση
Οι ομαδοποιήσεις αυτές των χωρών-μελών θα αναθεωρούνται κάθε μήνα.
Αντανακλούν, πάντως, διά γυμνπυ οφθαλμού τη διχοτόμηση της Ευρωζώνης σε χώρες του πυρήνα και σε χώρες της περιφέρειας, που έγινε για πρώτη φορά αισθητή στη διάρκεια της κρίσης χρέους του ευρώ πριν από μία δεκαετία.Οι ωφελούμενες χώρες που θα στηρίζονται καθώς η τράπεζα θα αγοράζει τα ομόλογά τους είναι όσες αντιμετωπίζονται από τους επενδυτές ως οι πλέον επισφαλείς εξαιτίας των υψηλών επιπέδων του χρέους τους ή των ιδιαίτερα ισχνών ρυθμών ανάπτυξής τους, όπως είναι βέβαια η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία.
Σημειωτέον, πάντως, πως η τράπεζα είχε αρχικά συμπεριλάβει περισσότερες χώρες σε αυτή την ομάδα, αλλά τις περιόρισε έπειτα από διαπραγμάτευση το Δ.Σ. της.
Σε ό,τι αφορά την ομάδα των χωρών-δωρητών περιλαμβάνει όχι μόνο τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ολλανδία, αλλά γενικότερα τις χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα με τις ισχυρές οικονομίες και το χρέος με υψηλή βαθμολογία πιστοληπτικής αξιολόγησης. 
Σημαντικά κέρδη
Οπως επισημαίνει το Reuters, τα κέρδη από τα ομόλογα που λήγουν Ιούλιο και Αύγουστο θα είναι σημαντικά, αλλά η ΕΚΤ γνωρίζει ότι δεν επαρκούν αυτές οι επανεπενδύσεις για να επαναφέρει την ηρεμία στις αγορές ομολόγων.
Το πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων με χρήματα από τη ρευστοποίηση αυτών που λήγουν ξεκινάει την 1η Ιουλίου.
Επανεπενδύσεις ομολόγων
Προς το παρόν και ως πρώτο βήμα για να αποτρέψει νέα αναταραχή στις αγορές χρέους και νέα εκτόξευση του κόστους δανεισμού της περιφέρειας, σκοπεύει να κινηθεί με μεγάλη ευελιξία σε ό,τι αφορά τις επανεπενδύσεις των ομολόγων που λήγουν από το έκτακτο πρόγραμμα κατά της πανδημίας ύψους 1,7 τρισ. ευρώ.
Σύμφωνα με πηγές με γνώση των σχετικών συνομιλιών, δεν πρόκειται να θέσει αυστηρά όρια στις αγορές χρέους.
Οι νέοι κανόνες
Οι ίδιες πηγές αναφέρουν, πάντως, ότι θα υπάρχουν κανόνες στις επανεπενδύσεις και η τράπεζα θα αγοράζει ομόλογα των ευάλωτων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου μόνον όταν θα έχουν ωριμάσει οι σχετικοί τίτλοι και θα έχουν απελευθερωθεί τα κεφάλαια.
Στις σχετικές ανακοινώσεις προέβη η Cristine Lagarde από το βήμα της ετήσιας συνόδου στη Σίντρα, τονίζοντας ότι «τα κέρδη από τα ομόλογα που λήγουν θα επενδύονται στις αγορές ομολόγων του ευρωσυστήματος όπου απειλείται η εύρυθμη λειτουργία τους».
Η ίδια προσέθεσε ότι η τράπεζα αποφάσισε «να επιδείξει αυτή την ευελιξία όταν θα επανεπενδύει τα κέρδη από το χαρτοφυλάκιο του έκτακτου προγράμματος αρχίζοντας από την 1η Ιουλίου».
Πολιτικές αντιδράσεις
Την ίδια ώρα, αυτό αναμένεται να προκαλέσει νσοφοδρές αντιδράσεις στις χώρες του «πυρήνα» (πέραν της Γερμανία, η Ολλανδία, η Αυστρία κλπ) καθώς στην πραγματικότητα πρόκειται για «δημοσιονομικές μεταβιβάσεις» , παρά τη «μεταμφίεση» τους σε νομισματική πολιτική.
Πρόκειται για μια πολιτική την οποία έχει χαρακτηρίσει αντισυνταγματική το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο της Καρλσρούης, αλλά και αντίκειται στο σύνολο των κανόνων του Maastricht .
¨Άλλωστε και μόνο η επανάληψη της φράσης «κοινός δανεισμός» θα προκαλούσε την κατάρρευση της κυβέρνησης συνεργασίας στη Γερμανία καθώς το PEPP – το πανδημικό πρόγραμμα αγοράς ομολόγων – έγινε «άπαξ» αποδεκτό από τη γερμανική πολιτική τάξη.
H εκτίναξη του κόστους δανεισμού
Την ίδια ωρα, η υπερχρεωμένη Ιταλία πρέπει να πληρώσει 1,9 ποσοστιαίες μονάδες περισσότερο από τη Γερμανία για να δανειστεί για δέκα χρόνια, σχεδόν το διπλάσιο από το περιθώριο (spread) στις αρχές του 2021.
Το κόστος δανεισμού της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, ακόμη και της Γαλλίας αυξήθηκε απότομα επίσης —και τα spread ήταν ακόμη υψηλότερα πριν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να υποσχεθεί στις 15 και 16 Ιουνίου ότι θα αλλάξει πολιτική.
Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μακροπρόθεσμα το να εξαρτάται κανείς μόνο από την κεντρική τράπεζα για την αναδοχή των χρεών των κυβερνήσεων της ευρωζώνης, αφήνει τη νομισματική ένωση πολύ ευάλωτη
Τύπωμα χρήματος
.
Έχοντας ξοδέψει 2 τρισεκατομμύρια δολάρια για τη στήριξη των οικονομιών της κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η Ευρώπη είναι πιο χρεωμένη από όσο πριν από μια δεκαετία.
Η Ιταλία, η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του μπλοκ, έχει πολύ μεγάλα καθαρά χρέη ύψους σχεδόν 140% του ΑΕΠ της, από 108% στην αρχή της προηγούμενης κρίσης του ευρώ το 2010. Ο ισολογισμός της Γαλλίας φαίνεται σχεδόν τόσο άχαρος όσο εκείνος της Ιταλίας μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση.
Ο υψηλός πληθωρισμός θα μειώσει κάπως το βάρος φέτος.
Αλλά καθώς η ΕΚΤ αυξάνει τα επιτόκια για να μειώσει τον πληθωρισμό, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέσουν θα αυξηθεί.
Υψηλά επιτόκια και υπερπληθωρισμός
Τα υψηλά επιτόκια χρειάζονται χρόνο για να γίνουν αισθητά στους προϋπολογισμούς των χωρών: το ανεξόφλητο χρέος της Ιταλίας έχει μέση υπολειπόμενη διάρκεια σχεδόν οκτώ ετών.
Η εν λόγω χρονική υστέρηση δημιουργεί χρόνο για την ΕΚΤ να αποτρέψει μια κρίση στην οποία οι φόβοι για χρεοκοπία γίνονται αυτοεκπληρούμενοι αυξάνοντας το κόστος δανεισμού.
Η κεντρική τράπεζα έχει συνηθίσει να βαδίζει τη λεπτή γραμμή μεταξύ της αποτροπής και της παροχής κινήτρων στις σπάταλες δημοσιονομικά χώρες να δημιουργούν χρέη σε βάρος της ΕΚΤ.
Όπως και τη δεκαετία του 2010, θα αναλάβει να περιορίσει τα spreads, αλλά η βοήθειά της θα έρθει πιθανώς με δεσμεύσεις.
Νέος γύρος μνημονίων για τον δημοσιονομικά αδύναμο Νότο.
Ρίχνοντας κρύο νερό…
Η ΕΚΤ έχει επίσης να λύσει ένα τρομερό νέο πρόβλημα: να μελετήσει πώς θα καταπολεμήσει τον πληθωρισμό και θα στηρίξει ταυτόχρονα τις χρεωμένες χώρες.
Στο μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 2010 και στις αρχές της πανδημίας, η τράπεζα μπορούσε να δικαιολογήσει την αγορά ιταλικών ή πορτογαλικών ομολόγων, εν μέρει επειδή αυτό ήταν χρήσιμο οικονομικό κίνητρο
Ο πληθωρισμός ήταν κάτω από τον στόχο του 2%.
Τώρα, αντίθετα, ρίχνει κρύο νερό στην οικονομία αυξάνοντας τα επιτόκια κι επομένως πρέπει να δικαιολογήσει τυχόν παρεμβάσεις στην αγορά ομολόγων αποκλειστικά στη βάση της καταπολέμησης του χρηματοοικονομικού κατακερματισμού.
Η νομική αμφισβήτηση
Για να τετραγωνίσει τον κύκλο, η ΕΚΤ μπορεί να «αποστειρώσει» την επίδραση της αγοράς ομολόγων στο τραπεζικό σύστημα, χρησιμοποιώντας άλλα μέσα για να απορροφήσει χρήματα που διοχετεύουν οι αγορές της.
Ωστόσο, αυτό είναι μόνο μια μερική λύση.
Τα υψηλότερα spread για τους πιο αδύναμους δανειολήπτες είναι φυσική συνέπεια της νομισματικής πολιτικής -κι επομένως η αντιμετώπισή τους αμβλύνει τις επιπτώσεις των αυξήσεων των επιτοκίων.
Το κίνητρο μπορεί να είναι μικρό, αλλά η ύπαρξή του σε μια εποχή που ο πληθωρισμός είναι πολύ υψηλός θα καθιστούσε δυσκολότερη την (νομική) υπεράσπιση των αγορών ομολόγων στα δικαστήρια όταν τα όποια «γεράκια» αμφισβητούν τη νομιμότητά τους – όπως αναπόφευκτα θα κάνουν.
Τα όρια αντοχής
Η μεγαλύτερη απειλή είναι ότι η συγκράτηση των spreads δεν θα είναι αρκετή για την προστασία των ευάλωτων οικονομιών.
Οι επενδυτές αναμένουν ότι η ΕΚΤ θα αυξήσει τα επιτόκια στο 2% μέχρι το τέλος του έτους. Ως αποτέλεσμα, ακόμη και η ισχυρή Γερμανία, η οποία εξ ορισμού πληρώνει μηδενικό spread, χρεώνεται τώρα 1,8% για δανεισμό για δέκα χρόνια, από -0,5% λιγότερο από ένα χρόνο πριν.
Εάν τα επιτόκια αυξηθούν περαιτέρω, η Ιταλία θα άρχιζε να κλυδωνίζεται, ακόμα κι αν τα spreads μπορούσαν να συγκρατηθούν στο σημερινό τους επίπεδο.
Η χώρα μάλλον δεν μπορεί να ανεχθεί αποδόσεις των ομολόγων της που να διαμορφώνονται πολύ πάνω από 4%.
Σε ένα τέτοιο σημείο, οι στόχοι της σταθερότητας των τιμών και της στήριξης των υπερχρεωμένων χωρών θα γίνονταν ασυμβίβαστοι.
Η (αδύνατη) δημοσιονομική ενοποίηση
Εάν τα επιτόκια αυξηθούν πολύ, η ζώνη του ευρώ θα μπορούσε να φανεί επικίνδυνα αδύναμη.
Ο μόνος τρόπος για να υπάρξει ασφάλεια, είναι μια δημοσιονομική και χρηματοοικονομική ενοποίηση που αφαιρεί αυτό το βάρος (της στήριξης) από την ΕΚΤ και θα το περάσει εκεί όπου πρέπει - στη δημοσιονομική πολτική.
Ένα μέρος αυτής (της προσπάθειας) είναι το σπάσιμο του λεγόμενου «βρόχου της καταστροφής» μεταξύ των χρεωμένων κρατών και των τοπικών τραπεζών που κατέχουν το χρέος τους – μια προσπάθεια που έχει σημειώσει κάποια πρόοδο.
Ωστόσο, ακόμη κι αν οι τράπεζες της Ιταλίας μπορούσαν να αντέξουν μια χρεοκοπία της χώρας, οι ευρωπαίοι πολιτικοί δεν θα άντεχαν ποτέ να ρίξουν μια αγορά ομολόγων 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ στους λύκους.
Ως εκ τούτου, η αντίφαση μεταξύ της νομισματικής ένωσης και της δημοσιονομικής αυτοτέλειας (που έχουν σήμερα οι χώρες της ευρωζώνης) θα παραμείνει άλυτη και πρέπει να αντιμετωπισθεί ως διαρθρωτικό πρόβλημα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών