Σύμφωνα με τον El Erian, «είναι παράδοση κάθε Δεκέμβριο να κάνουμε απολογισμό της χρονιάς που τελειώνει και να σκεφτόμαστε τι μπορεί να φέρει η επόμενη»…
Αντιμέτωπη με θηριώδη αστάθεια και εξωφρενικά διλήμματα αναμένεται να βρεθεί η παγκόσμια οικονομία 2025, αναφέρει με άρθρο του στο Project Syndicate ο γνωστός οικονομολόγος Mohamed El Erian.
Σύμφωνα με τον El Erian, «είναι παράδοση κάθε Δεκέμβριο να κάνουμε απολογισμό της χρονιάς που τελειώνει και να σκεφτόμαστε τι μπορεί να φέρει η επόμενη».
Αυτό ισχύει σε προσωπικό επίπεδο, αλλά ισχύει και σε ευρύτερο πλαίσιο, δεδομένου ότι αυτή η εποχή του χρόνου επιβάλλει εξέταση της οικονομίας, της εθνικής πολιτικής και της παγκόσμιας γεωπολιτικής.
Όπως αναφέρει ο οικονομολόγος, «θα σας συγχωρούσαμε αν, ως αφετηρία, περιμένατε αυτοί οι τρεις τομείς να βρίσκονται σε ευθυγράμμιση.
Εξάλλου, είναι βαθιά αλληλένδετοι, γεγονός που υποδηλώνει αυτοενισχυόμενη δυναμική.
Ωστόσο, το 2024 έφερε μια ασυνήθιστη απόκλιση σε αυτή τη σχέση, η οποία στην πραγματικότητα διευρύνθηκε, αντί να μειωθεί, κατά τη διάρκεια του έτους».
Αρχής γενομένης από τη γεωπολιτική, το 2024, η Ρωσία κατοχύρωσε μεγαλύτερο πλεονέκτημα στον πόλεμο στην Ουκρανία από ό,τι προέβλεπαν οι προβλέψεις πριν από έναν χρόνο.
Παρομοίως, η ανθρώπινη οδύνη και η φυσική καταστροφή που προκλήθηκαν από τον πόλεμο Ισραήλ-Hamas στη Γάζα ξεπέρασαν τις πιο ζοφερές προσδοκίες, ενώ ο πόλεμος επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες, όπως ο Λίβανος.
Η ατιμωρησία των ισχυρών, μαζί με την απουσία αποτελεσματικών μέσων για την αποτροπή σοβαρών ανθρωπιστικών κρίσεων, έχει εμπεδώσει την αίσθηση ότι η παγκόσμια τάξη είναι θεμελιωδώς ανισόρροπη και στερείται εφαρμόσιμων κανόνων.
Όσον αφορά την εσωτερική πολιτική, σύμφωνα με τον οικονομολόγο, η αναταραχή έχει γίνει ο κανόνας σε πολλές χώρες.
Κυβερνήσεις έχουν καταρρεύσει τόσο στη Γαλλία όσο και στη Γερμανία –τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης– αφήνοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς πολιτική ηγεσία.
Και μετά τη νίκη Trump στις προεδρικές εκλογές του περασμένου μήνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες προετοιμάζονται για μια πολιτική μετάβαση που πιθανότατα θα φέρει σημαντική αύξηση της πολιτικής επιρροής μιας νέας «αντι-ελίτ».
Παράλληλα, ένας «άξονας ευκολίας», αποτελούμενος από την Κίνα, το Ιράν, τη Βόρεια Κορέα και τη Ρωσία, επιδιώκει να αμφισβητήσει την κυριαρχούμενη από τη Δύση διεθνή τάξη.
Άλλες εξελίξεις –από την ξαφνική κήρυξη στρατιωτικού νόμου από τον πλέον καθαιρεθέντα πρόεδρο της Νότιας Κορέας (η οποία γρήγορα ανακλήθηκε) έως την κατάρρευση του καθεστώτος του Bassar Al Assad στη Συρία– έχουν ενισχύσει την εντύπωση ότι ζούμε σε μια εποχή εξαιρετικής γεωπολιτικής και πολιτικής αστάθειας.
Μακροοικονομικές εξελίξεις
Το 2025 έλαβαν χώρα κάποιες ανησυχητικές μακροοικονομικές εξελίξεις.
Η κρίση στην Ευρώπη έχει βαθύνει, με τις χώρες της ΕΕ να είναι αντιμέτωπες με χαμηλή ανάπτυξη και μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα.
Και η Κίνα απέτυχε να ανταποκριθεί αξιόπιστα στον σαφή και άμεσο κίνδυνο της «Ιαπωνοποίησης», με τα δυσμενή δημογραφικά δεδομένα, την υπερβολική συσσώρευση χρέους και τη μακροχρόνια ύφεση στην αγορά ακινήτων να υπονομεύουν την ανάπτυξη, την οικονομική αποτελεσματικότητα και την καταναλωτική εμπιστοσύνη.
Και όμως, οι χρηματιστηριακές αγορές παρέμειναν σχετικά σταθερές και απέδωσαν υψηλές αποδόσεις, συμπεριλαμβανομένων σχεδόν 60 κλεισιμάτων σε ιστορικά υψηλά για τον δείκτη S&P.
Ο εξαιρετικός ρυθμός της οικονομίας των Ηνωμένων Πολιτειών αποτελεί σημαντικό λόγο γι’ αυτό.
Αντί να αποδυναμωθεί, όπως αναμενόταν από τους περισσότερους οικονομολόγους, οι ΗΠΑ προχώρησαν μπροστά.
Δεδομένης της ποσότητας ξένου κεφαλαίου που προσελκύουν οι ΗΠΑ και της κλίμακας των επενδύσεών τους στους μελλοντικούς μοχλούς παραγωγικότητας, ανταγωνιστικότητας και ανάπτυξης, είναι πιθανό να συνεχίσουν να ξεπερνούν τις άλλες μεγάλες οικονομίες το 2025.
Σύμφωνα με τον El Erian, συνέπεια αυτής της επιτυχίας είναι ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) δεν προχώρησε σε καθησυχαστικές μειώσεις επιτοκίων κατά 1,75-2 ποσοστιαίες μονάδες που είχαν προβλέψει οι αγορές πριν από έναν χρόνο.
Αυτή η τάση αναμένεται να συνεχιστεί: στη συνεδρίαση πολιτικής του Δεκεμβρίου, η Fed έδειξε ότι θα υπάρξουν λιγότερες μειώσεις επιτοκίων το 2025 και ότι το τελικό (μακροπρόθεσμο) επιτόκιο θα είναι υψηλότερο.
Ωστόσο, η πολιτική και γεωπολιτική αναταραχή –και οι περιορισμένες προοπτικές για σημαντικές βελτιώσεις– αποτελεί κίνδυνο για τη διατήρηση της οικονομικής εξαιρετικότητας των ΗΠΑ.
Ακόμη και αν οι ΗΠΑ συνεχίσουν να υπερτερούν των ομολόγων τους, όπως αναμένεται, το εύρος των πιθανών αποτελεσμάτων, όσον αφορά την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό, έχει διευρυνθεί.
Στην πραγματικότητα, τα παγκόσμια οικονομικά και πολιτικά αποτελέσματα συνολικά υπόκεινται πλέον σε μεγαλύτερο φάσμα πιθανοτήτων, τόσο λόγω της αύξησης των καθοδικών κινδύνων όσο και λόγω των καινοτομιών –όπως στην τεχνητή νοημοσύνη, τις βιοεπιστήμες, την επισιτιστική ασφάλεια, την υγειονομική περίθαλψη και την άμυνα– που θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν κλάδους και να επιταχύνουν τα κέρδη παραγωγικότητας.
«Χωρίς σημαντική αναπροσαρμογή πολιτικής, το βασικό μου σενάριο για τις ΗΠΑ περιλαμβάνει έναν κάπως χαμηλότερο άμεσο ρυθμό ανάπτυξης, ακόμη και αν η οικονομία ξεπεράσει τους ομολόγους της, και έναν επίμονο πληθωρισμό.
Αυτό θα θέσει τη Fed μπροστά σε μια επιλογή: να αποδεχθεί τον πληθωρισμό πάνω από τον στόχο ή να προσπαθήσει να τον μειώσει με κίνδυνο να οδηγήσει την οικονομία σε ύφεση» σημειώνει ο El Erian.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο οικονομικός κατακερματισμός θα συνεχιστεί, ωθώντας ορισμένες χώρες να διαφοροποιήσουν περαιτέρω τα αποθεματικά τους από το δολάριο ΗΠΑ και να διρευνήσουν εναλλακτικές λύσεις στα δυτικά συστήματα πληρωμών.
Οι αποδόσεις των δεκαετών κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ – ένα παγκόσμιο σημείο αναφοράς – θα αυξηθούν ελαφρώς, κυμαινόμενες κυρίως στο εύρος 4,75-5%.
Όσον αφορά τις χρηματοπιστωτικές αγορές, μπορεί να δυσκολευτούν περισσότερο να διατηρήσουν τη θέση τους ως «το καλό σπίτι» σε μια δύσκολη γεωοικονομική γειτονιά.
«Αυτή είναι η τρέχουσα εικόνα. Αλλά, πέρα από την αναγνώριση της ευρύτερης διασποράς πιθανών οικονομικών αποτελεσμάτων το 2025, θα είναι κρίσιμο να ελέγχουμε τακτικά οποιοδήποτε βασικό σενάριο υιοθετήσουμε έναντι των πραγματικών εξελίξεων» καταλήγει ο El Erian.
www.bankingnews.gr
Σύμφωνα με τον El Erian, «είναι παράδοση κάθε Δεκέμβριο να κάνουμε απολογισμό της χρονιάς που τελειώνει και να σκεφτόμαστε τι μπορεί να φέρει η επόμενη».
Αυτό ισχύει σε προσωπικό επίπεδο, αλλά ισχύει και σε ευρύτερο πλαίσιο, δεδομένου ότι αυτή η εποχή του χρόνου επιβάλλει εξέταση της οικονομίας, της εθνικής πολιτικής και της παγκόσμιας γεωπολιτικής.
Όπως αναφέρει ο οικονομολόγος, «θα σας συγχωρούσαμε αν, ως αφετηρία, περιμένατε αυτοί οι τρεις τομείς να βρίσκονται σε ευθυγράμμιση.
Εξάλλου, είναι βαθιά αλληλένδετοι, γεγονός που υποδηλώνει αυτοενισχυόμενη δυναμική.
Ωστόσο, το 2024 έφερε μια ασυνήθιστη απόκλιση σε αυτή τη σχέση, η οποία στην πραγματικότητα διευρύνθηκε, αντί να μειωθεί, κατά τη διάρκεια του έτους».
Αρχής γενομένης από τη γεωπολιτική, το 2024, η Ρωσία κατοχύρωσε μεγαλύτερο πλεονέκτημα στον πόλεμο στην Ουκρανία από ό,τι προέβλεπαν οι προβλέψεις πριν από έναν χρόνο.
Παρομοίως, η ανθρώπινη οδύνη και η φυσική καταστροφή που προκλήθηκαν από τον πόλεμο Ισραήλ-Hamas στη Γάζα ξεπέρασαν τις πιο ζοφερές προσδοκίες, ενώ ο πόλεμος επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες, όπως ο Λίβανος.
Η ατιμωρησία των ισχυρών, μαζί με την απουσία αποτελεσματικών μέσων για την αποτροπή σοβαρών ανθρωπιστικών κρίσεων, έχει εμπεδώσει την αίσθηση ότι η παγκόσμια τάξη είναι θεμελιωδώς ανισόρροπη και στερείται εφαρμόσιμων κανόνων.
Όσον αφορά την εσωτερική πολιτική, σύμφωνα με τον οικονομολόγο, η αναταραχή έχει γίνει ο κανόνας σε πολλές χώρες.
Κυβερνήσεις έχουν καταρρεύσει τόσο στη Γαλλία όσο και στη Γερμανία –τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης– αφήνοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς πολιτική ηγεσία.
Και μετά τη νίκη Trump στις προεδρικές εκλογές του περασμένου μήνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες προετοιμάζονται για μια πολιτική μετάβαση που πιθανότατα θα φέρει σημαντική αύξηση της πολιτικής επιρροής μιας νέας «αντι-ελίτ».
Παράλληλα, ένας «άξονας ευκολίας», αποτελούμενος από την Κίνα, το Ιράν, τη Βόρεια Κορέα και τη Ρωσία, επιδιώκει να αμφισβητήσει την κυριαρχούμενη από τη Δύση διεθνή τάξη.
Άλλες εξελίξεις –από την ξαφνική κήρυξη στρατιωτικού νόμου από τον πλέον καθαιρεθέντα πρόεδρο της Νότιας Κορέας (η οποία γρήγορα ανακλήθηκε) έως την κατάρρευση του καθεστώτος του Bassar Al Assad στη Συρία– έχουν ενισχύσει την εντύπωση ότι ζούμε σε μια εποχή εξαιρετικής γεωπολιτικής και πολιτικής αστάθειας.
Μακροοικονομικές εξελίξεις
Το 2025 έλαβαν χώρα κάποιες ανησυχητικές μακροοικονομικές εξελίξεις.
Η κρίση στην Ευρώπη έχει βαθύνει, με τις χώρες της ΕΕ να είναι αντιμέτωπες με χαμηλή ανάπτυξη και μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα.
Και η Κίνα απέτυχε να ανταποκριθεί αξιόπιστα στον σαφή και άμεσο κίνδυνο της «Ιαπωνοποίησης», με τα δυσμενή δημογραφικά δεδομένα, την υπερβολική συσσώρευση χρέους και τη μακροχρόνια ύφεση στην αγορά ακινήτων να υπονομεύουν την ανάπτυξη, την οικονομική αποτελεσματικότητα και την καταναλωτική εμπιστοσύνη.
Και όμως, οι χρηματιστηριακές αγορές παρέμειναν σχετικά σταθερές και απέδωσαν υψηλές αποδόσεις, συμπεριλαμβανομένων σχεδόν 60 κλεισιμάτων σε ιστορικά υψηλά για τον δείκτη S&P.
Ο εξαιρετικός ρυθμός της οικονομίας των Ηνωμένων Πολιτειών αποτελεί σημαντικό λόγο γι’ αυτό.
Αντί να αποδυναμωθεί, όπως αναμενόταν από τους περισσότερους οικονομολόγους, οι ΗΠΑ προχώρησαν μπροστά.
Δεδομένης της ποσότητας ξένου κεφαλαίου που προσελκύουν οι ΗΠΑ και της κλίμακας των επενδύσεών τους στους μελλοντικούς μοχλούς παραγωγικότητας, ανταγωνιστικότητας και ανάπτυξης, είναι πιθανό να συνεχίσουν να ξεπερνούν τις άλλες μεγάλες οικονομίες το 2025.
Σύμφωνα με τον El Erian, συνέπεια αυτής της επιτυχίας είναι ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) δεν προχώρησε σε καθησυχαστικές μειώσεις επιτοκίων κατά 1,75-2 ποσοστιαίες μονάδες που είχαν προβλέψει οι αγορές πριν από έναν χρόνο.
Αυτή η τάση αναμένεται να συνεχιστεί: στη συνεδρίαση πολιτικής του Δεκεμβρίου, η Fed έδειξε ότι θα υπάρξουν λιγότερες μειώσεις επιτοκίων το 2025 και ότι το τελικό (μακροπρόθεσμο) επιτόκιο θα είναι υψηλότερο.
Ωστόσο, η πολιτική και γεωπολιτική αναταραχή –και οι περιορισμένες προοπτικές για σημαντικές βελτιώσεις– αποτελεί κίνδυνο για τη διατήρηση της οικονομικής εξαιρετικότητας των ΗΠΑ.
Ακόμη και αν οι ΗΠΑ συνεχίσουν να υπερτερούν των ομολόγων τους, όπως αναμένεται, το εύρος των πιθανών αποτελεσμάτων, όσον αφορά την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό, έχει διευρυνθεί.
Στην πραγματικότητα, τα παγκόσμια οικονομικά και πολιτικά αποτελέσματα συνολικά υπόκεινται πλέον σε μεγαλύτερο φάσμα πιθανοτήτων, τόσο λόγω της αύξησης των καθοδικών κινδύνων όσο και λόγω των καινοτομιών –όπως στην τεχνητή νοημοσύνη, τις βιοεπιστήμες, την επισιτιστική ασφάλεια, την υγειονομική περίθαλψη και την άμυνα– που θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν κλάδους και να επιταχύνουν τα κέρδη παραγωγικότητας.
«Χωρίς σημαντική αναπροσαρμογή πολιτικής, το βασικό μου σενάριο για τις ΗΠΑ περιλαμβάνει έναν κάπως χαμηλότερο άμεσο ρυθμό ανάπτυξης, ακόμη και αν η οικονομία ξεπεράσει τους ομολόγους της, και έναν επίμονο πληθωρισμό.
Αυτό θα θέσει τη Fed μπροστά σε μια επιλογή: να αποδεχθεί τον πληθωρισμό πάνω από τον στόχο ή να προσπαθήσει να τον μειώσει με κίνδυνο να οδηγήσει την οικονομία σε ύφεση» σημειώνει ο El Erian.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο οικονομικός κατακερματισμός θα συνεχιστεί, ωθώντας ορισμένες χώρες να διαφοροποιήσουν περαιτέρω τα αποθεματικά τους από το δολάριο ΗΠΑ και να διρευνήσουν εναλλακτικές λύσεις στα δυτικά συστήματα πληρωμών.
Οι αποδόσεις των δεκαετών κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ – ένα παγκόσμιο σημείο αναφοράς – θα αυξηθούν ελαφρώς, κυμαινόμενες κυρίως στο εύρος 4,75-5%.
Όσον αφορά τις χρηματοπιστωτικές αγορές, μπορεί να δυσκολευτούν περισσότερο να διατηρήσουν τη θέση τους ως «το καλό σπίτι» σε μια δύσκολη γεωοικονομική γειτονιά.
«Αυτή είναι η τρέχουσα εικόνα. Αλλά, πέρα από την αναγνώριση της ευρύτερης διασποράς πιθανών οικονομικών αποτελεσμάτων το 2025, θα είναι κρίσιμο να ελέγχουμε τακτικά οποιοδήποτε βασικό σενάριο υιοθετήσουμε έναντι των πραγματικών εξελίξεων» καταλήγει ο El Erian.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών