γράφει : Νίκος Θεοδωρόπουλος
Η κυβέρνηση πρέπει να δώσει έμφαση στις μεταρρυθμίσεις με επίκεντρο τη Δημόσια Διοίκηση και την ταχύτερη απονομή της Δικαιοσύνης
Ο πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου κ. Σίμος Αναστασόπουλος πιθανόν να είναι από τους ελάχιστους που έχουν καταλάβει τι θέλουν οι Αμερικανοί επενδυτές αλλά και η κυβέρνηση των ΗΠΑ από την Ελλάδα.
Λέει με βεβαιότητα ότι οι Ελληνοαμερικανικές σχέσεις βρίσκονται στο καλύτερο δυνατό σημείο μεταξύ των δύο χωρών σε όλους τους στρατηγικούς τομείς αναδεικνύοντας και το ρόλο του Επιμελητηρίου που εργάζεται προς αυτή τη βελτίωση των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών.
Για τη συμφωνία των Πρεσπών, υποστηρίζει ότι εντάσσεται σε ένα σχέδιο αρμονικής συνύπαρξής ανάμεσα στις δύο χώρες εννοώντας την Ελλάδα και τη ΠΓΔΜ και διατυπώνει την άποψη ότι πρέπει να κλείσει η διαμάχη ανάμεσα στις δύο γειτονικές χώρες.
Ο κ. Αναστασόπουλος προεξοφλεί ότι το αποτέλεσμα της συμφωνία θα αναδείξει την Ελλάδα και θα τις επιτρέψει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή.
Ο πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου εκτιμά ότι η κυβέρνηση πρέπει να δώσει έμφαση στις μεταρρυθμίσεις με επίκεντρο τη Δημόσια Διοίκηση και την ταχύτερη απονομή της Δικαιοσύνης.
Ο ίδιος αναγνωρίζει ότι η Ελλάδα δεν έχει άλλο χρόνο για χάσιμο στον τομέα των μεταρρυθμίσεων και αποκαλύπτει ότι οι αμερικανικές επενδύσεις υστερούν στην Ελλάδα σε σχέση με αυτές που έχουν πραγματοποιήσει οι Έλληνες στην Αμερική.
Μιλά για τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ – Κίνας ενώ αμφισβητεί ότι αμερικανικά κέντρα εξουσίας βάζουν εμπόδια σε επικείμενες επενδύσεις στη χώρα μας από την Κίνα και άλλων χωρών.
Ακολουθεί η συνέντευξη του κ. Σίμου Αναστασόπουλου στον δημοσιογράφο Νίκο Θεοδωρόπουλο.
Προθέσεις για επενδύσεις διαπιστώνουμε από τους Αμερικανούς αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουμε την επένδυση ορόσημο στην ελληνική οικονομία. Για το λιμάνι της Θεσσαλονίκης θυμόμαστε τις παρεμβάσεις του Αμερικανού Πρέσβη και προσδοκούμε στην παρουσία Αμερικανών επενδυτών για το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης;
Σίμος Αναστασόπουλος: Ο Αμερικανός Πρέσβης δεν έχει παρέμβει, απ’ όσο γνωρίζω, για το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Έχει εκφράσει κάποιες απόψεις για το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και κυρίως για τον πλωτό σταθμό του αερίου. Πρέπει να πω ότι, έχουν γίνει αρκετές αμερικανικές επενδύσεις τα τελευταία χρόνια, σημαντικής αξίας εδώ και στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσα να αναφέρω τουλάχιστον 27 επενδύσεις από το 2017 και μετά.
Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι, τα διεθνή επενδυτικά κεφάλαια και βεβαίως και τα αμερικανικά, επενδύουν στις χώρες όπου υπάρχουν σημαντικές ευκαιρίες και σημαντικές αποδόσεις.
Ανάλογα δε με το ρίσκο που έχει να αντιμετωπίσει κάποιος σε κάθε χώρα, αναμένει και την αντίστοιχη απόδοση.
Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή, παρά το ότι υπάρχουν ευκαιρίες το ρίσκο δεν έχει ξεπεραστεί.
Και δεν μιλάω για το δημοσιονομικό διότι αυτό έχει πια κλείσει, η οικονομία μας δουλεύει με σημαντικά πλεονάσματα, ίσως και περισσότερα απ’ όσα χρειάζονται σήμερα, το οποίο σημαίνει ότι στο μέλλον προβλέπουμε ότι θα είναι όλο και ευνοϊκότερα τα πράγματα από δημοσιονομικής πλευράς και εννοώ φορολογικούς συντελεστές και ασφαλιστικές εισφορές.
Παρόλα αυτά όμως, η ανταγωνιστικότητα που καθορίζει και τον βαθμό στον οποίον μπορεί μια οικονομία να προσελκύει επενδύσεις, στην Ελλάδα συνεχίζει να ολισθαίνει, διότι οι μεταρρυθμίσεις που θα άλλαζαν το επενδυτικό και επιχειρηματικό περιβάλλον δεν έχουν ολοκληρωθεί..
Όταν φτιάξει το περιβάλλον, να είστε βέβαιος ότι οι επενδύσεις θα αρχίσουν να ανεβαίνουν εκθετικά, ώστε τελικά να φθάσουμε και σε αυτό το πολυπόθητο ποσό των 100 δις που χρειαζόμαστε για τα επόμενα 5 χρόνια, που αντιλαμβάνεστε ότι δεν μπορεί να καλυφθεί από μία, ή δύο, ή τρεις, ή πέντε μεγάλες επενδύσεις, αλλά θέλει πάρα πολλές μεσαίες και μικρές.
Αυτό το πλαίσιο που περιγράψατε εμποδίζει στην ουσία τις επενδύσεις, μπορεί να αλλάξει; Μήπως οι βασικές δομές λειτουργίας του κράτους είναι πιο ισχυρές και βγαίνουν νικήτριες όταν αναμετρώνται με την εκάστοτε κυβερνητική πολιτική;
Σίμος Αναστασόπουλος: Εγώ δεν πιστεύω ότι δεν μπορεί να τις νικήσει κανένας.
Πιστεύω ότι είναι θέμα πολιτικής βούλησης καταρχήν και σωστής οργάνωσης σχεδίου με χρονοδιάγραμμα και ορόσημα.
Ασφαλώς το να αλλάξεις το περιβάλλον θα πάρει χρόνο.
Από την άλλη πλευρά όμως και μόνο που θα κατατεθεί ένα συνεκτικό και μελετημένο αναπτυξιακό σχέδιο με ορόσημα που θα περιγράφει τι θέλουμε να κάνουμε, ποιες μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες και πότε θα γίνουν, θα έχει γίνει το σημαντικό βήμα που αναμένουν οι αγορές.
Αυτό το περιβάλλον που περιγράψατε πρέπει να γίνει άμεσα. Μπορούν να μας περιμένουν οι επενδυτές;
Σίμος Αναστασόπουλος: Είναι απολύτως αναγκαίο να γίνει τώρα.
Έπρεπε να είχε γίνει χθες.
Δεν έγινε γιατί δυστυχώς ασχοληθήκαμε μόνο με τα δημοσιονομικά λόγω των μνημονιακών υποχρεώσεων.
Έπρεπε να γίνει παράλληλα με τις δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις με ένα καλύτερο μείγμα πολιτικών που θα περιόριζαν τις υφεσιακές επιπτώσεις των δημοσιονομικών μέτρων.
Σήμερα λοιπόν, τώρα, πρέπει να προχωρήσουμε τις μεταρρυθμίσεις για την ανάπτυξη που μας είναι απολύτως απαραίτητη. Νομίζω ότι έχουμε το χρονικό περιθώριο για την ολοκλήρωση των αναπτυξιακών μεταρρυθμίσεων, δεν έχουμε όμως κανένα περιθώριο για το πότε πρέπει να ξεκινήσουν.
Θέλετε να ιεραρχήσετε ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα, ή είναι όλα πακέτο;
Σίμος Αναστασόπουλος: Οι απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές είναι ένα μεγάλο πακέτο και πρέπει να περιγραφούν σε ένα συνολικό Σχέδιο βάζοντας βεβαίως κάποιες προτεραιότητες ανάλογα και με την ταχύτητα υλοποίησης τους.
Θα έλεγα πάντως ότι, έχει να κάνει με τη Δημόσια Διοίκηση, με την ταχύτητα απονομής της Δικαιοσύνης και με το φορολογικό πλαίσιο και θέματα όπως χωροταξικό, είναι άμεσες προτεραιότητες.
Ο βασικός πυλώνας της οικονομίας είναι οι τράπεζες. Στον τομέα αυτόν διαπιστώνετε ότι μπορεί να υπάρχει πιο έντονο ενδιαφέρον από Αμερικανούς επενδυτές;
Σίμος Αναστασόπουλος: Ναι, πολύ σωστά λέτε ότι στις μεγάλες μας τράπεζες τα αμερικανικά κεφάλαια έχουν συμμετοχή στις ανακεφαλαιοποιήσεις που πραγματοποιήθηκαν.
Εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για NPEs και ήδη έχουν ανακοινωθεί, τουλάχιστον 2 μεγάλα deals, όπου αμερικάνικα funds έχουν εξαγοράσει μεγάλα τμήματα των κόκκινων δανείων.
Από όσο γνωρίζω και ένα τρίτο deal είναι στα σκαριά, όπου ένα μεγάλο μέρος κόκκινων δανείων θα πάει σε ένα αμερικανικό fund.
Αυτές είναι σημαντικές κινήσεις υποστήριξης ενώ παράλληλα απαλλάσσουν τις τράπεζες από ένα μεγάλο βάρος διευκολύνοντας και την ρευστότητα.
Οι Κινέζοι έχουν σημαντική παρουσία στην Ελλάδα και κάποιες νέες προσπάθειες για επενδύσεις βρίσκουν εμπόδια Μπορεί να συνδέονται με τον εμπορικό πόλεμο που έχει ανοίξει η Αμερική έναντι των Κινέζων;
Σίμος Αναστασόπουλος: Δεν έχω κάτι υπόψη μου που να επιβεβαιώνει το ότι αμερικάνικα συμφέροντα βάζουν εμπόδια σε κινεζικές επενδύσεις στην Ελλάδα.
Νομίζω ότι υπάρχει ένα θέμα διεθνώς μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, το οποίο αντιπροσωπεύει αυτή τη στιγμή μια απειλή για την παγκόσμια οικονομία, καθόσον οι δύο χώρες δεν τα έχουν βρει ακόμα στο διεθνές εμπόριο, στις ταρίφες και στη προστασία των δικαιωμάτων.
Εκεί οι ΗΠΑ, όπως και η Ε.Ε., έχουν εκφράσει την αμφισβήτηση τους στο τρόπο που οι κινεζικές επιχειρήσεις και η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τα δικαιώματα των επιχειρήσεων στην Κίνα.
Πιστεύω ότι τελικά η λογική και το κοινό συμφέρον θα υπερισχύσουν.
Γνωρίζουμε βεβαίως την στρατηγική για το “one belt one road” της Κίνας και τον τρόπο που επενδύει μεγάλα κεφάλαια σε πάρα πολλές οικονομίες σε όλη την περιοχή και έτσι υλοποιεί την μεγάλη επέκταση της κινεζικής οικονομίας.
Το βρίσκω και αυτό απολύτως θεμιτό και βλέπω αντιστοίχως και τις ΗΠΑ να αντιδρούν σήμερα προασπίζοντας τα δικά τους δικαιώματα, τον δικό τους τρόπο που βλέπουν την ελεύθερη οικονομία παγκοσμίως.
Οι Κινέζοι θέλουν να κινούνται ελεύθερα χωρίς περιορισμούς στις υπόλοιπες χώρες, ενώ αυτοί βάζουν περιορισμούς για τις επενδύσεις που πραγματοποιούνται στη χώρα τους;
Σίμος Αναστασόπουλος: Ισχύει και σε πολύ μεγάλο βαθμό εκεί οφείλονται και οι αντιρρήσεις των ΗΠΑ και της Ε.Ε. και δεν ισχύει επειδή το λέτε εσείς ή εγώ, ισχύει γιατί αυτή είναι η νομοθεσία και η πραγματικότητα στη Κίνα. Δεν μπορείς να κάνεις ελεύθερα επενδύσεις στην Κίνα, ενώ θεωρούν ότι οι ίδιοι μπορούν, εκμεταλλευόμενοι βεβαίως ότι ευρωπαϊκή και η αμερικανική οικονομία λειτουργούν σε καθεστώς απόλυτης ελευθερία.
Θα πρέπει κάποια στιγμή να ισχύσουν ίδιοι κανόνες για τους επενδυτές παντού, είτε αφορά επένδυση στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στην Κίνα, στην Ιαπωνία ή οπουδήποτε αλλού.
Έρχομαι στην πρωτοβουλία που είχε αναλάβει το Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο μέσα από το πρόγραμμα ROOTS. Τι να περιμένουν οι ελληνικές επιχειρήσεις από το πρόγραμμα;
Σίμος Αναστασόπουλος: Πρέπει να διευκρινίσω ότι είναι μια ιδέα την οποία από πολύ καιρό διαμορφώσαμε μαζί με τη διοίκηση του Χρηματιστηρίου Αθηνών.
Η ιδέα αυτή έφθασε πια στο σημείο της υλοποίησης, με πρωταρχικό παράγοντα εδώ το Χρηματιστήριο Αθηνών, που ανέπτυξε την συγκεκριμένη πλατφόρμα.
Ο στόχος είναι πολλαπλός.
Αφενός μεν θέλαμε να δώσουμε τη δυνατότητα σε ώριμες, μικρομεσαίες ή start ups επιχειρήσεις να χρηματοδοτηθούν από τα διεθνή επενδυτικά κεφάλαια και αφετέρου να βοηθήσουμε στη εκπαίδευση και επιμόρφωση της νέας επιχειρηματικότητας.
Για να το κάνω πιο αναλυτικό, πιο ξεκάθαρο, θέλαμε να δώσουμε τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις που έχουν το όραμα και το προϊόν που μπορεί να κεντρίσει το επενδυτικό ενδιαφέρον, να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους, να σχεδιάσουν σωστά το όραμά τους και το σχέδιο τους προς την ανάπτυξη, να φτιάξουν σωστά το business plan και το financial plan και να τις βοηθήσουμε να φτιάξουν τον επενδυτικό τους φάκελο.
Θα μεταφέρω την εμπειρία Ελλήνων επιχειρηματιών που λέει ότι η αμερικάνικη αγορά είναι πιο εύκολη στις χρηματοδοτήσεις.
Σίμος Αναστασόπουλος: Θα σας δώσω ένα μέγεθος της δυσαναλογίας που υπάρχει.
Σήμερα, με στοιχεία του 2017, τα ελληνικά κεφάλαια που επενδύθηκαν στις ΗΠΑ είναι υπερδιπλάσια των αμερικανικών κεφαλαίων που επενδύθηκαν στην Ελλάδα και μιλάω για άμεσες ξένες επενδύσεις βέβαια εδώ.
Οι ελληνικές ΑΞΕ στις ΗΠΑ ξεπερνούν τα 2 δις, ενώ οι αμερικάνικες εδώ είναι γύρω στα 800 εκατομμύρια. Είναι κάτι που προφανώς θα πρέπει να αλλάξει και να ισορροπήσει όπως κατά το παρελθόν.
Οι ΗΠΑ είναι η νούμερο ένα σε ανταγωνιστικότητα οικονομία του κόσμου.
Έχει μεγάλη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει νέες και πιο ώριμες επενδυτικές προτάσεις, οι δε πολιτείες της συναγωνίζονται στην προσέλκυση επενδύσεων στη περιοχή τους.
Αυτό έχει τραβήξει το ενδιαφέρον και των ελληνικών επιχειρήσεων που πηγαίνουν στις ΗΠΑ , επενδύουν εκεί και προσελκύουν παράλληλα και αμερικάνικα κεφάλαια.
Αυτή την τάση θέλουμε να ανατρέψουμε, με την βοήθεια του ROOTS, να κρατήσουμε στην Ελλάδα τις ιδέες που αναπτύσσονται στην Ελλάδα, ώστε να δημιουργήσουμε πλούτο και θέσεις εργασίας στην Ελλάδα.
Το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας τι προοπτική μπορεί να δώσει; Ο μέσος πολίτης πληρώνει το κόστος, φταίει δεν φταίει και είμαστε στο σημείο που όλοι θέλουν να δουν πιο γρήγορα αποτελέσματα σε ότι αφορά τη βελτίωση της Οικονομίας.
Σίμος Αναστασόπουλος: Συμφωνώ απολύτως με τον τρόπο που θέσατε το θέμα και με αυτό το σκεπτικό ιδρύθηκε το Συμβούλιο της Ανταγωνιστικότητας.
Επειδή έχει διαπιστωθεί ότι η ιδιωτική οικονομία και πρωτοβουλία είναι αυτή που θα δημιουργήσει πλούτο και θέσεις εργασίας, θα πρέπει να υπάρχει και το κατάλληλο περιβάλλον για να αναπτυχθεί η επιχειρηματικότητα, κάτι που σήμερα δεν υφίσταται.
Δεν υπήρχε δε μέχρι σήμερα το κατάλληλο Συμβούλιο, όπως αυτό προδιαγράφεται και από την Οδηγία της Ε.Ε., το οποίο θα μπορούσε να αναλύσει την θέση της χώρας ως προς την διεθνή ανταγωνιστικότητα, και να προτεραιοποιήσει τις απαιτούμενες αλλαγές για τη βελτίωση της.
Θεωρήσαμε απολύτως απαραίτητο να δημιουργηθεί αυτό το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας για να μας περιγράψει το πού βρίσκεται η Ελλάδα στο δείκτη ανταγωνιστικότητας και το τι πρέπει να κάνουμε, ώστε να επιταχύνουμε τις συνθήκες για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Έχετε την αίσθηση ότι οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις βρίσκονται στο καλύτερο σημείο των τελευταίων δεκαετιών
Σίμος Αναστασόπουλος: Αν δεν είναι το καλύτερο σημείο, σίγουρα είναι ένα από τα καλύτερα σημεία στα οποία οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις έχουν βρεθεί ποτέ.
Η παρουσία ενός πρέσβη με εξαιρετικές διπλωματικές ικανότητες, με μεγάλη δραστηριότητα και πολύ όρεξη, έχει βοηθήσει πάρα πολύ στο να έρθουν πιο κοντά οι δύο κυβερνήσεις.
Το σημαντικότερο πιστεύω είναι ότι υπάρχει και από τις δύο πλευρές κοινή κατεύθυνση και κοινά συμφέροντα και ενδιαφέροντα σε πάρα πολλούς τομείς, που δεν περιορίζονται στο ενεργειακό ή στην άμυνα και την ασφάλεια, αλλά επεκτείνονται και σε τομείς που έχουν να κάνουν με την γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή.
Δηλαδή αυτή η πορεία των καλών σχέσεων όπως την περιγράφετε, για την Ελλάδα τι μπορεί να σημάνει; Τι μπορεί να τις εξασφαλίσει;
Σίμος Αναστασόπουλος: Θα ήθελα να δούμε ρεαλιστικά τις πρόσφατες εξελίξεις στις διμερείς μας σχέσεις, όπως ρεαλιστές πρέπει να είμαστε και στη πολιτικές μας επιδιώξεις.
Η Έκθεση της Θεσσαλονίκης, με τις ΗΠΑ ως τιμώμενη χώρα λόγω και των καλών σχέσεων που είχαν ήδη διαμορφωθεί, έστειλε ένα πάρα πολύ ιδιαίτερο και ισχυρό μήνυμα στις ΗΠΑ, ότι η Ελλάδα όταν θέλει και δουλεύει οργανωμένα μπορεί να ανταπεξέλθει και στις πιο μεγάλες απαιτήσεις.
Αυτό το μήνυμα μεταφέρθηκε τόσο από τις αμερικανικές επιχειρήσεις που συμμετείχαν στο Αμερικανικό Περίπτερο όσο και από τον Πρέσβη και τον Υπουργό Εμπορίου που ήταν εδώ.
Ο Wilbur Ross εντυπωσιάστηκε ιδιαίτερα από τη δουλειά που είχε γίνει στη Θεσσαλονίκη, από το πώς προβλήθηκαν οι ΗΠΑ και από τις προοπτικές της χώρας μας σαν οικονομικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.
Στην συνέχεια της ΔΕΘ πραγματοποιήθηκε συνάντηση του κ.Wilbur Ross με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα τον περασμένο Οκτώβριο στις ΗΠΑ όπου στήθηκε η ιδέα για την εκκίνηση στρατηγικού διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών. Στα μέσα Δεκεμβρίου στην Ουάσιγκτον ξεκίνησε ο Στρατηγικός Διάλογος, όπου συζητήθηκαν θέματα που άπτονται και του αμερικανικού ενδιαφέροντος και του δικού μας.
Πέραν της ενέργειας, της άμυνας, της γεωπολιτικής θέσης και των γεωστρατηγικών της περιοχής συζητήθηκαν και θέματα εμπορίου και επενδύσεων, που έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για μας. Ο διάλογος θα συνεχιστεί και πιστεύω ότι με την συμμετοχή και του Επιμελητηρίου μας μπορούν να υπάρξουν θεαματικά αποτελέσματα με αμοιβαίο όφελος. Για να βάλουμε βέβαια τα πράγματα και τις προσδοκίες στη θέση τους, οι ΗΠΑ δεν κατευθύνουν τις επενδύσεις όπως άλλες χώρες που έχουν κρατικά ελεγχόμενες οικονομίες.
Αυτό που μπορούν να κάνει η αμερικανική κυβέρνηση είναι να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να επενδύσουν σε κάποια χώρα.
Δεν μπορεί όμως να τις υποχρεώσει, ούτε να τις κατευθύνει.
Η συμφωνία των Πρεσπών μπορεί να χαλάσει αυτό το κλίμα, αν κάτι δεν πάει καλά ή δεν περάσει η συμφωνία ;
Σίμος Αναστασόπουλος: Ο αμερικανικός παράγοντας θεωρούσε και εξακολουθεί να θεωρεί ότι η ασφάλεια στη περιοχή, σε μεγάλο βαθμό, στηρίζεται στις αρμονικές σχέσεις μεταξύ των χωρών της περιοχής και αυτό προσπάθησε να ενθαρρύνει.
Η στάση της ελληνικής κυβέρνησης να τακτοποιήσει την διένεξη για το όνομα με τα Σκόπια που οδήγησε στην Συμφωνία των Πρεσπών ήταν προς την θετική κατεύθυνση από κάθε άποψη.
Προσωπικά πιστεύω ότι, αυτή ήταν μια διένεξη που έπρεπε να είχε κλείσει από καιρό και εξακολουθώ να πιστεύω ότι πρέπει να κλείσει σήμερα.
Ο τρόπος βεβαίως που έγινε η συμφωνία, ο τρόπος που επικοινωνήθηκε, όπως και τα κενά που έμειναν και αφορούν την ταυτότητα και την γλώσσα, δημιούργησαν τις δικαιολογημένες αντιδράσεις πολιτικών και πολιτών.
Έχω την αίσθηση ότι η συμφωνία και η δέσμευση που έχει αναλάβει η κυβέρνηση είναι τέτοια που παρά τα κενά και τις ατέλειες που περιέχει, θα οδηγήσει στο κλείσιμο μιας διαμάχης πολλών χρόνων και θα αποβεί τελικά προς όφελος της Ελλάδας.
Πιστεύω ότι η Συμφωνία αυτή θα επιτρέψει στην χώρα μας να έχει τον ηγετικό ρόλο που της αρμόζει στην ευρύτερη περιοχή.
www.bankingnews.gr
Λέει με βεβαιότητα ότι οι Ελληνοαμερικανικές σχέσεις βρίσκονται στο καλύτερο δυνατό σημείο μεταξύ των δύο χωρών σε όλους τους στρατηγικούς τομείς αναδεικνύοντας και το ρόλο του Επιμελητηρίου που εργάζεται προς αυτή τη βελτίωση των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών.
Για τη συμφωνία των Πρεσπών, υποστηρίζει ότι εντάσσεται σε ένα σχέδιο αρμονικής συνύπαρξής ανάμεσα στις δύο χώρες εννοώντας την Ελλάδα και τη ΠΓΔΜ και διατυπώνει την άποψη ότι πρέπει να κλείσει η διαμάχη ανάμεσα στις δύο γειτονικές χώρες.
Ο κ. Αναστασόπουλος προεξοφλεί ότι το αποτέλεσμα της συμφωνία θα αναδείξει την Ελλάδα και θα τις επιτρέψει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή.
Ο πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου εκτιμά ότι η κυβέρνηση πρέπει να δώσει έμφαση στις μεταρρυθμίσεις με επίκεντρο τη Δημόσια Διοίκηση και την ταχύτερη απονομή της Δικαιοσύνης.
Ο ίδιος αναγνωρίζει ότι η Ελλάδα δεν έχει άλλο χρόνο για χάσιμο στον τομέα των μεταρρυθμίσεων και αποκαλύπτει ότι οι αμερικανικές επενδύσεις υστερούν στην Ελλάδα σε σχέση με αυτές που έχουν πραγματοποιήσει οι Έλληνες στην Αμερική.
Μιλά για τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ – Κίνας ενώ αμφισβητεί ότι αμερικανικά κέντρα εξουσίας βάζουν εμπόδια σε επικείμενες επενδύσεις στη χώρα μας από την Κίνα και άλλων χωρών.
Ακολουθεί η συνέντευξη του κ. Σίμου Αναστασόπουλου στον δημοσιογράφο Νίκο Θεοδωρόπουλο.
Προθέσεις για επενδύσεις διαπιστώνουμε από τους Αμερικανούς αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουμε την επένδυση ορόσημο στην ελληνική οικονομία. Για το λιμάνι της Θεσσαλονίκης θυμόμαστε τις παρεμβάσεις του Αμερικανού Πρέσβη και προσδοκούμε στην παρουσία Αμερικανών επενδυτών για το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης;
Σίμος Αναστασόπουλος: Ο Αμερικανός Πρέσβης δεν έχει παρέμβει, απ’ όσο γνωρίζω, για το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Έχει εκφράσει κάποιες απόψεις για το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και κυρίως για τον πλωτό σταθμό του αερίου. Πρέπει να πω ότι, έχουν γίνει αρκετές αμερικανικές επενδύσεις τα τελευταία χρόνια, σημαντικής αξίας εδώ και στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσα να αναφέρω τουλάχιστον 27 επενδύσεις από το 2017 και μετά.
Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι, τα διεθνή επενδυτικά κεφάλαια και βεβαίως και τα αμερικανικά, επενδύουν στις χώρες όπου υπάρχουν σημαντικές ευκαιρίες και σημαντικές αποδόσεις.
Ανάλογα δε με το ρίσκο που έχει να αντιμετωπίσει κάποιος σε κάθε χώρα, αναμένει και την αντίστοιχη απόδοση.
Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή, παρά το ότι υπάρχουν ευκαιρίες το ρίσκο δεν έχει ξεπεραστεί.
Και δεν μιλάω για το δημοσιονομικό διότι αυτό έχει πια κλείσει, η οικονομία μας δουλεύει με σημαντικά πλεονάσματα, ίσως και περισσότερα απ’ όσα χρειάζονται σήμερα, το οποίο σημαίνει ότι στο μέλλον προβλέπουμε ότι θα είναι όλο και ευνοϊκότερα τα πράγματα από δημοσιονομικής πλευράς και εννοώ φορολογικούς συντελεστές και ασφαλιστικές εισφορές.
Παρόλα αυτά όμως, η ανταγωνιστικότητα που καθορίζει και τον βαθμό στον οποίον μπορεί μια οικονομία να προσελκύει επενδύσεις, στην Ελλάδα συνεχίζει να ολισθαίνει, διότι οι μεταρρυθμίσεις που θα άλλαζαν το επενδυτικό και επιχειρηματικό περιβάλλον δεν έχουν ολοκληρωθεί..
Όταν φτιάξει το περιβάλλον, να είστε βέβαιος ότι οι επενδύσεις θα αρχίσουν να ανεβαίνουν εκθετικά, ώστε τελικά να φθάσουμε και σε αυτό το πολυπόθητο ποσό των 100 δις που χρειαζόμαστε για τα επόμενα 5 χρόνια, που αντιλαμβάνεστε ότι δεν μπορεί να καλυφθεί από μία, ή δύο, ή τρεις, ή πέντε μεγάλες επενδύσεις, αλλά θέλει πάρα πολλές μεσαίες και μικρές.
Αυτό το πλαίσιο που περιγράψατε εμποδίζει στην ουσία τις επενδύσεις, μπορεί να αλλάξει; Μήπως οι βασικές δομές λειτουργίας του κράτους είναι πιο ισχυρές και βγαίνουν νικήτριες όταν αναμετρώνται με την εκάστοτε κυβερνητική πολιτική;
Σίμος Αναστασόπουλος: Εγώ δεν πιστεύω ότι δεν μπορεί να τις νικήσει κανένας.
Πιστεύω ότι είναι θέμα πολιτικής βούλησης καταρχήν και σωστής οργάνωσης σχεδίου με χρονοδιάγραμμα και ορόσημα.
Ασφαλώς το να αλλάξεις το περιβάλλον θα πάρει χρόνο.
Από την άλλη πλευρά όμως και μόνο που θα κατατεθεί ένα συνεκτικό και μελετημένο αναπτυξιακό σχέδιο με ορόσημα που θα περιγράφει τι θέλουμε να κάνουμε, ποιες μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες και πότε θα γίνουν, θα έχει γίνει το σημαντικό βήμα που αναμένουν οι αγορές.
Αυτό το περιβάλλον που περιγράψατε πρέπει να γίνει άμεσα. Μπορούν να μας περιμένουν οι επενδυτές;
Σίμος Αναστασόπουλος: Είναι απολύτως αναγκαίο να γίνει τώρα.
Έπρεπε να είχε γίνει χθες.
Δεν έγινε γιατί δυστυχώς ασχοληθήκαμε μόνο με τα δημοσιονομικά λόγω των μνημονιακών υποχρεώσεων.
Έπρεπε να γίνει παράλληλα με τις δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις με ένα καλύτερο μείγμα πολιτικών που θα περιόριζαν τις υφεσιακές επιπτώσεις των δημοσιονομικών μέτρων.
Σήμερα λοιπόν, τώρα, πρέπει να προχωρήσουμε τις μεταρρυθμίσεις για την ανάπτυξη που μας είναι απολύτως απαραίτητη. Νομίζω ότι έχουμε το χρονικό περιθώριο για την ολοκλήρωση των αναπτυξιακών μεταρρυθμίσεων, δεν έχουμε όμως κανένα περιθώριο για το πότε πρέπει να ξεκινήσουν.
Θέλετε να ιεραρχήσετε ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα, ή είναι όλα πακέτο;
Σίμος Αναστασόπουλος: Οι απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές είναι ένα μεγάλο πακέτο και πρέπει να περιγραφούν σε ένα συνολικό Σχέδιο βάζοντας βεβαίως κάποιες προτεραιότητες ανάλογα και με την ταχύτητα υλοποίησης τους.
Θα έλεγα πάντως ότι, έχει να κάνει με τη Δημόσια Διοίκηση, με την ταχύτητα απονομής της Δικαιοσύνης και με το φορολογικό πλαίσιο και θέματα όπως χωροταξικό, είναι άμεσες προτεραιότητες.
Ο βασικός πυλώνας της οικονομίας είναι οι τράπεζες. Στον τομέα αυτόν διαπιστώνετε ότι μπορεί να υπάρχει πιο έντονο ενδιαφέρον από Αμερικανούς επενδυτές;
Σίμος Αναστασόπουλος: Ναι, πολύ σωστά λέτε ότι στις μεγάλες μας τράπεζες τα αμερικανικά κεφάλαια έχουν συμμετοχή στις ανακεφαλαιοποιήσεις που πραγματοποιήθηκαν.
Εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για NPEs και ήδη έχουν ανακοινωθεί, τουλάχιστον 2 μεγάλα deals, όπου αμερικάνικα funds έχουν εξαγοράσει μεγάλα τμήματα των κόκκινων δανείων.
Από όσο γνωρίζω και ένα τρίτο deal είναι στα σκαριά, όπου ένα μεγάλο μέρος κόκκινων δανείων θα πάει σε ένα αμερικανικό fund.
Αυτές είναι σημαντικές κινήσεις υποστήριξης ενώ παράλληλα απαλλάσσουν τις τράπεζες από ένα μεγάλο βάρος διευκολύνοντας και την ρευστότητα.
Οι Κινέζοι έχουν σημαντική παρουσία στην Ελλάδα και κάποιες νέες προσπάθειες για επενδύσεις βρίσκουν εμπόδια Μπορεί να συνδέονται με τον εμπορικό πόλεμο που έχει ανοίξει η Αμερική έναντι των Κινέζων;
Σίμος Αναστασόπουλος: Δεν έχω κάτι υπόψη μου που να επιβεβαιώνει το ότι αμερικάνικα συμφέροντα βάζουν εμπόδια σε κινεζικές επενδύσεις στην Ελλάδα.
Νομίζω ότι υπάρχει ένα θέμα διεθνώς μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, το οποίο αντιπροσωπεύει αυτή τη στιγμή μια απειλή για την παγκόσμια οικονομία, καθόσον οι δύο χώρες δεν τα έχουν βρει ακόμα στο διεθνές εμπόριο, στις ταρίφες και στη προστασία των δικαιωμάτων.
Εκεί οι ΗΠΑ, όπως και η Ε.Ε., έχουν εκφράσει την αμφισβήτηση τους στο τρόπο που οι κινεζικές επιχειρήσεις και η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τα δικαιώματα των επιχειρήσεων στην Κίνα.
Πιστεύω ότι τελικά η λογική και το κοινό συμφέρον θα υπερισχύσουν.
Γνωρίζουμε βεβαίως την στρατηγική για το “one belt one road” της Κίνας και τον τρόπο που επενδύει μεγάλα κεφάλαια σε πάρα πολλές οικονομίες σε όλη την περιοχή και έτσι υλοποιεί την μεγάλη επέκταση της κινεζικής οικονομίας.
Το βρίσκω και αυτό απολύτως θεμιτό και βλέπω αντιστοίχως και τις ΗΠΑ να αντιδρούν σήμερα προασπίζοντας τα δικά τους δικαιώματα, τον δικό τους τρόπο που βλέπουν την ελεύθερη οικονομία παγκοσμίως.
Οι Κινέζοι θέλουν να κινούνται ελεύθερα χωρίς περιορισμούς στις υπόλοιπες χώρες, ενώ αυτοί βάζουν περιορισμούς για τις επενδύσεις που πραγματοποιούνται στη χώρα τους;
Σίμος Αναστασόπουλος: Ισχύει και σε πολύ μεγάλο βαθμό εκεί οφείλονται και οι αντιρρήσεις των ΗΠΑ και της Ε.Ε. και δεν ισχύει επειδή το λέτε εσείς ή εγώ, ισχύει γιατί αυτή είναι η νομοθεσία και η πραγματικότητα στη Κίνα. Δεν μπορείς να κάνεις ελεύθερα επενδύσεις στην Κίνα, ενώ θεωρούν ότι οι ίδιοι μπορούν, εκμεταλλευόμενοι βεβαίως ότι ευρωπαϊκή και η αμερικανική οικονομία λειτουργούν σε καθεστώς απόλυτης ελευθερία.
Θα πρέπει κάποια στιγμή να ισχύσουν ίδιοι κανόνες για τους επενδυτές παντού, είτε αφορά επένδυση στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στην Κίνα, στην Ιαπωνία ή οπουδήποτε αλλού.
Έρχομαι στην πρωτοβουλία που είχε αναλάβει το Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο μέσα από το πρόγραμμα ROOTS. Τι να περιμένουν οι ελληνικές επιχειρήσεις από το πρόγραμμα;
Σίμος Αναστασόπουλος: Πρέπει να διευκρινίσω ότι είναι μια ιδέα την οποία από πολύ καιρό διαμορφώσαμε μαζί με τη διοίκηση του Χρηματιστηρίου Αθηνών.
Η ιδέα αυτή έφθασε πια στο σημείο της υλοποίησης, με πρωταρχικό παράγοντα εδώ το Χρηματιστήριο Αθηνών, που ανέπτυξε την συγκεκριμένη πλατφόρμα.
Ο στόχος είναι πολλαπλός.
Αφενός μεν θέλαμε να δώσουμε τη δυνατότητα σε ώριμες, μικρομεσαίες ή start ups επιχειρήσεις να χρηματοδοτηθούν από τα διεθνή επενδυτικά κεφάλαια και αφετέρου να βοηθήσουμε στη εκπαίδευση και επιμόρφωση της νέας επιχειρηματικότητας.
Για να το κάνω πιο αναλυτικό, πιο ξεκάθαρο, θέλαμε να δώσουμε τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις που έχουν το όραμα και το προϊόν που μπορεί να κεντρίσει το επενδυτικό ενδιαφέρον, να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους, να σχεδιάσουν σωστά το όραμά τους και το σχέδιο τους προς την ανάπτυξη, να φτιάξουν σωστά το business plan και το financial plan και να τις βοηθήσουμε να φτιάξουν τον επενδυτικό τους φάκελο.
Θα μεταφέρω την εμπειρία Ελλήνων επιχειρηματιών που λέει ότι η αμερικάνικη αγορά είναι πιο εύκολη στις χρηματοδοτήσεις.
Σίμος Αναστασόπουλος: Θα σας δώσω ένα μέγεθος της δυσαναλογίας που υπάρχει.
Σήμερα, με στοιχεία του 2017, τα ελληνικά κεφάλαια που επενδύθηκαν στις ΗΠΑ είναι υπερδιπλάσια των αμερικανικών κεφαλαίων που επενδύθηκαν στην Ελλάδα και μιλάω για άμεσες ξένες επενδύσεις βέβαια εδώ.
Οι ελληνικές ΑΞΕ στις ΗΠΑ ξεπερνούν τα 2 δις, ενώ οι αμερικάνικες εδώ είναι γύρω στα 800 εκατομμύρια. Είναι κάτι που προφανώς θα πρέπει να αλλάξει και να ισορροπήσει όπως κατά το παρελθόν.
Οι ΗΠΑ είναι η νούμερο ένα σε ανταγωνιστικότητα οικονομία του κόσμου.
Έχει μεγάλη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει νέες και πιο ώριμες επενδυτικές προτάσεις, οι δε πολιτείες της συναγωνίζονται στην προσέλκυση επενδύσεων στη περιοχή τους.
Αυτό έχει τραβήξει το ενδιαφέρον και των ελληνικών επιχειρήσεων που πηγαίνουν στις ΗΠΑ , επενδύουν εκεί και προσελκύουν παράλληλα και αμερικάνικα κεφάλαια.
Αυτή την τάση θέλουμε να ανατρέψουμε, με την βοήθεια του ROOTS, να κρατήσουμε στην Ελλάδα τις ιδέες που αναπτύσσονται στην Ελλάδα, ώστε να δημιουργήσουμε πλούτο και θέσεις εργασίας στην Ελλάδα.
Το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας τι προοπτική μπορεί να δώσει; Ο μέσος πολίτης πληρώνει το κόστος, φταίει δεν φταίει και είμαστε στο σημείο που όλοι θέλουν να δουν πιο γρήγορα αποτελέσματα σε ότι αφορά τη βελτίωση της Οικονομίας.
Σίμος Αναστασόπουλος: Συμφωνώ απολύτως με τον τρόπο που θέσατε το θέμα και με αυτό το σκεπτικό ιδρύθηκε το Συμβούλιο της Ανταγωνιστικότητας.
Επειδή έχει διαπιστωθεί ότι η ιδιωτική οικονομία και πρωτοβουλία είναι αυτή που θα δημιουργήσει πλούτο και θέσεις εργασίας, θα πρέπει να υπάρχει και το κατάλληλο περιβάλλον για να αναπτυχθεί η επιχειρηματικότητα, κάτι που σήμερα δεν υφίσταται.
Δεν υπήρχε δε μέχρι σήμερα το κατάλληλο Συμβούλιο, όπως αυτό προδιαγράφεται και από την Οδηγία της Ε.Ε., το οποίο θα μπορούσε να αναλύσει την θέση της χώρας ως προς την διεθνή ανταγωνιστικότητα, και να προτεραιοποιήσει τις απαιτούμενες αλλαγές για τη βελτίωση της.
Θεωρήσαμε απολύτως απαραίτητο να δημιουργηθεί αυτό το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας για να μας περιγράψει το πού βρίσκεται η Ελλάδα στο δείκτη ανταγωνιστικότητας και το τι πρέπει να κάνουμε, ώστε να επιταχύνουμε τις συνθήκες για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Έχετε την αίσθηση ότι οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις βρίσκονται στο καλύτερο σημείο των τελευταίων δεκαετιών
Σίμος Αναστασόπουλος: Αν δεν είναι το καλύτερο σημείο, σίγουρα είναι ένα από τα καλύτερα σημεία στα οποία οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις έχουν βρεθεί ποτέ.
Η παρουσία ενός πρέσβη με εξαιρετικές διπλωματικές ικανότητες, με μεγάλη δραστηριότητα και πολύ όρεξη, έχει βοηθήσει πάρα πολύ στο να έρθουν πιο κοντά οι δύο κυβερνήσεις.
Το σημαντικότερο πιστεύω είναι ότι υπάρχει και από τις δύο πλευρές κοινή κατεύθυνση και κοινά συμφέροντα και ενδιαφέροντα σε πάρα πολλούς τομείς, που δεν περιορίζονται στο ενεργειακό ή στην άμυνα και την ασφάλεια, αλλά επεκτείνονται και σε τομείς που έχουν να κάνουν με την γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή.
Δηλαδή αυτή η πορεία των καλών σχέσεων όπως την περιγράφετε, για την Ελλάδα τι μπορεί να σημάνει; Τι μπορεί να τις εξασφαλίσει;
Σίμος Αναστασόπουλος: Θα ήθελα να δούμε ρεαλιστικά τις πρόσφατες εξελίξεις στις διμερείς μας σχέσεις, όπως ρεαλιστές πρέπει να είμαστε και στη πολιτικές μας επιδιώξεις.
Η Έκθεση της Θεσσαλονίκης, με τις ΗΠΑ ως τιμώμενη χώρα λόγω και των καλών σχέσεων που είχαν ήδη διαμορφωθεί, έστειλε ένα πάρα πολύ ιδιαίτερο και ισχυρό μήνυμα στις ΗΠΑ, ότι η Ελλάδα όταν θέλει και δουλεύει οργανωμένα μπορεί να ανταπεξέλθει και στις πιο μεγάλες απαιτήσεις.
Αυτό το μήνυμα μεταφέρθηκε τόσο από τις αμερικανικές επιχειρήσεις που συμμετείχαν στο Αμερικανικό Περίπτερο όσο και από τον Πρέσβη και τον Υπουργό Εμπορίου που ήταν εδώ.
Ο Wilbur Ross εντυπωσιάστηκε ιδιαίτερα από τη δουλειά που είχε γίνει στη Θεσσαλονίκη, από το πώς προβλήθηκαν οι ΗΠΑ και από τις προοπτικές της χώρας μας σαν οικονομικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.
Στην συνέχεια της ΔΕΘ πραγματοποιήθηκε συνάντηση του κ.Wilbur Ross με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα τον περασμένο Οκτώβριο στις ΗΠΑ όπου στήθηκε η ιδέα για την εκκίνηση στρατηγικού διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών. Στα μέσα Δεκεμβρίου στην Ουάσιγκτον ξεκίνησε ο Στρατηγικός Διάλογος, όπου συζητήθηκαν θέματα που άπτονται και του αμερικανικού ενδιαφέροντος και του δικού μας.
Πέραν της ενέργειας, της άμυνας, της γεωπολιτικής θέσης και των γεωστρατηγικών της περιοχής συζητήθηκαν και θέματα εμπορίου και επενδύσεων, που έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για μας. Ο διάλογος θα συνεχιστεί και πιστεύω ότι με την συμμετοχή και του Επιμελητηρίου μας μπορούν να υπάρξουν θεαματικά αποτελέσματα με αμοιβαίο όφελος. Για να βάλουμε βέβαια τα πράγματα και τις προσδοκίες στη θέση τους, οι ΗΠΑ δεν κατευθύνουν τις επενδύσεις όπως άλλες χώρες που έχουν κρατικά ελεγχόμενες οικονομίες.
Αυτό που μπορούν να κάνει η αμερικανική κυβέρνηση είναι να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να επενδύσουν σε κάποια χώρα.
Δεν μπορεί όμως να τις υποχρεώσει, ούτε να τις κατευθύνει.
Η συμφωνία των Πρεσπών μπορεί να χαλάσει αυτό το κλίμα, αν κάτι δεν πάει καλά ή δεν περάσει η συμφωνία ;
Σίμος Αναστασόπουλος: Ο αμερικανικός παράγοντας θεωρούσε και εξακολουθεί να θεωρεί ότι η ασφάλεια στη περιοχή, σε μεγάλο βαθμό, στηρίζεται στις αρμονικές σχέσεις μεταξύ των χωρών της περιοχής και αυτό προσπάθησε να ενθαρρύνει.
Η στάση της ελληνικής κυβέρνησης να τακτοποιήσει την διένεξη για το όνομα με τα Σκόπια που οδήγησε στην Συμφωνία των Πρεσπών ήταν προς την θετική κατεύθυνση από κάθε άποψη.
Προσωπικά πιστεύω ότι, αυτή ήταν μια διένεξη που έπρεπε να είχε κλείσει από καιρό και εξακολουθώ να πιστεύω ότι πρέπει να κλείσει σήμερα.
Ο τρόπος βεβαίως που έγινε η συμφωνία, ο τρόπος που επικοινωνήθηκε, όπως και τα κενά που έμειναν και αφορούν την ταυτότητα και την γλώσσα, δημιούργησαν τις δικαιολογημένες αντιδράσεις πολιτικών και πολιτών.
Έχω την αίσθηση ότι η συμφωνία και η δέσμευση που έχει αναλάβει η κυβέρνηση είναι τέτοια που παρά τα κενά και τις ατέλειες που περιέχει, θα οδηγήσει στο κλείσιμο μιας διαμάχης πολλών χρόνων και θα αποβεί τελικά προς όφελος της Ελλάδας.
Πιστεύω ότι η Συμφωνία αυτή θα επιτρέψει στην χώρα μας να έχει τον ηγετικό ρόλο που της αρμόζει στην ευρύτερη περιοχή.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών