Του διεθνολόγου - ιστορικού Αριστείδη Ρούνη
Στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον, η άσκηση της εξωτερικής πολιτικής από τα κράτη, αποτελεί ένα από τα κυριότερα τμήματα της συνολικής τους πολιτικής. Προς αυτή την κατεύθυνση, οι χώρες εφαρμόζουν τη γνωστή «ήπια ισχύ (soft power)», μια έννοια, που εισήχθη από τον αμερικανό καθηγητή Joseph Nye, την δεκαετία του 1980, καθώς προσδίδουν ιδιαίτερη σημασία στην ικανοποίηση των συμφερόντων τους.
Περνώντας στην περίπτωση της Τουρκίας, με την πολιτική της εκτός των συνόρων της, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο περιφερειακό γεωπολιτικό γίγνεσθαι. Εντός του πλαισίου αυτού, το κράτος της Τουρκικής Δημοκρατίας (Türkiye Cumhuriyeti), όπως ονομάζεται επισήμως, με την ηγετική φυσιογνωμία του Πρόεδρου της, Erdogan, που έχει βάλει την «υπογραφή» του στη σύγχρονη Τουρκία, έχει εντείνει την προσπάθεια του στην επιρροή των καθημερινών εξελίξεων σε κράτη, που θεωρεί ότι έχει κάτι να κερδίσει, δηλαδή να αποκομίσει κάποιου είδους όφελος. Παράδειγμα αποτελούν τα «πακέτα δώρων», που αποστέλλει, είτε με την μορφή στρατιωτικών εξοπλισμών, είτε με αυτή της ανθρωπιστικής βοήθειας, σε βαλκανικές χώρες, χώρες της Αφρικής, αλλά και σε χώρες στα Ανατολικά της Τουρκίας. Επομένως, είναι προφανές ότι το πεδίο άσκησης διπλωματικού έργου από τον «γείτονα» της Ελλάδας, εκτιμάται ως διευρυμένο.
Σύμφωνα με τον Τουρκο-αμερικάνο πολιτικό επιστήμονα, Soner Çağaptay, «η εξωτερική πολιτική θα είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του Ερντογάν στο μέλλον». Και αυτό υφίσταται, καθώς σε μια περίοδο, όπου οι χώρες δοκιμάστηκαν, αλλά και δοκιμάζονται ακόμα από τον COVID-19, όπως και η Τουρκία, οι διμερείς σχέσεις που αυτή συνάπτει, μπορεί να έχουν καθοριστική σημασία για την πορεία της. Ως απόρροια αυτού, έρχεται το ενδιαφέρον της για την Ανατολική Αφρική, μια περιοχή με την οποία ασχολείται ιδιαιτέρως, πέρα από τα ανοιχτά «μέτωπα» της στην εξωτερική πολιτική σκηνή, όπως το «Λιβυκό Ζήτημα». Η Ανατολική Αφρική, αποτελεί έναν τόπο, όπου βρίσκεται ο περίφημος «κόλπος του Άντεν», μια μικρή, σχετικά σε πλάτος, δίοδος, που συνδέει την Μεσόγειο Θάλασσα με τον Ινδικό Ωκεανό. Η δίοδος αυτή τοποθετείται ανάμεσα από την Υεμένη, κράτος με χρόνιες αναταραχές, από την βόρεια πλευρά, και από την Σομαλία και το Τζιμπουτί, από την νότια πλευρά. Είναι ένα πέρασμα, «επίκεντρο» της διεθνούς διακίνησης αγαθών και εμπορευμάτων μέσω της θαλάσσιας οδού, γεγονός που αυξάνει την γεωπολιτική του σπουδαιότητα. Αυτό όμως που μεταφέρεται κυρίως από αυτή τη περιοχή, είναι το πετρέλαιο.
Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στη νότια πλευρά του κόλπου, στο κράτος της Σομαλίας, σειρά ενεργειών της Άγκυρας αποδεικνύουν το τουρκικό ενδιαφέρον. Θεωρείται ότι έχει βρει «γόνιμο έδαφος» η επιρροή της Τουρκίας στη χώρα, καθώς, όπως αναφέρεται στο Factbook της αμερικανικής CIA, «οι πολίτες της Σομαλίας είναι στο θρήσκευμα σουνίτες Μουσουλμάνοι», δηλαδή ασπάζονται κατά πλειοψηφία την ίδια θρησκεία, που αποτελεί την επικρατέστερη στην Τουρκία. Η θρησκεία, εκτιμάται ότι, μπορεί να αποτελέσει ένα «μοχλό» καθοδήγησης ενός λαού, και πόσο μάλλον των πολιτών μιας χώρας, που διαβιεί υπό τον φόβο της πειρατείας. Επιπλέον, η Σομαλία, αντιμετωπίζει τις προκλήσεις των Ανταρτών Al-Shabab που ευθυγραμμίζονται με την τρομοκρατική οργάνωση της Αλ Κάιντα, όπως αναφέρεται στο BBC.
Εκτός της θρησκείας, και στην παιδεία, η Τουρκία έχει προβεί σε διπλωματικές κινήσεις στη Σομαλία. Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, «από το 1992 και έπειτα, 1.092 Σομαλοί φοιτητές, έχουν λάβει προγράμματα υποτροφιών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από το τουρκικό κράτος».
Η χρηματοδότηση αυτή, των σπουδών Σομαλών νέων, μπορεί να ενταχθεί στην κατηγορία των «δώρων» της Άγκυρας, που προαναφέρθηκε. Σ’ αυτό το σημείο, είναι κατάλληλη η παράθεση της επισήμανσης της διεθνολόγου και δημοσιογράφου της Deutsche Welle, Ineke Mules, η οποία αναφέρει ότι η Τουρκία βασίζεται στην ήδη ισχυρή σχέση της με τη Σομαλία». Είναι δηλαδή, αρκετά σταθερά και μεθοδικά τα βήματα που πραγματοποιεί η Άγκυρα, εδώ και αρκετά έτη, στον τομέα της παιδείας και θρησκεύματος στο μουσουλμανικό αυτό κράτος, που βρίσκεται σε μια καίρια γεωγραφική τοποθεσία. Άρα, έχει «οικοδομήσει» μια επιρροή στη Σομαλία, σε ευαίσθητους κοινωνικούς τομείς.
Ως προς την στρατιωτική διπλωματία, που ασκείται με ταυτόχρονη συνεργασία των Υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας, έναν εξίσου σημαντικό τομέα, σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Φίλη, «η Άγκυρα ανέπτυξε στρατιωτική βάση στη Σομαλία, εκμεταλλευόμενη την παρουσία της από το 2009 στο πλαίσιο πολυεθνικής δύναμης καταπολέμησης της πειρατείας». Αποτελεί γεγονός στρατηγικής σπουδαιότητας, καθώς είναι πολύ σημαντικό να διατηρείς στρατιωτικές δυνάμεις σε ξένο έδαφος, όπως οι Η.Π.Α. Με την χρήση ένοπλης κρατικής δύναμης, δύναται η Τουρκία να εμπλακεί, σε οποιαδήποτε δραστηριότητα στη Σομαλία, θεωρήσει ότι είναι προς το δικό της συμφέρον. Άρα, προκύπτει ότι, η ύπαρξη τούρκων στρατιωτών στη χώρα, συμβάλλει στην τοπική επίδειξη δύναμης, αλλά πολύ περισσότερο στην προβολή της ισχύος των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων σε ένα ευρύτερο περιφερειακό επίπεδο.
Καταλήγοντας, η θετική έκβαση των εξελίξεων στα ανοιχτά μέτωπα της Τουρκίας, τα οποία δεν είναι λίγα, δεν διαφαίνεται στο εγγύς μέλλον. Όμως υπάρχουν κράτη, όπως το παράδειγμα της Σομαλίας, όπου η Τουρκία έχει τοποθετήσει στέρεες διπλωματικές βάσεις. Έτσι, δύναται να ασκεί την εξωτερική της πολιτική σε μέτωπα, που χρειάζεται περισσότερος κόπος, να καταβάλλει δηλαδή, περισσότερη προσπάθεια, για την εξασφάλιση των τουρκικών συμφερόντων. Αυτό που αναμένεται με αγωνία, είναι στην ουσία των πραγμάτων, τα επόμενα βήματα του ίδιου τούρκου προέδρου στην γεωπολιτική σκακιέρα, που συμμετέχει η Τουρκία, όπου μείζονος σημασίας παράγοντες είναι η παρακολούθηση της πορείας της τουρκικής οικονομίας, αφού οι αποφάσεις του προέδρου Erdogan στην εξωτερική πολιτική της χώρας, σε μεγάλο βαθμό θα εξαρτώνται από την οικονομική κατάσταση της χώρας.
www.bankingnews.gr
Περνώντας στην περίπτωση της Τουρκίας, με την πολιτική της εκτός των συνόρων της, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο περιφερειακό γεωπολιτικό γίγνεσθαι. Εντός του πλαισίου αυτού, το κράτος της Τουρκικής Δημοκρατίας (Türkiye Cumhuriyeti), όπως ονομάζεται επισήμως, με την ηγετική φυσιογνωμία του Πρόεδρου της, Erdogan, που έχει βάλει την «υπογραφή» του στη σύγχρονη Τουρκία, έχει εντείνει την προσπάθεια του στην επιρροή των καθημερινών εξελίξεων σε κράτη, που θεωρεί ότι έχει κάτι να κερδίσει, δηλαδή να αποκομίσει κάποιου είδους όφελος. Παράδειγμα αποτελούν τα «πακέτα δώρων», που αποστέλλει, είτε με την μορφή στρατιωτικών εξοπλισμών, είτε με αυτή της ανθρωπιστικής βοήθειας, σε βαλκανικές χώρες, χώρες της Αφρικής, αλλά και σε χώρες στα Ανατολικά της Τουρκίας. Επομένως, είναι προφανές ότι το πεδίο άσκησης διπλωματικού έργου από τον «γείτονα» της Ελλάδας, εκτιμάται ως διευρυμένο.
Σύμφωνα με τον Τουρκο-αμερικάνο πολιτικό επιστήμονα, Soner Çağaptay, «η εξωτερική πολιτική θα είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του Ερντογάν στο μέλλον». Και αυτό υφίσταται, καθώς σε μια περίοδο, όπου οι χώρες δοκιμάστηκαν, αλλά και δοκιμάζονται ακόμα από τον COVID-19, όπως και η Τουρκία, οι διμερείς σχέσεις που αυτή συνάπτει, μπορεί να έχουν καθοριστική σημασία για την πορεία της. Ως απόρροια αυτού, έρχεται το ενδιαφέρον της για την Ανατολική Αφρική, μια περιοχή με την οποία ασχολείται ιδιαιτέρως, πέρα από τα ανοιχτά «μέτωπα» της στην εξωτερική πολιτική σκηνή, όπως το «Λιβυκό Ζήτημα». Η Ανατολική Αφρική, αποτελεί έναν τόπο, όπου βρίσκεται ο περίφημος «κόλπος του Άντεν», μια μικρή, σχετικά σε πλάτος, δίοδος, που συνδέει την Μεσόγειο Θάλασσα με τον Ινδικό Ωκεανό. Η δίοδος αυτή τοποθετείται ανάμεσα από την Υεμένη, κράτος με χρόνιες αναταραχές, από την βόρεια πλευρά, και από την Σομαλία και το Τζιμπουτί, από την νότια πλευρά. Είναι ένα πέρασμα, «επίκεντρο» της διεθνούς διακίνησης αγαθών και εμπορευμάτων μέσω της θαλάσσιας οδού, γεγονός που αυξάνει την γεωπολιτική του σπουδαιότητα. Αυτό όμως που μεταφέρεται κυρίως από αυτή τη περιοχή, είναι το πετρέλαιο.
Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στη νότια πλευρά του κόλπου, στο κράτος της Σομαλίας, σειρά ενεργειών της Άγκυρας αποδεικνύουν το τουρκικό ενδιαφέρον. Θεωρείται ότι έχει βρει «γόνιμο έδαφος» η επιρροή της Τουρκίας στη χώρα, καθώς, όπως αναφέρεται στο Factbook της αμερικανικής CIA, «οι πολίτες της Σομαλίας είναι στο θρήσκευμα σουνίτες Μουσουλμάνοι», δηλαδή ασπάζονται κατά πλειοψηφία την ίδια θρησκεία, που αποτελεί την επικρατέστερη στην Τουρκία. Η θρησκεία, εκτιμάται ότι, μπορεί να αποτελέσει ένα «μοχλό» καθοδήγησης ενός λαού, και πόσο μάλλον των πολιτών μιας χώρας, που διαβιεί υπό τον φόβο της πειρατείας. Επιπλέον, η Σομαλία, αντιμετωπίζει τις προκλήσεις των Ανταρτών Al-Shabab που ευθυγραμμίζονται με την τρομοκρατική οργάνωση της Αλ Κάιντα, όπως αναφέρεται στο BBC.
Εκτός της θρησκείας, και στην παιδεία, η Τουρκία έχει προβεί σε διπλωματικές κινήσεις στη Σομαλία. Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, «από το 1992 και έπειτα, 1.092 Σομαλοί φοιτητές, έχουν λάβει προγράμματα υποτροφιών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από το τουρκικό κράτος».
Η χρηματοδότηση αυτή, των σπουδών Σομαλών νέων, μπορεί να ενταχθεί στην κατηγορία των «δώρων» της Άγκυρας, που προαναφέρθηκε. Σ’ αυτό το σημείο, είναι κατάλληλη η παράθεση της επισήμανσης της διεθνολόγου και δημοσιογράφου της Deutsche Welle, Ineke Mules, η οποία αναφέρει ότι η Τουρκία βασίζεται στην ήδη ισχυρή σχέση της με τη Σομαλία». Είναι δηλαδή, αρκετά σταθερά και μεθοδικά τα βήματα που πραγματοποιεί η Άγκυρα, εδώ και αρκετά έτη, στον τομέα της παιδείας και θρησκεύματος στο μουσουλμανικό αυτό κράτος, που βρίσκεται σε μια καίρια γεωγραφική τοποθεσία. Άρα, έχει «οικοδομήσει» μια επιρροή στη Σομαλία, σε ευαίσθητους κοινωνικούς τομείς.
Ως προς την στρατιωτική διπλωματία, που ασκείται με ταυτόχρονη συνεργασία των Υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας, έναν εξίσου σημαντικό τομέα, σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Φίλη, «η Άγκυρα ανέπτυξε στρατιωτική βάση στη Σομαλία, εκμεταλλευόμενη την παρουσία της από το 2009 στο πλαίσιο πολυεθνικής δύναμης καταπολέμησης της πειρατείας». Αποτελεί γεγονός στρατηγικής σπουδαιότητας, καθώς είναι πολύ σημαντικό να διατηρείς στρατιωτικές δυνάμεις σε ξένο έδαφος, όπως οι Η.Π.Α. Με την χρήση ένοπλης κρατικής δύναμης, δύναται η Τουρκία να εμπλακεί, σε οποιαδήποτε δραστηριότητα στη Σομαλία, θεωρήσει ότι είναι προς το δικό της συμφέρον. Άρα, προκύπτει ότι, η ύπαρξη τούρκων στρατιωτών στη χώρα, συμβάλλει στην τοπική επίδειξη δύναμης, αλλά πολύ περισσότερο στην προβολή της ισχύος των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων σε ένα ευρύτερο περιφερειακό επίπεδο.
Καταλήγοντας, η θετική έκβαση των εξελίξεων στα ανοιχτά μέτωπα της Τουρκίας, τα οποία δεν είναι λίγα, δεν διαφαίνεται στο εγγύς μέλλον. Όμως υπάρχουν κράτη, όπως το παράδειγμα της Σομαλίας, όπου η Τουρκία έχει τοποθετήσει στέρεες διπλωματικές βάσεις. Έτσι, δύναται να ασκεί την εξωτερική της πολιτική σε μέτωπα, που χρειάζεται περισσότερος κόπος, να καταβάλλει δηλαδή, περισσότερη προσπάθεια, για την εξασφάλιση των τουρκικών συμφερόντων. Αυτό που αναμένεται με αγωνία, είναι στην ουσία των πραγμάτων, τα επόμενα βήματα του ίδιου τούρκου προέδρου στην γεωπολιτική σκακιέρα, που συμμετέχει η Τουρκία, όπου μείζονος σημασίας παράγοντες είναι η παρακολούθηση της πορείας της τουρκικής οικονομίας, αφού οι αποφάσεις του προέδρου Erdogan στην εξωτερική πολιτική της χώρας, σε μεγάλο βαθμό θα εξαρτώνται από την οικονομική κατάσταση της χώρας.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών