Μόχλευση και επιτόκια «τινάζουν» το σύστημα στον αέρα - Κίνδυνος τραπεζικής κρίσης από μονοπάτι επιτοκίου τύπου U

Τα επιτόκια έχουν εκτοξευθεί στα ύψη… Αποτέλεσμα; Μπορεί να έρχονται πολλαπλές οικονομικές κρίσεις… Βέβαια, δεν είναι τόσο απλό.
Η απόδοση του αμερικανικού 10ετούς ξεπέρασε το 5% για πρώτη φορά από το 2007.
Αν και δεν είναι υψηλή βάσει των ιστορικών προτύπων, πρόκειται για μια μεγάλη κίνηση από το 1% -και λιγότερο- όπου βρισκόταν για το μεγαλύτερο μέρος του 2020.
«Το 5% είναι λίγο-πολύ ο μέσος όρος των ομολόγων που έχουν επενδυτική διαβάθμιση από την εποχή του Alexander Hamilton» δήλωσε ο ιδρυτής και εκδότης του Grant's Interest Rate Observer, James Grant.
«Το πρόβλημα είναι οι δομές που έφεραν 10 χρόνια εξαιρετικά εύκολου χρήματος.
Ο κόσμος τις κατηγορεί για την εξομάλυνση των επιτοκίων.
Η προηγούμενη περίοδος μη φυσιολογικών επιτοκίων είναι το πρόβλημα».
Είχαμε ήδη δύο εκρήξεις από τότε που άρχισαν να αυξάνονται τα επιτόκια το 2022.
Στις ΗΠΑ, η αύξηση προκάλεσε την πτώχευση περιφερειακών τραπεζών στα μέσα του 2023.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα μοχλευμένα συνταξιοδοτικά ταμεία χτυπήθηκαν βάναυσα πριν από ένα χρόνο από τα υψηλά επιτόκια.
Και στις δύο περιπτώσεις, οι κυβερνήσεις παρενέβησαν για να αποτρέψουν την εξάπλωση των προβλημάτων.
Σε κάθε περίπτωση, ιστορικά, τα μεγάλα λάθη στη νομισματική πολιτική αυξάνουν τις πιθανότητες να υπάρξει χάος στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Μάιο σχετικά με τις αυξήσεις επιτοκίων τα τελευταία 150 χρόνια σε 17 ανεπτυγμένες χώρες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «οι αυξήσεις των επιτοκίων που προηγήθηκαν σειράς περικοπών (ή μακράς περιόδου χαμηλών επιτοκίων) αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο κρίσης».
Το «μονοπάτι νομισματικού επιτοκίου σε σχήμα U», όπως το ονόμασαν ανώτερος ερευνητής από την Τράπεζα της Ισπανίας και τρεις συγγραφείς, «αυξάνει τον κίνδυνο τραπεζικής κρίσης, μέσω των κύκλων πίστωσης και των τιμών στα περιουσιακά στοιχεία».
Μερικές φορές οι σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος μεταξύ των αυξανόμενων επιτοκίων και των οικονομικών εκρήξεων είναι ξεκάθαρες.
Άλλες φορές τα πράγματα είναι πιο μπερδεμένα: Οι πιστωτικές απώλειες, οι περιορισμοί ρευστότητας και η υψηλή μόχλευση παίζουν συχνά κρίσιμους ρόλο και δεν υπάρχει τρόπος να απομονωθούν οι επιπτώσεις τους.
Ακολουθούν μερικά ιστορικά παραδείγματα.

Η κρίση S&L (savings & loans – καταθέσεις, δάνεια) της δεκαετίας του 1980

Οι αυξήσεις επιτοκίων της Federal Reserve για την καταπολέμηση του πληθωρισμού στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 κατέστησαν αφερέγγυο μεγάλο μέρος της βιομηχανίας αποταμιεύσεων και δανείων των ΗΠΑ.
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έθεσε πλαφόν στα επιτόκια καταθέσεων, με αποτέλεσμα πολλοί καταθέτες να τραβήξουν τα χρήματά τους αναζητώντας υψηλότερες αποδόσεις.
Ταυτόχρονα, οι καταθέσεις και τα δάνεια αφορούσαν κυρίως μακροπρόθεσμα στεγαστικά δάνεια με σταθερό επιτόκιο.
Οι αξίες αυτών των περιουσιακών στοιχείων έπεσαν καθώς τα επιτόκια εκτινάχθηκαν στα ύψη.
(Κάτι παρόμοιο συνέβη στις τράπεζες First Republic Bank και Silicon Valley Bank, που κατέρρευσαν το 2023.)
Οι ρυθμιστικές αρχές δεν πάταξαν τις εταιρείες-«ζόμπι» και η οικονομική κατάσταση χειροτέρεψε.
Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980, περισσότερα από 1.000 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πτώχευσαν, με το Κογκρέσο εντέλει να εγκρίνει πακέτα διάσωσης των φορολογουμένων.

Continental Illinois National Bank & Trust

Η Continental Illinois National Bank & Trust τον Μάιο του 1984ήταν η έβδομη μεγαλύτερη τράπεζα των ΗΠΑ, οπότε υπέστη τρομακτική μείωση των καταθέσεων της.
Αυτό το γεγονός συνέπεσε με την απόδοση του 10ετούς να σπάει το φράγμα του 13%, έναντι 10% ένα χρόνο νωρίτερα.
Η τράπεζα είχε αναπτυχθεί ραγδαία, δίνοντας επικίνδυνα δάνεια με επιτόκια χαμηλότερα της αγοράς - ακόμη και όταν τα επιτόκια ήταν στα ύψη.
Ένας ανταγωνιστής της στο Σικάγο το 1981 είπε στη Wall Street Journal, «ακόμη και με prime 20% δίνουν δάνεια με σταθερό επιτόκιο στο ύψος του 16%.
Δεν ξέρω πώς το κάνουν».
Οι ρυθμιστικές αρχές των τραπεζών παρείχαν τελικά πολλά δισεκατομμύρια δολάρια βοήθειας και εγγυήθηκαν όλες τις καταθέσεις, με αποτέλεσμα η Continental Illinois να ονομαστεί η πρώτη «πολύ μεγάλη για να πτωχεύσει» τράπεζα.

Μαύρη Δευτέρα

Οι επικήδειοι που γράφτηκα για το κραχ του αμερικανικού χρηματιστηρίου στις 19 Οκτωβρίου 1987, όταν ο βιομηχανικός μέσος όρος Dow Jones υποχώρησε 22,6%, συχνά υποδεικνύουν στρατηγικές συναλλαγών προγραμμάτων -με ονόματα όπως ασφάλιση χαρτοφυλακίου και αρμπιτράζ δεικτών- που οδήγησαν σε τεράστιες απώλειες.
Ακολούθησαν margin calls, και τα ηλεκτρονικά συστήματα συναλλαγών εκείνης της εποχής δεν μπορούσαν να χειριστούν τους όγκους συναλλαγών.
Όμως τα επιτόκια και οι αγορές συναλλάγματος ήταν κρίσιμοι παράγοντες.
Το δολάριο είχε αποδυναμωθεί έναντι του γερμανικού μάρκου, ενώ η απόδοση του 30ετούς εκτινάχθηκε στο 10% από 7,5% τον Μάρτιο.
Όταν τα επιτόκια ανεβαίνουν, οι μετοχές συχνά μειώνονται επειδή τα μελλοντικά κέρδη των εταιρειών αξίζουν λιγότερο.
Οι μετοχές συνέχισαν να ανεβαίνουν ούτως ή άλλως εκείνο το καλοκαίρι, θέτοντας τις βάσεις για μια γρήγορη πτώση.

1994

Η Fed εξέπληξε την αγορά διπλασιάζοντας τα επιτόκια στο 6% σε 12 μήνες.
Οι αυξήσεις διέλυσαν τα χαρτοφυλάκια ομολόγων, μαζί με την οικονομία του Μεξικού, και αποκάλυψαν ένα σκάνδαλο για ψεύτικα κέρδη επί συναλλαγών που βύθισαν τη χρηματιστηριακή εταιρεία της Wall Street Kidder Peabody.
Οι αυξήσεις τον Νοέμβριο ήταν της τάξεως των 0,75 μονάδων.
Τον επόμενο μήνα, η Orange County υπέβαλε αίτηση πτώχευσης, μετά από μια σειρά καταστροφικών, λανθασμένων στοιχημάτων στα επιτόκια.
Ο ταμίας της κομητείας παραιτήθηκε και αργότερα ομολόγησε την ενοχή του για απάτη.

Κραχ dot-com το 2000

Οι κερδοσκόποι που στοιχημάτιζαν μανιωδών στην επόμενη dot-com δεν ενδιαφέρονταν για τα θεμελιώδη στοιχεία.
Το ξεφούσκωμα της φούσκας των μετοχών του Διαδικτύου είχε πολλούς ένοχους.
Αλλά είναι αλήθεια ότι η Fed αύξησε τα επιτόκια έξι φορές από τον Ιούνιο του 1999 έως τον Μάιο του 2000.
Η τελευταία από αυτές ήταν κατά μισή μονάδα, στο 6,5%.
Μέχρι τότε, η φούσκα είχε ήδη τρυπηθεί.
Τα επιτόκια μειώθηκαν στο 1% έως το 2003, θέτοντας τη βάση για σχεδόν δύο δεκαετίες χαμηλών επιτοκίων.

Ύφεση 2007-09

Η Fed κατηγορούνταν για το ότι άφησε τα επιτόκια πολύ χαμηλά για πάρα πολύ καιρό, παρά το γεγονός που είχε ξεκινήσει να αυστηροποιεί τις νομισματικές συνθήκες.
Από τον Ιούνιο του 2004 έως τον Ιούνιο του 2006 αύξησε τα επιτόκια 17 φορές, σε κάθε περίπτωση κατά ένα τέταρτο της μονάδας.
Τα σημάδια μιας ύφεσης των ακινήτων εμφανίστηκαν όταν σταμάτησε.
Το 2007 είχαμε την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης, με τη Fed να μειώνει τα επιτόκια αργότερα το ίδιο έτος.
Για εκατομμύρια Αμερικανούς, ο αντίκτυπος των υψηλότερων επιτοκίων έπληξε άμεσα το σπίτι τους, επειδή είχαν λάβει στεγαστικά δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο.
Συχνά οι δανειζόμενοι είχαν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν μόνο τα αρχικά επιτόκια teaser, ενώ οι τράπεζες δεν ενδιαφέρονταν, γιατί γρήγορα ξεπούλησαν τα δάνεια σε επενδυτές σε δέσμες (σύνθετα στεγαστικά ομόλογα).
Οι επακόλουθες πιστωτικές απώλειες μπορεί να αφορούσαν περισσότερο τα χαλαρά πρότυπα αναδοχής παρά την αύξηση των επιτοκίων.
Ωστόσο, τα υψηλότερα επιτόκια κατά την επαναφορά των δανείων συνέβαλαν σε κατασχέσεις ρεκόρ.

www.bankingnews.gr