Μετά από τέσσερα χρόνια δημοσιονομικής χαλαρότητας που προκλήθηκε από την πανδημία, οι κανόνες της Eυρωζώνης επανέρχονται σε ισχύ...
Για τις καταστροφικές συνέπειες που θα έχει η εκ νέου επιβολή λιτότητας στην Ευρώπη, και δη στη Γαλλία -μια οικονομία μεγάλη μεν, υπερχρεωμένη δε- κάνει λόγο με άρθρο του στο Project Syndicate ο γνωστός οικονομολόγος, πρώην υπουργός Οικονομικών επί ΣΥΡΙΖΑ και νυν γραμματέας του ΜέΡΑ 25 Γιάνης Βαρουφάκης…
Ο Βαρουφάκης αντιπαραβάλλει την κατάσταση στη Γαλλία με την Ελλάδα, παρατηρεί ομοιότητες μεταξύ Marine LePen και Αλέξη Τσίπρα και, ούτε λίγο ούτε πολύ, σημειώνει πως η γερμανική λιτότητα θα αφήσει έντονα τα σημάδια της…
Άλλωστε, δεν χρειάζεται να είναι κανείς προφήτης για να δει τι έρχεται.
Το έργο το έχουμε ξαναδεί.
Όπως επισημαίνει, «το πολιτικό αδιέξοδο της Γαλλίας αντανακλά ένα οικονομικό αίνιγμα που είναι άλυτο στο παρόν ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Μετά από τέσσερα χρόνια δημοσιονομικής χαλαρότητας που προκλήθηκε από την πανδημία, οι κανόνες της ευρωζώνης επιστρέφουν σε ισχύ, απαιτώντας από το Παρίσι αυστηρή λιτότητα που κανένα πολιτικό κόμμα, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Emmanuel Macron, δεν μπορεί ή δεν θα ήθελε να εφαρμόσει.
Αυτός είναι ο κύριος λόγος που ο Γάλλος πρόεδρος προκήρυξε βουλευτικές εκλογές, παρότι ήξερε ότι θα τις έχανε.
Το ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη σιωπηρή υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θα επιβάλει επώδυνη λιτότητα στη Γαλλία είναι αδιαμφισβήτητο για έναν απλό λόγο: η Γερμανία κάνει ήδη το ίδιο στον εαυτό της, παρόλο που ο προϋπολογισμός και το χρέος της είναι πολύ μικρότερα από αυτά της Γαλλίας.
Ωθούμενοι από την αυστηρή τήρηση του γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου και το λεγόμενο φρένο χρέους, το οποίο περιορίζει τα ετήσια ελλείμματα στο 0,35% του ΑΕΠ, ο καγκελάριος Olaf Scholz και ο υπουργός Οικονομικών Christian Lindner έχουν θέσει τη Γερμανία σε μια σκληρή τροχιά λιτότητας, που πιθανότατα θα τερματίσει την πολιτική τους σταδιοδρομία.
Το έκαναν για να εξαλείψουν ένα μέτριο έλλειμμα 2,5% του ΑΕΠ, σε μια εποχή που η χώρα τους χρειάζεται απεγνωσμένα σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές.
Πώς μπορούν να εξηγήσουν στα δικά τους κόμματα ότι θα ανεχθούν γαλλικό έλλειμμα 5,5% και άνοδο; Δεν μπορούν, άρα δεν θα το κάνουν».
Μορφή πίεσης
Στη συνέχεια, ο οικονομολόγος υποστηρίζει «Η δε Γαλλία θα πρέπει να περιμένει μια μορφή πίεσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΚΤ.
Τα αρνητικά σχόλια των Βρυξελλών θα αρχίσουν να ανησυχούν τους κατόχους γαλλικών ομολόγων.
Το επιτόκιο που πρέπει να πληρώσει η Γαλλία για να ξεπεράσει το δημόσιο χρέος της ύψους 3,1 τρισεκατομμυρίων ευρώ (3,4 τρισεκατομμύρια δολάρια) θα αυξηθεί αργά, όπως και οι ανησυχίες για το εάν η ΕΚΤ θα τη βοηθήσει.
Ήδη, σε σχόλιο που δέχθηκε χορωδία καταγγελιών στη Γαλλία, ο Lindner προειδοποίησε την ΕΚΤ να μην κάνει χρήση του προσφάτως ανακοινωθέντος “εργαλείου πρωτοκόλλου μετάδοσης” (TPI) για να διασώσει τους Γάλλους.
Είναι πολύ απίθανο ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών να μην κατάλαβε ότι το σχόλιό του δεν ήταν παρά η αρχή μιας αυτοεκπληρούμενης προφητείας.
Το πρόγραμμα διάσωσης TPI ανακοινώθηκε από την ΕΚΤ για να εξομαλύνει τις οποίες ανησυχίες υπήρχαν μετά την πανδημία.
Έχει σχεδιαστεί για να εφαρμόζεται σε χώρες, όπως η Γαλλία, με υπερβολικά ελλείμματα, αλλά μόνο στην περίπτωση που αποδεχτούν τα μέτρα λιτότητας τα οποία υπαγορεύουν οι Βρυξέλλες.
Σε κάθε περίπτωση, είναι πολιτικά τοξικό το ότι, ακόμη και αν μια νέα κυβέρνηση έθετε σε εφαρμογή μια νέα προσπάθεια λιτότητας, δεν είναι σαφές ότι η δημοσιονομική ισορροπία θα εξασφάλιζε μια ομαλή πορεία επιστροφής, στα όρια που καθορίζονται από την ΕΕ.
Με άλλα λόγια, οποιαδήποτε συμμορφωτική γαλλική κυβέρνηση αντιμετωπίζει μια τρομερή προοπτική: πολιτικό χάος (καθώς η λιτότητα αντιτίθεται σθεναρά από τα δύο τρίτα της Εθνοσυνέλευσης) χωρίς καμία εγγύηση επιστροφής στη δημοσιονομική ευρωστία (καθώς η λιτότητα μειώνει την ανάπτυξη).
Η γραφή ήταν στον τοίχο πολύ πριν από τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Ιούνιο.
Το αποτέλεσμά τους έπεισε τον Macron ότι μόνο δύο πολιτικοί δρόμοι συνάδουν με το τρέχον θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ, το οποίο προηγουμένως προσπάθησε, αλλά απέτυχε, να αλλάξει.
Μια επιλογή θα ήταν να κάνει στη βασική του αντίπαλο, τη Marine Le Pen, αυτό που έγινε στον Αλέξη Τσίπρα, τον πρώην ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, το 2015: να της επιτρέψει να σχηματίσει κυβέρνηση, που θα αναγκαζόταν στη συνέχεια να επιλέξει μεταξύ της σύγκρουσης με την ΕΕ ή συναίνεση – με τον Macron να στρέφει τη Le Pen προς το τελευταίο.
Ο δεύτερος δρόμος ήταν αυτός που επέλεξε το εκλογικό σώμα: Ένα τετραμερές διχασμένο κοινοβούλιο που, κάτω από τις αυξανόμενες δημοσιονομικές πιέσεις, θα αποφέρει τελικά έναν μεγάλο συνασπισμό που θα περιλαμβάνει το κόμμα του Macron, τους Ρεπουμπλικάνους και οποιονδήποτε από το αριστερό Νέο Λαϊκό Μπροστά που είναι πρόθυμο να αποχωριστεί από την ανυπότακτη Γαλλία του Jean-Luc Mélenchon.
(Μια άλλη, χειρότερη επιλογή είναι μια τεχνοκρατική κυβέρνηση της οποίας ο προϋπολογισμός θα επιβαλλόταν με προεδρικά διατάγματα.)
Ακόμα κι αν όλα αυτά λειτουργήσουν για τον Macron, θα κατηγορηθεί για δυσαρέσκεια που προκαλείται από τη λιτότητα.
Η Le Pen θα ισχυριστεί ότι ένας αντιδημοκρατικός πρόεδρος της έκλεψε τη νίκη και η δική της προεδρική εκστρατεία θα αποκτήσει δυναμική.
Η επιτυχία του καλοσχεδιασμένου σχεδίου του Macron μπορεί να μετατρέψει την κληρονομιά του από αυτή ενός λαϊκιστή δολοφόνο σε αυτήν ενός αλαζονικού προέδρου που άνοιξε τον δρόμο για την ακροδεξιά να εισβάλει στα Ηλύσια Πεδία».
Αξιοπρεπείς επιλογές
«Γιατί οι ελίτ της Γαλλίας δεν έχουν τόσο αξιοπρεπείς επιλογές;
Η απάντηση δόθηκε στις 23 Μαρτίου 1964 από τον Kurt Schmücker, υπουργό Οικονομίας της Δυτικής Γερμανίας, στον Valéry Giscard d'Estaing, τον Γάλλο ομόλογό του, όταν ο τελευταίος πρότεινε μια άμεση νομισματική ένωση μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας.
Σοκαρισμένος, ο Schmücker προσπάθησε να προειδοποιήσει τον d'Estaing ότι, άθελά του, πρότεινε στη Γαλλία να χάσει την κυριαρχία της επί του γαλλικού προϋπολογισμού. Είχε δίκιο.
Για ποιον λόγο ο Καναδάς να μοιραζόταν ποτέ ένα νόμισμα με τις Ηνωμένες Πολιτείες – ή η Νέα Ζηλανδία με την Αυστραλία – παρά τη βαθιά οικονομική και πολιτιστική ένωση των δύο χωρών;
Όσο σκληρά προσπαθούν οι ελίτ της Ευρώπης να απορρίψουν αυτήν την πραγματικότητα, δεν μπορούν.
Μια νομισματική ένωση είναι βιώσιμη μόνο μεταξύ οικονομιών με παρόμοια εμπορικά ισοζύγια και παρόμοια επίπεδα κεφαλαίου.
Μια νομισματική ένωση μεταξύ Γερμανίας και Ολλανδίας θα ήταν βιώσιμη –αν και όχι απαραίτητα χρήσιμη– επειδή και οι δύο έχουν μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα και οικονομίες όπου η χρήση κεφαλαίου είναι μεγάλη και ομοιόμορφα κατανεμημένη σε όλους τους τομείς. Η Γερμανία και η Γαλλία, όμως, είναι σαν την κιμωλία και το τυρί.
Τον περασμένο Μάιο, έναν τυπικό μήνα, το εμπορικό ισοζύγιο της Γαλλίας παρουσίασε έλλειμμα 8 δισ. ευρώ, ενώ η Γερμανία είχε πλεόνασμα 25 δισ. ευρώ.
Ομοίως, παρότι η Γαλλία έχει ορισμένες εξαιρετικά προηγμένες βιομηχανίες, η οικονομία της παραμένει κατακερματισμένη μεταξύ πόλεων και αγροτικών περιοχών, με τις τελευταίες να χαρακτηρίζονται από υψηλή ένταση εργασίας και χαμηλό κεφάλαιο.
Υπάρχουν τρεις τρόποι με τους οποίους τέτοιες ανόμοιες οικονομίες μπορούν να παραμείνουν σε μια ενιαία αγορά.
Το πρώτο είναι μέσω μιας σωστής ομοσπονδίας που θα βασίζεται σε μια δημοσιονομική ένωση – τον δρόμο που ο Macron κάλεσε τους Γερμανούς να ακολουθήσουν, χωρίς αποτέλεσμα.
Η δεύτερη επιλογή είναι μια σταδιακή υποτίμηση του νομίσματος για τη Γαλλία – μια πορεία που ο Macron και το υπόλοιπο πολιτικό κέντρο έχουν ορκιστεί να μην ακολουθήσουν.
Αυτό αφήνει την τρίτη επιλογή: τη μόνιμη λιτότητα, η οποία είναι η βασική αιτία του σημερινού πολιτικού αδιεξόδου.
Είναι ειρωνεία ότι αρνούμενος να διαπραγματευτεί μια ομοσπονδιακή λύση, χρησιμοποιώντας τη δεύτερη καλύτερη επιλογή της επιστροφής στο φράγκο ως εφεδρικό του σχέδιο, ο Macron ώθησε το πολιτικό κέντρο προς τη χειρότερη επιλογή…» καταλήγει ο Βαρουφάκης.
www.bankingnews.gr
Ο Βαρουφάκης αντιπαραβάλλει την κατάσταση στη Γαλλία με την Ελλάδα, παρατηρεί ομοιότητες μεταξύ Marine LePen και Αλέξη Τσίπρα και, ούτε λίγο ούτε πολύ, σημειώνει πως η γερμανική λιτότητα θα αφήσει έντονα τα σημάδια της…
Άλλωστε, δεν χρειάζεται να είναι κανείς προφήτης για να δει τι έρχεται.
Το έργο το έχουμε ξαναδεί.
Όπως επισημαίνει, «το πολιτικό αδιέξοδο της Γαλλίας αντανακλά ένα οικονομικό αίνιγμα που είναι άλυτο στο παρόν ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Μετά από τέσσερα χρόνια δημοσιονομικής χαλαρότητας που προκλήθηκε από την πανδημία, οι κανόνες της ευρωζώνης επιστρέφουν σε ισχύ, απαιτώντας από το Παρίσι αυστηρή λιτότητα που κανένα πολιτικό κόμμα, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Emmanuel Macron, δεν μπορεί ή δεν θα ήθελε να εφαρμόσει.
Αυτός είναι ο κύριος λόγος που ο Γάλλος πρόεδρος προκήρυξε βουλευτικές εκλογές, παρότι ήξερε ότι θα τις έχανε.
Το ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη σιωπηρή υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θα επιβάλει επώδυνη λιτότητα στη Γαλλία είναι αδιαμφισβήτητο για έναν απλό λόγο: η Γερμανία κάνει ήδη το ίδιο στον εαυτό της, παρόλο που ο προϋπολογισμός και το χρέος της είναι πολύ μικρότερα από αυτά της Γαλλίας.
Ωθούμενοι από την αυστηρή τήρηση του γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου και το λεγόμενο φρένο χρέους, το οποίο περιορίζει τα ετήσια ελλείμματα στο 0,35% του ΑΕΠ, ο καγκελάριος Olaf Scholz και ο υπουργός Οικονομικών Christian Lindner έχουν θέσει τη Γερμανία σε μια σκληρή τροχιά λιτότητας, που πιθανότατα θα τερματίσει την πολιτική τους σταδιοδρομία.
Το έκαναν για να εξαλείψουν ένα μέτριο έλλειμμα 2,5% του ΑΕΠ, σε μια εποχή που η χώρα τους χρειάζεται απεγνωσμένα σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές.
Πώς μπορούν να εξηγήσουν στα δικά τους κόμματα ότι θα ανεχθούν γαλλικό έλλειμμα 5,5% και άνοδο; Δεν μπορούν, άρα δεν θα το κάνουν».
Μορφή πίεσης
Στη συνέχεια, ο οικονομολόγος υποστηρίζει «Η δε Γαλλία θα πρέπει να περιμένει μια μορφή πίεσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΚΤ.
Τα αρνητικά σχόλια των Βρυξελλών θα αρχίσουν να ανησυχούν τους κατόχους γαλλικών ομολόγων.
Το επιτόκιο που πρέπει να πληρώσει η Γαλλία για να ξεπεράσει το δημόσιο χρέος της ύψους 3,1 τρισεκατομμυρίων ευρώ (3,4 τρισεκατομμύρια δολάρια) θα αυξηθεί αργά, όπως και οι ανησυχίες για το εάν η ΕΚΤ θα τη βοηθήσει.
Ήδη, σε σχόλιο που δέχθηκε χορωδία καταγγελιών στη Γαλλία, ο Lindner προειδοποίησε την ΕΚΤ να μην κάνει χρήση του προσφάτως ανακοινωθέντος “εργαλείου πρωτοκόλλου μετάδοσης” (TPI) για να διασώσει τους Γάλλους.
Είναι πολύ απίθανο ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών να μην κατάλαβε ότι το σχόλιό του δεν ήταν παρά η αρχή μιας αυτοεκπληρούμενης προφητείας.
Το πρόγραμμα διάσωσης TPI ανακοινώθηκε από την ΕΚΤ για να εξομαλύνει τις οποίες ανησυχίες υπήρχαν μετά την πανδημία.
Έχει σχεδιαστεί για να εφαρμόζεται σε χώρες, όπως η Γαλλία, με υπερβολικά ελλείμματα, αλλά μόνο στην περίπτωση που αποδεχτούν τα μέτρα λιτότητας τα οποία υπαγορεύουν οι Βρυξέλλες.
Σε κάθε περίπτωση, είναι πολιτικά τοξικό το ότι, ακόμη και αν μια νέα κυβέρνηση έθετε σε εφαρμογή μια νέα προσπάθεια λιτότητας, δεν είναι σαφές ότι η δημοσιονομική ισορροπία θα εξασφάλιζε μια ομαλή πορεία επιστροφής, στα όρια που καθορίζονται από την ΕΕ.
Με άλλα λόγια, οποιαδήποτε συμμορφωτική γαλλική κυβέρνηση αντιμετωπίζει μια τρομερή προοπτική: πολιτικό χάος (καθώς η λιτότητα αντιτίθεται σθεναρά από τα δύο τρίτα της Εθνοσυνέλευσης) χωρίς καμία εγγύηση επιστροφής στη δημοσιονομική ευρωστία (καθώς η λιτότητα μειώνει την ανάπτυξη).
Η γραφή ήταν στον τοίχο πολύ πριν από τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Ιούνιο.
Το αποτέλεσμά τους έπεισε τον Macron ότι μόνο δύο πολιτικοί δρόμοι συνάδουν με το τρέχον θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ, το οποίο προηγουμένως προσπάθησε, αλλά απέτυχε, να αλλάξει.
Μια επιλογή θα ήταν να κάνει στη βασική του αντίπαλο, τη Marine Le Pen, αυτό που έγινε στον Αλέξη Τσίπρα, τον πρώην ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, το 2015: να της επιτρέψει να σχηματίσει κυβέρνηση, που θα αναγκαζόταν στη συνέχεια να επιλέξει μεταξύ της σύγκρουσης με την ΕΕ ή συναίνεση – με τον Macron να στρέφει τη Le Pen προς το τελευταίο.
Ο δεύτερος δρόμος ήταν αυτός που επέλεξε το εκλογικό σώμα: Ένα τετραμερές διχασμένο κοινοβούλιο που, κάτω από τις αυξανόμενες δημοσιονομικές πιέσεις, θα αποφέρει τελικά έναν μεγάλο συνασπισμό που θα περιλαμβάνει το κόμμα του Macron, τους Ρεπουμπλικάνους και οποιονδήποτε από το αριστερό Νέο Λαϊκό Μπροστά που είναι πρόθυμο να αποχωριστεί από την ανυπότακτη Γαλλία του Jean-Luc Mélenchon.
(Μια άλλη, χειρότερη επιλογή είναι μια τεχνοκρατική κυβέρνηση της οποίας ο προϋπολογισμός θα επιβαλλόταν με προεδρικά διατάγματα.)
Ακόμα κι αν όλα αυτά λειτουργήσουν για τον Macron, θα κατηγορηθεί για δυσαρέσκεια που προκαλείται από τη λιτότητα.
Η Le Pen θα ισχυριστεί ότι ένας αντιδημοκρατικός πρόεδρος της έκλεψε τη νίκη και η δική της προεδρική εκστρατεία θα αποκτήσει δυναμική.
Η επιτυχία του καλοσχεδιασμένου σχεδίου του Macron μπορεί να μετατρέψει την κληρονομιά του από αυτή ενός λαϊκιστή δολοφόνο σε αυτήν ενός αλαζονικού προέδρου που άνοιξε τον δρόμο για την ακροδεξιά να εισβάλει στα Ηλύσια Πεδία».
Αξιοπρεπείς επιλογές
«Γιατί οι ελίτ της Γαλλίας δεν έχουν τόσο αξιοπρεπείς επιλογές;
Η απάντηση δόθηκε στις 23 Μαρτίου 1964 από τον Kurt Schmücker, υπουργό Οικονομίας της Δυτικής Γερμανίας, στον Valéry Giscard d'Estaing, τον Γάλλο ομόλογό του, όταν ο τελευταίος πρότεινε μια άμεση νομισματική ένωση μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας.
Σοκαρισμένος, ο Schmücker προσπάθησε να προειδοποιήσει τον d'Estaing ότι, άθελά του, πρότεινε στη Γαλλία να χάσει την κυριαρχία της επί του γαλλικού προϋπολογισμού. Είχε δίκιο.
Για ποιον λόγο ο Καναδάς να μοιραζόταν ποτέ ένα νόμισμα με τις Ηνωμένες Πολιτείες – ή η Νέα Ζηλανδία με την Αυστραλία – παρά τη βαθιά οικονομική και πολιτιστική ένωση των δύο χωρών;
Όσο σκληρά προσπαθούν οι ελίτ της Ευρώπης να απορρίψουν αυτήν την πραγματικότητα, δεν μπορούν.
Μια νομισματική ένωση είναι βιώσιμη μόνο μεταξύ οικονομιών με παρόμοια εμπορικά ισοζύγια και παρόμοια επίπεδα κεφαλαίου.
Μια νομισματική ένωση μεταξύ Γερμανίας και Ολλανδίας θα ήταν βιώσιμη –αν και όχι απαραίτητα χρήσιμη– επειδή και οι δύο έχουν μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα και οικονομίες όπου η χρήση κεφαλαίου είναι μεγάλη και ομοιόμορφα κατανεμημένη σε όλους τους τομείς. Η Γερμανία και η Γαλλία, όμως, είναι σαν την κιμωλία και το τυρί.
Τον περασμένο Μάιο, έναν τυπικό μήνα, το εμπορικό ισοζύγιο της Γαλλίας παρουσίασε έλλειμμα 8 δισ. ευρώ, ενώ η Γερμανία είχε πλεόνασμα 25 δισ. ευρώ.
Ομοίως, παρότι η Γαλλία έχει ορισμένες εξαιρετικά προηγμένες βιομηχανίες, η οικονομία της παραμένει κατακερματισμένη μεταξύ πόλεων και αγροτικών περιοχών, με τις τελευταίες να χαρακτηρίζονται από υψηλή ένταση εργασίας και χαμηλό κεφάλαιο.
Υπάρχουν τρεις τρόποι με τους οποίους τέτοιες ανόμοιες οικονομίες μπορούν να παραμείνουν σε μια ενιαία αγορά.
Το πρώτο είναι μέσω μιας σωστής ομοσπονδίας που θα βασίζεται σε μια δημοσιονομική ένωση – τον δρόμο που ο Macron κάλεσε τους Γερμανούς να ακολουθήσουν, χωρίς αποτέλεσμα.
Η δεύτερη επιλογή είναι μια σταδιακή υποτίμηση του νομίσματος για τη Γαλλία – μια πορεία που ο Macron και το υπόλοιπο πολιτικό κέντρο έχουν ορκιστεί να μην ακολουθήσουν.
Αυτό αφήνει την τρίτη επιλογή: τη μόνιμη λιτότητα, η οποία είναι η βασική αιτία του σημερινού πολιτικού αδιεξόδου.
Είναι ειρωνεία ότι αρνούμενος να διαπραγματευτεί μια ομοσπονδιακή λύση, χρησιμοποιώντας τη δεύτερη καλύτερη επιλογή της επιστροφής στο φράγκο ως εφεδρικό του σχέδιο, ο Macron ώθησε το πολιτικό κέντρο προς τη χειρότερη επιλογή…» καταλήγει ο Βαρουφάκης.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών