Η εύθραυστη εκεχειρία στη Γάζα δεν αποτελεί ειρήνη, αλλά το πρώτο ορατό σύμπτωμα μιας μεγάλης γεωπολιτικής ανατροπής.
Οι ΗΠΑ χάνουν σταδιακά το μονοπώλιο επιρροής στη Μέση Ανατολή, ενώ ισχυρά αραβικά κράτη, η Κίνα και ο ευρύτερος Παγκόσμιος Νότος επιχειρούν να μετατρέψουν μια δεκαετία πολέμων σε εποχή οικονομικής ανάπτυξης, εκτιμά σε ανάλυσή του το Modern Diplomacy.
Η «επιβεβλημένη» εκεχειρία: Ένα σχέδιο χωρίς εμπιστοσύνη
Στις 9 Οκτωβρίου τέθηκε σε ισχύ μια εκεχειρία που παρουσιάστηκε ως πρώτο βήμα ενός 20-σημείων σχεδίου του Λευκού Οίκου. Ούτε το Ισραήλ ούτε η Hamas την αποδέχθηκαν πραγματικά.
Το Ισραήλ πιέστηκε από τον Donald Trump, ενώ η Hamas από κράτη όπως το Κατάρ, η Αίγυπτος και η Τουρκία.
Το σχέδιο δεν αποτελεί ειρηνευτική συμφωνία, αλλά μια προσωρινή ανάσα που μπορεί είτε να εξελιχθεί σε λύση είτε να καταρρεύσει, όπως τόσες προηγούμενες.
Η ανοικοδόμηση παραμένει ανύπαρκτη, σχεδόν 2 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι παραμένουν στα όρια ανθρωπιστικής καταστροφής, ενώ η ισραηλινή Βουλή προώθησε νομοσχέδιο προσάρτησης της Δυτικής Όχθης – λίγες μόλις μέρες μετά την υπόσχεση ότι δεν θα υπάρξει κατοχή ή προσάρτηση της Γάζας.
Το παράδοξο πλήγμα του Ισραήλ στο Κατάρ
Η ανάφλεξη που οδήγησε στην εκεχειρία ξεκίνησε στις 9 Σεπτεμβρίου, όταν ισραηλινός πύραυλος χτύπησε γραφείο στη Ντόχα όπου διαπραγματευτές της Hamas συζητούσαν πρόταση εκεχειρίας.
Το χτύπημα πραγματοποιήθηκε στο έδαφος στενού συμμάχου των ΗΠΑ, χωρίς καμία προειδοποίηση.
Ο Trump είδε την κρίση ως ευκαιρία για να επιβάλει το πλαίσιο της εκεχειρίας. Αυτό που δεν είδε ήταν το σοκ που πυροδότησε στην περιοχή: δύο εβδομάδες αργότερα, η Σαουδική Αραβία και το Πακιστάν υπέγραψαν αμυντικό σύμφωνο, το οποίο – σύμφωνα με δηλώσεις που αργότερα ανασκευάστηκαν – περιλαμβάνει ακόμη και «πυρηνική ομπρέλα».
Το τέλος της ισραηλινής πυρηνικής μονοκρατορίας;
Η ισορροπία ισχύος στη Μέση Ανατολή βασίστηκε επί δεκαετίες στη μονοπωλιακή πυρηνική ισχύ του Ισραήλ.
Το λεγόμενο «Δόγμα Begin» απαιτούσε κανένα «εχθρικό» κράτος της περιοχής να μην αποκτήσει πυρηνικές δυνατότητες.
Με τη νέα συμμαχία Σαουδίας–Πακιστάν, αυτή η πυρηνική υπεροχή αμφισβητείται για πρώτη φορά σοβαρά.
Το Ισραήλ εκτιμάται ότι διαθέτει περίπου 90 πυρηνικές κεφαλές, ενώ το Πακιστάν γύρω στις 170.
Εάν η Σαουδική Αραβία αποκτήσει έστω και έμμεση πρόσβαση σε πυρηνική αποτροπή μέσω Ισλαμαμπάντ, το δόγμα Begin καταρρέει.
Ποιος πυροδοτεί την αστάθεια στη Μέση Ανατολή;
Η Ουάσινγκτον επιμένει να βλέπει την περιοχή μέσα από τη δική της αφήγηση: οι «ιρανικοί πληρεξούσιοι» – Hamas, Hezbollah, Houthis – είναι η πηγή της αστάθειας.
Η πραγματικότητα στην περιοχή είναι εντελώς διαφορετική. Τα αραβικά κράτη αποδίδουν τον φαύλο κύκλο βίας στη διαχρονική εμπλοκή ΗΠΑ και Ισραήλ: στρατιωτικές επεμβάσεις, αλλαγές καθεστώτων, κυρώσεις, κατοχές και προσφυγικά κύματα που διαλύουν κοινωνίες από τη Λιβύη έως την Υεμένη.
Για τους Άραβες, η αστάθεια δεν είναι «παρενέργεια» δυτικών πολιτικών. Είναι το αποτέλεσμα τους.
Στροφή προς την αυτονομία και την ανατολή
Η Σαουδική Αραβία επιδιώκει στρατηγική αυτονομία: ούτε πλήρη εξάρτηση από τις ΗΠΑ, ούτε παράδοση σε έναν άξονα υπό την Τεχεράνη.
Σε αυτήν την προσπάθεια, η Κίνα αντικατέστησε τις ΗΠΑ ως κορυφαίο εμπορικό εταίρο του Ριάντ. Η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, το Κατάρ, το Μπαχρέιν, η Τουρκία και το Ιράν χτίζουν συνεργασίες συνδεδεμένες με την κινεζική Belt and Road. Η πώληση πετρελαίου σε πολλαπλά νομίσματα μειώνει την εξάρτηση από το δολάριο, και η ένταξη στο BRICS ενισχύει το μπλοκ του Παγκόσμιου Νότου.
ιστορική προσέγγιση Ριάντ–Τεχεράνης το 2023 υπό διαμεσολάβηση της Κίνας αποδείχθηκε καταλυτική. Παρά τον πόλεμο στη Γάζα, αυτή η détente άντεξε – δείχνοντας ότι το Πεκίνο μπορεί να επιβάλει σταθερότητα όπου η Ουάσινγκτον αποτυγχάνει επί δεκαετίες.
Το όραμα του Mohammed bin Salman και το τέλος του Αμερικανικού Μονοπωλίου
Ο Mohammed bin Salman έχει ξεκάθαρη προτεραιότητα: η Vision 2030 πρέπει να πετύχει. Για να μετασχηματίσει τη Σαουδική Αραβία σε κόμβο τεχνολογίας, τουρισμού και επενδύσεων, χρειάζεται σταθερότητα.
Η Κίνα προσφέρει οικονομική σταθερότητα και μακροπρόθεσμες επενδύσεις.
Οι ΗΠΑ προσφέρουν όπλα και γεωπολιτικές εντάσεις.
Ο Ριάντ το αντιλαμβάνεται. Για πρώτη φορά, η Σαουδική Αραβία δεν δείχνει διατεθειμένη να επιλέξει πλευρά. Θέλει να παίξει ρόλο ρυθμιστή.
Η εκεχειρία στη Γάζα μπορεί να αποδειχθεί ιστορική όχι επειδή φέρνει ειρήνη, αλλά επειδή σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής όπου η Μέση Ανατολή καθοριζόταν αποκλειστικά από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.
Μια νέα πραγματικότητα γεννιέται: πολυκεντρική, οικονομικά προσανατολισμένη και λιγότερο υποταγμένη στη Δύση.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών